Avrupa Birliini (AB) kuran Maastricht Anlamas Almanya, Fransa, ngiltere, talya, spanya, Hollanda, Belçika, Portekiz, Yunanistan, Danimarka, rlanda ve Lüksemburgun yer ald 12 Avrupa ülkesi tarafndan 7 ubat 1992de imzaland.
Hollandann Maastricht ehrinde imzalanan anlama, 1 Kasm 1993te yürürlüe girdi ve Avrupa Ekonomik Topluluu (AET), bugünkü Avrupa Birlii adn ald.
Anlama, ABnin ekonomik ve parasal birlik, ortak d ileri ve güvenlik politikas ile adalet ve iç ilerinde i birliini içeren 3 temel direini ortaya çkaran yeni bir yap ortaya koydu.
Ulus devletlerden oluan bir birlik, Avrupa vatandal ve ortak ekonomi ve parasal birlikten oluan 3 ana hedefle ortaya çkan anlama, taraf ülkelerin genel politik alanlarda daha fazla i birlii ve koordinasyonunu salamay amaçlad.
Üye ülkelerin ekonomik ve parasal birlii için bir plan ortaya koyan anlama, bugün Avro Bölgesi adyla bilinen bamsz bir Avrupa Merkez Bankas (ECB) tarafndan yönetilecek avro para biriminin gerekli hazrlklarnn tamamlanmasn hedefledi.
Maastricht kriterleri ortaya çkt
Anlamayla üye ülkelerin ekonomik ve parasal birlie katlabilmeleri için gerekli artlar belirlendi. Bu çerçevede ilk art, toplulukta en düük enflasyona sahip 3 ülkenin yllk enflasyon oranlar ortalamas ile ilgili üye ülke enflasyon oran arasndaki farkn 1,5 puan geçmemesi olarak belirlendi.
Anlamada, Üye ülke kamu borçlarnn GSYHye oran yüzde 60 geçmemelidir. Üye ülke bütçe açnn GSYHye oran yüzde 3ü geçmemelidir. Herhangi bir üye ülkede uygulanan uzun vadeli faiz oranlar 12 aylk dönem itibaryla fiyat istikrar alannda en iyi performans gösteren 3 ülkenin faiz orann 2 puandan fazla amamaldr. Son 2 yl itibaryla üye ülke paras dier bir üye ülke paras karsnda devalüe edilmi olmamaldr. gibi ekonomik kriterler belirlendi.
Avrupa vatanda kavram
Maastricht Anlamas ile Avrupa vatanda kavram da ortaya çkt. Anlamay 30 yl önce imzalayan 12 üye ülke vatandalar, Avrupa vatanda olarak kabul edilirken, bu kiilerin dier üye ülkeler arasnda özgürce seyahat etmesi, ikamet etmesi ve Avrupa Parlamentosu (AP) ve yerel seçimlerde oy kullanmalar saland.
Ortak d politika hedefi
Anlama ile taraf ülkeler arasnda d politika, güvenlik, adalet ve iç ilerinde i birliini salayacak politikalarn belirlenmesi karara baland.
Maastricht Anlamas ile AB üyesi ülkeler ve ortaklk kurulan dier ülkelerin güvenlik güçleri arasnda i birlii salamak için Avrupa Polis Tekilat (Europol) kurulmas karar alnd.
AB, Maastricht Anlamasnn imzalanmasnn 30uncu yl dönümüne, devam eden Kovid-19 salgn ile giriyor.
Son 2 yldr salgnn etkileriyle mücadele eden AB, 2022ye de salk kriziyle mücadele ederek girdi. AB, a sipari ettii ilaç firmalarndan alarn Omicron varyantna kar etkili hale getirerek üretmelerini istiyor.
Enflasyon sorunu
AB ülkelerinde özellikle 2021in austos ayndan itibaren enflasyon hzla yükseldi.
Avro Bölgesinde, aralk aynda yllk enflasyon enerji fiyatlarndaki yükseliin etkisiyle yüzde 5e çkarak verilerin topland son 25 yln en yüksek seviyesine ulat.
Tedarik skntlar ve yüksek talebin devam etmesiyle enflasyondaki yükseliin yakn zamanda son bulmas beklenmiyor.
Özellikle gda ve enerji ürünlerindeki enflasyon Avrupallar da rahatsz ediyor. Bu durumun yln büyük bölümünde devam etmesine kesin gözüyle baklyor.
Enerji krizi
Avrupada özellikle sonbahar aylaryla beraber doal gaz ve elektrik gibi enerji ürünlerinin fiyatlar hzla yükseldi.
Talebin canlanmas ve arz skntlarnn sebep olduu bu art, souk k mevsimiyle zirve yapt. Avrupada doal gaz fiyatlar, son bir ylda yaklak 5 kat art gösterdi. K aylarnda artan elektrik ve gaz faturalar tüketicileri rahatsz etti.
Enerji fiyatlarnn bu yl hzla azalmas beklenmiyor.
Rusya-Ukrayna gerginlii
Rusyann Ukrayna snrna askeri ynak yapmas Avrupa ülkelerini geriyor. Olas bir çatma halinde Avrupa, nasl bir tepki vereceini belirlemekte güçlük çekiyor. Rusyaya kar yapabilecekleri snrl olan Avrupa, ekonomik yaptrmdan bahsediyor. Ancak Rusyann Ukraynaya fiziki müdahalesi, aslen Avrupa güvenliini zedeleyecek bir durum ortaya çkaryor.
Avrupa, Rusya-Ukrayna arasnda trmanan gerginlik nedeniyle devam eden enerji krizinin daha da derinlemesi endiesi tayor.
AB ülkelerinin kamu borcu
AB kurallarna göre, normal artlarda üye ülkelerin bütçe açklarnn GSYHlerinin yüzde 3ünü, kamu borçlarnn da GSYHlerinin yüzde 60n geçmemesi gerekiyor.
Bu snr aldnda uygulanacak tedbirlerin AB Komisyonuna bildirilmesi ve etkin mücadelenin yaplmas art kouluyor. Ancak AB üyesi ülkeler, salgn nedeniyle söz konusu kurallar askya alma karar alm ve kamu harcamalarn hzla yükseltmiti.
AB ülkelerinin kamu borcunun GSYHye oran 2021in üçüncü çeyreinde yüzde 90,1 seviyesinde ölçüldü. Bu oran, Avro Bölgesinde de yüzde 97,7yi buldu.
AB ülkeleri arasnda kamu borcunun GSYHye oran Yunanistanda yüzde 200,7, talyada yüzde 155,3, Portekizde yüzde 130,5, spanyada 121,8, Fransada yüzde 116 ve Belçikada yüzde 111,4 oldu. Bu rakam, Almanyada yüzde 69,4 ve Avusturyada yüzde 84,1i gördü.
Söz konusu veriler, üyelerin yardan fazlasnn Birlik kriterlerinde belirlenen snrlar atn ortaya koyuyor.
Bu arada, Türkiyenin AB tanml genel yönetim borç stoku, 30 Eylül 2021 itibaryla 2 trilyon 415,7 milyar TL oldu. Söz konusu kamu borcunun milli gelire oran ise yüzde 37,6 seviyesiyle AB kriterleriyle uyumlu gerçekleti.