Bölgede kurak geçen ve hava scaklnn bir hayli yüksek olduu yaz mevsiminden sonra balayan babozumu, daha çok ire üzümüyle bilinen Diyarbakrn Lice ilçesinde sürüyor. Kuraklk ve scaklk etkisiyle ilçedeki çok sayda ban büyük bir bölümü yanarken, kalan üzümlerin de taneleri ya küçük ya da sert kald. Yüzyllardr bala uraan yurttalar, bu yl yaadklarnn yaamlar boyunca bir ilk olduunu ve büyüklerinden de böyle bir durumu iitmediklerini belirtiyor.
SICAKLIK BALARI YAKTI!
Lice ilçesi Hüseynik (Arkl) Mahallesindeki balar da ayn sorunu yaad. Mahalleye girerken sarararak yanan balarn görüntüsü göze çarpyor. Buradaki balarda verim bu yl yüzde 80-90 azalm durumda. Scaklara dayanamayan balardaki hareketlilik de bu yl azald görülüyor. Mahallenin çelebi Mezrasnda ise yurttalar var olan üzümleri toplayarak babozumlarn gerçekletirdi. Mezradaki balardan toplanan üzümler, bin bir emekle havuzlarda, ireye dönütürülüyor, ardndan atein üzerindeki büyük kazanlara dökülüyor. Babozumundan elde edilen ire pekmez, pestil, sucuklu cevize dönütürülerek k aylarnda yurttalar tarafndan tüketiliyor.
TEKNK GENçLERE AILANIYOR
Mezradaki hareketlilik esnasnda her yatan insan görmek mümkün. Yal yurttalarn daha çok öncülük ettii çalmalarda, babozumunun teknikleri genç nesillere alanyor. Yer yer kuak tartmalar olsa da aile hiyerarisinin getirdii geleneksel kurallar, her zaman geçerliliini koruyor. lçede dayanma ve paylama kültürünü beraberinde getiren babozumlar, kuaklarn kaynamasna da yol açyor. Balarda sabah 05.00da balayan mesai, gece geç saatlere kadar devam ederken, özellikle gün batmyla atein üzerinde kaynayan kazanlarn çevresinde toplanan yurttalar, geçmie ayna tutarak güncel gelimeler üzerine sohbetler gerçekletiriyor. Yüzlerce yldr süre gelen bu kültür, deiim ve dönüümlere ramen varlndan pek fazla bir ey kaybetmeden yoluna devam ediyor.
50 YILDIR BU YAPIYOR
Babozumunda en çok emek sarf edenlerin banda kadnlar geliyor. Bunlardan biri de 73 yandaki Sara Haran. Babozumu uzman olan Haran, 50 yl akn süredir bulunduu mezrada bu ii yapyor. Haran, bahar ayrnda mezraya geldiini ve ban bakmn yaptklarn ifade ederek, Genelde babozumunu Ekim aynda yapyoruz. Bu ylki kuraklk balarmzn yanmasna neden olduu için çok az üzüm toplayabildik. çocuklarmzla birlikte var olan üzümleri kesip kovalara dolduruyoruz. Ardndan havuzlarda, torbalara basma suretiyle ire elde ediyoruz. Bu ireyi süzdükten sonra kazanlara dolduruyoruz ve atei yakyoruz. Kazanda kaynayan ireyi ikinci kez, daha ince bir ekilde süzüyoruz. Süzülen ireyi tekrar kazana ilave ederek kaynamaya brakyoruz. Pekmez, pestil ve sucuklu ceviz yapyoruz. Pekmez yapm 8 saat sürse de pestil ve sucuklu ceviz yapmna göre daha kolaydr. Pestil ve sucuklu cevizin, bulamacn hazrlamak, çaraflara sermek ve sökmek daha zahmetlidir. Bu zahmetin ardndan yaptmz pekmez, sucuklu ceviz ve pestili kendimiz kn tüketiyoruz dedi.
KADINLAR VE BABOZUMU
Kurulan kazanlarn banda atein seviyesini kontrol eden, kaynayan kazann üzerinde toplanan köpükleri toplayan, kazanan çevresinde oluan izleri beziyle silen Haran, babozumunun zor ve zahmetli olduuna dikkat çekti. Babozumunun balad günden bittii güne kadar en çok kadnlarn madur olduunu belirten Haran, Kadnlarn emeiyle babozumlar gerçekletiriyor diye konutu.