Diyarbakrn çnar ilçesindeki Zerzevan Kalesinde yürütülen kazlarda, daha önce ortaya çkarlan Roma dönemi Mithras dinine ait yeralt tapna, kapatlan gizli geçit ve yaklak 400 kiinin barnabilecei bir yeralt snann yan sra bu yl 4 yer daha bulundu.
lçeye 13 kilometre uzaklktaki Demirölçek Mahallesi yaknlarnda, Roma mparatorluu döneminde askeri yerleim olarak kullanlan Zerzevan Kalesinde Kültür ve Turizm Bakanl, Diyarbakr Müzesi, Valilik, Büyükehir Belediyesi, çnar Kaymakaml, Türkiye Seyahat Acentalar Birlii (TÜRSAB) ve Dicle Üniversitesinin katklaryla 2014 ylnda balatlan kaz çalmalar sürüyor.
60 dönümlük alan üzerinde 12-15 metre yüksekliinde ve bin 200 metre uzunluunda sur kalnts, 21 metre yüksekliinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binas, konutlar, tahl ve silah depolar, yeralt ibadethanesi, snaklar, kaya mezarlar, su kanallar ile 54 su sarnc bulunan kale, tarihe k tutuyor.
Kaz çalmalarn inceleyen çnar Kaymakam smail anl, kaz çalmalarnn bölgedeki olaylara ramen kesintiye uramadan devam ettiini söyledi.
Bölge turizmine katk salamak düüncesiyle yola çktklarn aktaran anl, kaz süresince çkan eserlerin kendilerini memnun ettiini belirtti.
- Hindistantan ziyaretçiler geldi
Zerzevan Kalesinin bölge turizmine katk salayacan vurgulayan anl, öyle konutu:
Kale kendi bana sahip olduu eserler sayesinde insanlar kaleyi görmeye geliyor. Bu durum bölgemiz için önemli bir gelimedir. Son çalmalarda ortaya çkan Mithras tapna nedeniyle Hindistandan ziyaretçiler geldi. Diyarbakr surlar 5 bin metredir. Kalenin surlar da bin 500 metredir. Buras tarih ve turizm açsndan önemlidir. Kaleden öte, dou ile bat kültürlerinin kesitii ve kaynat izlenimini de vermektedir. Dou ve bat medeniyetinin Diyarbakr üzerinde verdikleri tarihi mücadelede almas gereken ilk durak olduu ortaya çkmtr. Diyarbakr, slam ordular tarafndan fethedilmeden önce ele geçirilmesi gereken bir kaleymi. Bu nedenle insanln ortak kültürel miras konumundadr. çkan eserler de bu durumu zaten göz önüne çkartmaktadr.
- 20 binden fazla ziyaretçi urad
anl, kalede yaplan kazlarda, Roma döneminde bin 700 yllk Mithras dinine ait yeralt tapnann bulunmasnn ardndan bir haftada 20 binden fazla ziyaretçinin kaleyi gezdiini aktard.
Kaleyi ziyaret eden çocuklarn tarih ve kültür bilincinin gelitirilmesi için Arkeo Park Projesi hazrladklarn anlatan anl, Kültür ve Turizm Bakanl ile Birlemi Milletlerin (BM) bu projeye destek verdiini ifade etti.
Kalenin, projelerin ve altyap çalmalarnn da tamamlanmasnn ardndan ziyaretçiler için son derece güzel bir mekan haline geleceini söyleyen anl, öyle devam etti:
Zerzevan Kalesini tur operatörleri programlarna dahil etmeye balad. Yaplan çalmalarn karln almak güzel. Kale bizim ortak tarihimiz. Bu tarihin hem parçasyz hem de varisiyiz. Yaptmz çalmalarda dil, din, kültür ve inanç fark gözetmeksizin bu eserlerin emanetçisi olduumuzu ortaya koyuyoruz. Burada var olan eserlerin temsil ettii kimlik insanln ortak kimliidir. Türkiye Cumhuriyeti bu eserlerin hem varisi hem de emanetçisi olarak üzerine düen görevini yerine getiriyor.
- Kalenin Anadoluya açlan kap olduunu düünüyoruz
Kalenin tarihçesi hakknda bilgi veren Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümü Öretim Üyesi ve Kaz Bakan Yrd. Doç. Dr. Aytaç Cokun da, Diyarbakr ve bölgede Roma dönemine ait tarihin örenilmesi açsndan kazlarn önemli olduunu belirtti.
Anadolunun en iyi korunan garnizonu olduunu ve ilkleri burada yaadklarn aktaran Cokun, bölgenin tarihi ve turizmi açsndan önemli bir askeri yerleim alan olduunu kaydetti.
Cokun, kalede yer üstü ve yeraltnda yaptklar çalmalar kapsamnda önemli eserler ortaya çkardklarn anmsatarak, öyle dedi:
Kale Diyarbakr ve Mardin snrnda olduu için yerli ve yabanc turistlerin ilgisini çekiyor. Kalenin ziyaretçileri de oldukça fazla. Hem sur içinde hem de sur dnda kaz çalmalarmz devam ediyor. Burann tamamen ortaya çkarlmas için yaklak 50 yla kadar çalma yürütülecek. Kazlar uzun sürecei için 3 kuak burada çalmaya devam edecektir. Zerzevan Kalesinin Anadoluya açlan kap olduunu düünüyoruz.
Kalede kaz çalmalar srasnda birçok yeni yap ortaya çkardklarn kaydeden Cokun, su kanal, askerlerin kald konutlar, kaya mezarlar ve kilisenin gün yüzüne çkarldn aktard.
Kalede yeraltnda çkan eserlere ilikin bilgi veren Cokun, konumasn öyle sürdürdü:
Zerzavan Kalesinde yer üstünde ve yeraltnda da ehir vardr. Yeraltnda 3 yl önce, bin 500 yl önce kapatlan gizli bir geçit, yeralt kilisesi, 400 kiinin barnabilecei yeralt sna ve son olarak Mithras tapnan bulduk. Bu yl yaptmz çalmalarda yeraltna bulunan 4 yer daha tespit ettik. Bu yaplar tamamen kapal kazlmas lazm. Bu yeraltndaki ehrin de ortaya çkarlmasn amaçlyoruz. u ana kadar yeraltnda birçok yerleim yerinin olduunu biliyoruz. Yeraltna birçok su sarnc, tahl deposu ve ibadet için kilise bulduk. Yerleim yerinin dnda hayati imkanlarnn sürdürebilecekleri yerler de var. Hem yeraltnda hem de yer üstündeki ehri kazlar ilerledikçe ortaya çkaracaz.
- Zerzevan Kalesi
Askeri yerleim antik yol güzergahnda, 124 metre yükseklikteki kayalk bir tepede bulunan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasnda stratejik bir noktada yer alyor. Yerleim konumu itibariyle bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geni bir alan kontrol altnda tutan, stratejik bir Roma snr garnizonu olan kale ayn zamanda Roma-Sasani arasndaki büyük mücadelelere de sahne oldu.
Romadaki ismi Samachi olan yerleimin ilk ina edildii dönem hakknda devam eden kazlar ile kesin bilgilere ulalacak. Yerleimin surlar ve yaplar Anastasios I (M.S. 491-518) ve Justinianos I (M.S. 527-565) dönemlerinde onarlarak, bazlar ise yeniden ina edilerek mevcut haline getirildi.