Cumhurbakan Erdoann, 12 Eylül Askeri darbesinden sonra yaanan ikencelerle hafzalara kaznan Diyarbakr Cezaevinin kültür merkezine dönütürülecei açklamas sonras gözler Adalet Bakanlnn yapaca çalmaya çevrildi.
Ayrntlar henüz netlemeyen çalmaya göre cezaevi binalarnn tamamen yklarak yerine bir müze ve kültür merkezi ina edilmesi planlanyor. Cezaevinin müzeye dönütürülmesi uzun yllardr Türkiyenin gündemindeydi.
Erdoan önceki gün Diyarbakra yapt ziyarette 2015 ylnda sonlanan çözüm Süreci ile ilgili deerlendirmelerde bulunurken, konumasnn bir bölümünde 12 Eylül döneminde yaanan ikencelerle hafzalara kaznan Diyarbakr Cezaevi ile ilgili müjde verdi. Erdoan, Geçmite uzunca bir dönem ad zulümle, ikenceyle, insanlk d muamele ile anlan Diyarbakr Cezaevini yaknda boaltyor ve kültür merkezi olarak sizlerin hizmetine sunuyoruz. Adalet Bakanlmz bu konuda gerekli hazrl yapyor. Böylece Diyarbakrn hafzasndaki bir kötü any ortadan kaldrm oluyoruz dedi.
EHRN çNDE KALDI
Erdoann açklamas, mevcut cezaevi binalarnn korunarak bir kültür merkezine dönütürülecei eklinde yorumland ancak Adalet Bakanlnn balatt çalmada ayrntlar henüz netlemese de farkl bir yol izlenecei ifade ediliyor. çalmada öncelikle cezaevinin kapatlmas, buradaki yaklak bin hükümlü ve tutuklunun yeni Diyarbakr Ceza nfaz Kurumlar Kampusuna nakli planlanyor. Önümüzdeki yl ise cezaevinin mevcut binalarnn yklmas ve yerine bir müze ve kültür merkezinin ina edilmesi öngörülüyor. Cezaevi yerlekesindeki yeni sürecin Kültür ve Turizm Bakanl ya da TOK üzerinden yürüyebilecei, ancak bu konuda da henüz bir netlik bulunmad belirtiliyor.
CEZAEVNDE KALANLAR
Alnan karar, 12 Eylülde o dönemki adyla Diyarbakr 5 Nolu Askeri Cezaevinde yatanlar tatmin etmedi. Cezaevinin müze olmas için çalma yürüten 78liler Derneinin E Bakan Hüseyin Bar. Bar, 1980 ile 1990 arasnda 10 yl bu cezaevinde yatt. Cezaevinin adnn duyulmasna neden olan bütün olaylara tank olan Barn beklentisi müze olmas. VOA Türkçeye konuan Bar, cezaevinin kültür merkezi yaplmasna fikrine kar çkarak, Öncelikle ve altn çizerek belirtmek gerekir ki Amed 5 nolu zindan müze olmaldr. Yaanan insanlk d zulüm ve ikencenin insanlk tarafndan bilinmesi, tarihte yerini almas, insanlk hafzas olumas, dünyada bir daha bu ve benzeri aclarn yaanmamas için, cezaevi insanlk müzesi olmaldr. 78liler giriimi olarak zindann karanlk günlerini yaayanlar ve Kürt halk olarak bandan beri istememiz, Amed 5 nolu zindannn müze olmasdr. Erdoann kültür merkezi yapacaz açklamas bu zindann gerçekliine ve orada yaananlara denk dümemektedir. Erdoan kendisinin ve AKP-MHP anlayna uygun bir kültür müzesi oluturmak istiyor. Erdoann muhataplarnn görüünü alarak açklamada bulunmas gerekir dedi.
Ortak talebimiz müze olmas
Dönemin tanklarndan biri de Kürdistan Sosyalist Partisi Genel Bakan Yardmcs Bayram Bozyel. Bozyel, 4,5 yl yatt cezaevinde yaadklarn Diyarbakr 5 Nolu isimli kitapta toplad. VOA Türkçeye konuan Bozyel, cezaevinde yatanlarn ortak talebinin müze olduunu söyledi. Cezaevinde kalanlarn da içinde olaca bir komisyonun cezaevini yeniden tasarlamas gerektiine vurgu yapan Bozyel O cezaevinde yatanlarn ortak talebi müze olmasdr. Hükümetin niyeti nedir bilmiyorum o baka bir ey ama ben unu söylemek isterim, mesele sadece boaltmak deil. Oraya ne yaplaca önemli. Orann dizayn edilmesi ve yeni nesillere aktarlmas gerekir. Orada yaananlar var. Benim bu hükümete güvenim yok. nsan haklar savunucular, hukukçular, uzmanlar ve cezaevinde kalanlardan kurulacak bir komisyonla birlikte bunun dizayn edilmesi lazm ve sahip çklmas lazm. Böylece iyi bir adm atlr. Eer sadece ov yapma ya da ksa bir süre için Kürtlerin gönlünü alma amacyla yaplyorsa o ayr. Bu hükümet zihniyeti ile, o dönemi yaayan mahkumlarn talepleri ve bu sorunun çözümü için duyulan ihtiyaç nda adm atlacan zannetmiyorum. Bizim talebimiz kültür merkezi deil, müze yaplmasdr. Müze olmasnn anlam udur; orada olanlar, orada yaananlarn o dönemin dorular nda korunmas lazm diye konutu.
DYARBAKIR CEZAEVNDE NELER OLMUTU?
Kürtlerin yakn siyasi tarihinde önemli bir yere sahip olan Diyarbakr Cezaevi, The Times gazetesince 2008 ylnda yaynlanan Dünyann en kötü öhretli 10 cezaevi listesinde yer ald. Adalet Bakanl tarafndan 1980 ylnda E tipi olarak yaptrlan Diyarbakr Cezaevi 12 Eylül askeri darbesinden sonra askeri yönetime devredilerek Skyönetim Askeri Cezaevi olarak kullanld. 5 Nolu adn alan cezaevi, askeri yönetime devredilmesinin ardndan ikence iddialaryla gündeme geldi. 1981 ve 1984 yllar arasnda cezaevinde 34 kii ikence ya da intihar sonucu hayatn kaybetti. Cezaevi 9 Mays 1988 tarihinde Adalet Bakanlna devredildi. PKKnn kurucularndan bazlarnn hapis yatt cezaevinde Ahmet Türk, Orhan Mirolu ve Gültan Kanak gibi milletvekilleri de bir dönem kald.
ÖNCE TARTIILDI SONRA UNUTULDU
AK Parti Hükümetlerinin Kürt sorununa çözüm arad yllarda ilk gündeme gelen konulardan biri Diyarbakr Cezaevinin durumuydu. Hükümet cezaevinin müze yaplacan açklasa da adm atlmad. 2014 ylnda 78liler Dernei, cezaevinin müze olmas için 100 bin imza toplayarak meclise gönderdi. Talebe olumlu yant verilse de somut bir gelime olmad.
Diyarbakr Büyükehir Belediye Meclisi, imar plan deiiklii yaplarak burasnn müze alan olarak kullanlmas için karar ald. Mülkiyeti Hazineye ait olan cezaevinin bulunduu alann imar plannda müze olarak deitirilmesi üzerine Milli Emlak, belediyenin ald kararn iptali için dava açt. mar deiiklii ile ilgili görü bildiren Adalet Bakanl da Diyarbakrda yapm devam eden cezaevi kampus inaatnn tamamlanmasndan sonra cezaevinin kapatlacan, plan deiikliinin imdilik uygun görülmediine dair görü bildirdi. 2015 ylnda çözüm sürecinin sona ermesinin ardndan, cezaevinin durumu bir daha gündeme gelmedi.