Dünya genelinde savalarn, çatmal süreçlerin, ekonomik ve siyasal krizlerin ar faturasn çocuklar yayor. Bu koullar soncunda saysz çocuk çaltrlrken, birçou da ar i koullarnda yaamn yitiriyor. Uluslararas çalma Örgütü (ILO), 2002de çocuklarn çaltrlmasn ortadan kaldrmak amacyla 12 Haziranda Dünya çocuk çilii ile Mücadele Günü ilan etti.
O günden bugüne tam 19 ylda çaltrlan çocuklarn says her geçen gün artt. ILOnun verilerine göre, bugün dünya genelinde 160 milyondan fazla çocuk çaltrlyor. Türkiye Devrimci çi Sendikalar Konfederasyonunun (DSK) 2020 sonunda yaymlad rapora göre ise Türkiyede çaltrlan çocuk says 2 milyon civarnda. Ancak kayt d çaltrlan çocuk ve mülteci-göçmen çocuklar buna dahil edildiinde saynn daha da yüksek olduu düünülüyor.
EN YOUN OLDUU KENT
Diyarbakr çaltrlan çocuk nüfusunun en youn olduu kentlerden biri. Hemen hemen her sokak banda çalan çocuklara rastlamak mümkün. Kimisi sokak ve parklarda mendil ve su satyor, kimisi ayakkab boyuyor, kimisi sanayi sitelerinde ar i yükü altnda terliyor, kimisi çek çek arabalar ya da bedenlerinden büyük poetlerle kat topluyor. Birçou da yol ve kavaklarda araç camlar temizleten çocuklarla dolu. çocuklarn bazlar tadklar büyük ve ar yüklerin gölgesinde kayboluyor.
8 YAINDAN 17 YAINA KADAR
Yalar 8- 17 arasnda deien çocuklar sabahn erken saatlerinde yollara düüyor. 50 kiloyu aan yüklerle sokak sokak dolayorlar. Kn souk, yazn da kavurucu scakln altnda çektikleri çeken çocuklar, günün sonunda aile ekonomisine 70 liraya katyor. çocukluk hikayeleri ile dezavantajl konumlarn öfkesinde büyüyen çocuklar, doal bir refleks olarak oyun oynamay eksik etmiyorlar.
YÜKÜ AIR YAI GENç
Balar sokaklarndan çek çekiyle karlatmz 15 yandaki A.K., Okuldayken müdür beni dövdü ve anneme demiti, git onu bir ie koy. O günden bu yana bende bu ii yapyorum dedi. 12 kiilik ailede sadece 5 kiinin çaltn belirten K. çalmak zorunda olduunu dile getirdi. Saat 08.00 veya 09.00 gibi uyandn ve Diclekent, Mahabat Bulvar, Ofis, Sur ve hemen hemen bütün Diyarbakr dolatn belirten A.K, Yüküm ar ama ekmek paras çkartyorum. Kazandm parayla bisiklet almak istiyorum, bisiklet yerim olsun istiyorum. Bir hakszlk var, baz çocuklar çalmyor, ehirde yayor, geziyor ama biz çalyoruz, bütün gün kat topluyoruz. Bu hakszl kabul etmiyoruz. Bütün gün sokaklarda dolayorum güne kafama geçiyor. O yükü tadm için srtm aryor diye konutu. A.K. arkadayla girdii tartmada, boyunun ksaln da bu ilerden dolay böyle demesi ar yükünün özetiydi.
çOCUK çL OLMASIN
Bir dier çocuk M.T. (15) ise, 4 yldr hem okula gidiyor hem de tarla ilerinde çaltrlyor. çaltrld iin çok zor olduunu ifade eden M.T., Bu günein altnda çalmak çok yorucu. Hem okula gidiyorum hem de tarlalara geliyorum. Hayalim avukat olmak ama bilmiyorum, umarm olurum. çocuk içilii olmamal, bence biz okula gitmeliyiz diye belirtti.
AIR HAK HLAL
çocuklarn çaltrlmasnn dünya genelinde bir sorun olduunu hatrlatan Rengarenk Umutlar Dernei Yöneticisi Umut Civan Ayta, Ortadouda ekonomik olarak geri kalm ülkelerde çocuklarn daha fazla çaltrldn dile getirdi. Ayta, Pandemiyle birlikte azmsanmayacak biçim de bu oran artt. çocuk içilii ayn zamanda kayt d i gücü ve bunun nedeni gelitirilmeyen politikalar. Kat toplayan, mezarlkta, parkta, trafikte ve sanayi de çalan çocuklar çok ar hak ihlaline maruz kalyor. Fakat bu kazalar i kazas olarak geçmiyor. Cezai durumu olduu için hem iverenler hem de aile tarafndan bu durum gizleniyor. Bölgede zaten çocuk içi says fazlayken göç ve savalarla birlikte gelen göçmen çocuk içisi çok fazla ifadelerinde bulundu.
TEMEL SSTEMSEL SORUNLAR
çocuklarn çaltrlmas sorunu yalnz ailelerin ekonomik durumunun kötü olmas ile ilgili bir durum olmadna dikkati çeken Ayta, öyle devam etti: Eitimin, sosyal yaamn güçsüz olmas bu durumun bir parças. Fakat bunlarn kümesini ele aldmzda karmza köklü politikalar, köklü sistemsel sorunlar çkyor. Bu durumun önüne geçmek için köklü deiikliklere ihtiyacmz var. Bu da devletin misyonu içindedir. Devletin devlet olma gereini yerine getirebilmesi ile alakal bir durum.
FARKINDALIK YARATILMALI
Dernek olarak sosyal yaam güçlendirmeye yönelik lokal çalmalar yürüttüklerini anlatan Ayta, sözlerini öyle sürdürdü: Ama bunun topyekn önüne geçmek için kayt d isizliin, ucuz igücünün bitirilmesi gerekir. Bunun için de politik refleksler, siyasi argümanlar gerekiyor. Bunun önüne ancak devlet geçebilir. Uluslararas çocuk Haklar Sözlemesinde çocuu ya ya, evre evre birey olarak tanmlayan haklar mevcut. Bu Sözleme çerçevesinde hareket edildii zaman çocuun haklarn vererek çocuk içiliinin önüne geçmi olabiliriz. Ve çocua bir yaam alan açm oluruz. STÖler olarak daha çok farkndalk çalmalar yapabiliriz. Bu görülmeyen sorunu gün yüzüne çkarabiliriz. çocuun eitim, oyun hakkn doru ekilde iletirseniz ve çocuun çocuk olma tanmlamasn doru yaparsanz büyük oranda bu içilik ve benzer hak ihlallerinin önüne geçmi olabiliriz. Bu meselelerin alt dinamiinde nelerin yattn aça çkarabiliriz.