Tarihte Hettah olarak bilinen ve birçok tarihi esere sahip Diyarbakrn Lice ilçesindeki eserlerin gelecek nesillere aktarlmas için çalma balatld.
Kültür ve inanç turizmi açsndan önemli yere sahip olan ve onlarca medeniyetin izini tayan Lice, 1517de Osmanl egemenliine girdi ve 1871de Diyarbakra baland.
Halk arasnda Antak tarihte de Hettah ehri olarak adlandrlan ilçe, Asur Krallar I. Tiglat-Pileser ve III. Salman Nassarn egemenliklerinin nianesi olarak yaptrdklar kabartma ve çivi yaztlarn yer ald Birkleyn Maaralar, Roma döneminden kald ve 532 ylnda Bizans mparatoru I. Lustinianus tarafndan onarld tahmin edilen Antak Kalesi, Ashab- Kehf Maaras, 4. Murat Han ve çeper Kalesinin de aralarnda bulunduu günümüze ulaan birçok tarihi ve kültürel miras barndryor.
Dicle Üniversitesi (DÜ) Öretim Üyesi Prof. Dr. rfan Yldz, Kültür ve Turizm Bakanl ile DÜnün izni ve Lice Kaymakamlnn desteiyle ilçenin tarihi ve kültürel eserlerinin gün yüzüne çkarlmas için çalma balatt.
Ortaça ve sonrasna ait mimari ve sanat eserlerinin tespiti ve yüzey aratrmasnn ardndan ilçenin kültür envanteri ortaya çkarlacak, ilçedeki tarihi ve kültürel eserler gelecek nesillere aktarlacak.
lçede 20 gün boyunca çalma yürüten Yldz, cami, kale, minare, kaya mezar, çeme, tünel, kilise, manastr ve türbe olmak üzere 48 tarihi ve mimari eser ile 108 mezar ta tespit etti.
LCE, KADM BR BÖLGEDR
Yldz, yaklak 10 yldr Diyarbakrn ilçelerindeki mimari ve sanat eserlerini tespit etmek amacyla yüzey aratrmas yaptn söyledi.
Bu yl da Licede çalma yaptn, 20 gün süren çalmayla ilçede bünyesinde mimari ve sanat eseri olabilecek tüm köylerde incelemelerde bulunduunu aktaran Yldz, Licenin kadim bir ilçe olduunu, özellikle Birkleyn Maaralar alannda yaplan aratrmalarda Neolitik çadan itibaren bir yerlemenin balandnn tespit edildiini belirtti.
lçenin Asurlardan sonra özellikle Roma döneminde de önemli bir yerleim alan olduunu aktaran Yldz, o dönemde bölgenin Antak bölgesi olarak geçtiini, bugünkü Kabakkaya köyünün bölgenin merkezi olduunu kaydetti.
Ashab- Kehf olaynn ilçede gerçekleme ihtimalinin çok yüksek olduunu ifade eden Yldz, öyle konutu:
Roma döneminde Licenin dier önemli özellii de Ashab- Kehf olaynn gerçekletii yer olmasdr. Dakyanus ehri, Efsus veya Fis ehri olarak adlandrdmz ehir günümüzde Lice ilçesinin snrlar içerisinde kalyor. Onun yaklak 11 kilometre kuzeyindeki Ashab- Kehf maaras da ayn ekilde Lice ilçe snrlar içerisinde. Hem Dakyanus ehri olmas hem bölgenin Antak bölgesi olarak adlandrlmas hem de maaradaki verilerden Ashab- Kehf olaynn burada gerçekletirilmi olma ihtimalinin çok yüksek olduunu söyleyebiliriz.
Zülkarneyn Kalesinin de bölge açsndan önemli olduunu bildiren Yldz, eski kaynaklarda sk sk isminin geçtiini, slami dönemde de çok önemli bir yere sahip olduunu kaydetti.
Yörenin Mervaniler döneminin önemli kalelerinden biri olduunu, Eyyubilerin, Artuklularn, Akkoyunlulularn ve Osmanllara bal Antak Beyliinin merkezi olarak kullanldn anlatan Yldz, öyle dedi:
lçede, Ak Manastr, Antak Kalesi, Mervani Türbesi olarak adlandrlan ve halk arasnda Sultan Türbesi o dönemden kalan önemli eserlerdir. lçeye bal Oyuklu köyü çok eski bir köy. Köy mezarlnda bulunan türbeler ve mezar talar önem arz ediyor. Ortaköy olarak adlandrdmz köyde bir çeme tespit ettik. Bu çeme özellikle iki cepheli çeme olmas açsndan kentte tek çemedir.
lçedeki çeper Hannn da hem içilik hem de plan bakmndan önemli hanlardan biri olduunu kaydeden Yldz, büyük ebatl olarak ina edildiini, 4. Murat tarafndan onarldndan dolay da halk arasnda 4. Murat Han olarak bilindiini dile getirdi.
Yldz, konumasn öyle sürdürdü:
çalma yaptmz eserlerin bir ksm daha önce tespit edilen bir ksm ise yeni tespit edip tescilini yaptracamz eserlerdir. Yaklak 108 mezar ta incelendi, fotoraflar çekildi, çizimleri yapld. Lice, kadim bir bölgedir. Birçok kültürün kaynat, birçok medeniyetin yaad bir bölgedir. Dolaysyla yaklak 10 yldr dier ilçelerde yaptmz aratrmalarda tespit ettiimiz eserlerin benzerlerini Lice bölgesinde de görüyoruz. Lice bölgesinde slam medeniyetinde, slam sanatndaki birçok tarihi eserin ina edildiini görüyoruz.
BU çALIMA BR KÜLTÜR ENVANTER NTELNDEDR
Licede iki farkl kültür rotasnn oluturulabileceini tespit ettiklerini belirten Yldz, yaptklar çalmann da bu rotalara katk sunacan ifade etti.
Yldz, öyle dedi:
Bu çalma bir kültür envanteri niteliindedir. Daha önce tescili yaplan eserlerin belgeleme çalmalarn yapyoruz. Fotoraflarn çekiyoruz, rölövelerini çkartyoruz ve bunlar bir kitapta toplanacak. Yeni tespit ettiimiz eserler de dahil olmak üzere çalma sonucunu bir raporla Kültür ve Turizm Bakanlna gönderiyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlndan da Bölge Koruma Kuruluna iletiliyor. Bu eserlerden tescil kayd olmayanlar Koruma Kurulu tarafndan tescillenecektir.
çalma bittikten sonra Licenin Kültürel Miras ad altnda bir kitap çkartacaklarn, böylelikle bu eserlerin gelecek kuaklara ulamasn salayacaklarn vurgulayan Yldz, yaklak 10 yldr bölgede çalma yaptn, önümüzdeki sezon da yaplacak çalma ile Diyarbakr ve ilçelerindeki kültür envanteri çalmasnn tamamlanacan kaydetti.
Diyarbakrn kültür ve turizm potansiyelinin yüksek bir ehir olduunu ifade eden Yldz, çalmayla Lice ve Diyarbakrn kültür ve turizm potansiyeline çok büyük katklar salanacak. diye konutu.