20 Ocakta göreve balayan ABD Bakan Donald Trump, Suriye ve Ortadouda daha aktif bir politika yürütmeye balad. Önceliin hl IDle mücadele olduu açklamalar gelirken ABD, savan bandan bu yana ilk kez 7 Nisanda Esed rejimine füze att. Ardndan Moskova ve Washingtondan karlkl sert açklamalar geldi.
12 Nisanda ABD Dileri Bakan Rex Tillerson, Suriye üzerinden Rusya ile son yllarda en büyük gerilimin yaand dönemde Moskovadayd.
Tillerson Moskovaya, ran ve Hizbullahla yapt ibirliini bir kez daha düünmesi mesajn iletti. Washingtonn Suriyedeki asl hedefi, rann etkisinin krlmas. Rusya ile ortak bir zeminde buluup Suriye konusunda ibirliine gitmek ve bu ekilde ran ve Esed rejimini yalnz brakmak.
Rejimin randan ald destekten ve Hizbullahn da bu sayede güçlenmesinden rahatsz olan Trump yönetimi, Rusyann Suriyede önemli bir aktör olmasna ise kar çkmyor.
ransz çözüm topal kalr
Ayn günlerde Dileri Bakan çavuolu, Suriye için youn bir telefon trafii yürüttü. Bu trafikte görütüü son iki isim Rus mevkida Sergey Lavrov ve ranl mevkida Cevad Zarif oldu.
Görümeleri takip eden Türk yetkililerin Al Jazeeraye verdii bilgiye göre Ankara, Trumpn Suriye rejimini ilk kez hedef almasnn ardndan, Esedsiz bir Suriyeye doru geçi süreci için Washingtonla youn ekilde çalmaya balad. Geçi süreci ve sonrasnda Suriyenin toprak bütünlüünün korunmas gerektii de vurgulanyor.
Ancak Ankara, bunun için Astana sürecinin devam ettirilmesinden ve rann da darda braklmamasndan yana.
Konunun hassasiyeti sebebiyle ismini vermek istemeyen Türk diplomatik kaynaklar ransz bir çözüm topal kalr ifadelerini kullanyor. Rusyann materyal gücü varsa, rann da bundan daha etkili olan insan gücü var. Yeni bir masa kurup süreci balattmzda, Suriye üzerinde ciddi bir etkisi bulunan ran orada olmazsa, masa topal olur diyen kaynaklara göre iddetin durmas için öncelikle rann ikna edilmesi gerekiyor.
ABD önce bize PYD politikasn açklasn
Ankara rann masada kalmas için diplomatik çaba yürütürken ABD Savunma Bakan James Mattis ise Körfez ülkeleriyle rann gücünü krmaya yönelik atlabilecek admlar görüüyordu.
Yine ayn günlerde Tillerson, Washingtonn rana yönelik politikasn revize edeceini, rann ABDnin çkarlaryla çelien Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan bata olmak üzere bölgedeki politikasn da göz önünde bulunduracan açklad. Amerikal bakan açklamasnda Kapsaml bir ran politikas, rann tekil ettii tüm tehlikeleri göz önünde bulundurmal. Belli ki bu tehlikeler de çok fazla ifadelerini kulland.
Washingtonn bu sert yaklamn hatrlatp, Trump yönetiminin rann masada kalmas konusunda nasl ikna edileceini sorduumuzda üst düzey bir Türk diplomat u yant veriyor:
Önce ABD bize PYD politikasn açklasn. Rakka operasyonunu PYD ile yapacaklar gibi görünüyor u an. Suriyedeki ran etkisinin krlmas için urarken, Rakkadaki Sünni Arap nüfusu kaybedecekler, oraya PYDyi sokacaklar.
ABD, Rusyay istedii çizgiye getirmek için Suriyedeki gücünü dengelemeye çalyor. Bunun için de Rusyann gücüne kar PYD üzerinden oynuyor. Rusya da PYD kartn kaybetmek istemedii için bu grupla flört ediyor.
Snrmzda düman bir ran görmek istemiyoruz
Elbette ki bu güçlerle ibirliine devam edeceiz. Ancak tüm bunlar olurken bizim ulusal çkarlarmz, istikrarmz düünmemiz ve korumamz gerekiyor. Bunun için de uzun vadede soru iaretlerimizin olduu bu güçlerin yannda, bölgede gücü ve etkisi olan komularmzla yakn temas sürdürmek zorundayz. Bölgenin güvenlii ancak bu ekilde salanr, onlar darda brakamayz.
Kontrol edilemeyen güç, güç deildir. ran, Suriye sahasnda rejimden sonra maddi ve insani olarak en fazla kayp veren ülke oldu. Yine de çekilmiyor. çünkü etkisini sürdürmek istiyor, bunu da askeri angajmana girdii sivil ve yerel unsurlar üzerinden sürdürüyor. Biz de bu etkinlii bildiimiz için bu süreçte masann dnda braklamayacan düünüyoruz. rana da elini tan altna koymas gerektiini söylüyoruz.
Washingtonn, Moskovann aktif olarak yer ald bu sürecin sonunda, bölgede, snrmzda düman bir ran görmek istemiyoruz. ran gibi güçlü bir diplomasi gelenei olan komumuzu düman bulmak baka, tarafsz bulmak baka olur.
Erdoann rana yönelik açklamalar
ran, Irak ve Suriye üzerine çalan diplomatik kaynaklar, Erdoann son dönemde Pers yaylmacldiyerek rana yönelik yapt sert açklamalar için ise unlar söyledi:
Bu açklamalar daha çok Irakta olumsuz etkisini gösteriyor. çünkü Irak için kurulmu bir mekanizma yok. Ama Suriye öyle deil. Rusyann da dhil olduu üçlü mekanizma kuruldu. çok güçlü ekilde ileyen bu temas hatt, siyasilerin bu tarz açklamalarndan etkilenmiyor. Biz Suriye özelinde Rusyay ve ran içine alacak ekilde üst düzey diplomatik görümeleri sürdürüyoruz.
Erdoan, 19 Nisanda Al Jazeeraye verdii röportajda Bakyorsunuz rann Pers yaylmacl anlay son zamanlarda baya ba artmaya balad. Örnein Irakta DEAla mücadelede göze çarpan ey bu demiti.
Uçua yasak bölge de gündemde
Erdoan, Rus ve Amerikal liderlerle Maysta görüecek. En son 10 Martta Moskovada bir araya gelen Erdoan ve Putin, 3 Maysta Soçide yeniden görüecek.
Erdoan, Putinle görümesinden iki hafta sonra 16-17 Maysta da Washingtonda Trumpla bir araya gelecek. Bu, Trump Bakan olduktan sonra Erdoanla ilk yüz yüze görüme olacak.
Bu görümelerde de Suriyenin toprak bütünlüü ve PYDyle yaplan ibirlii gündeme gelecek. Özellikle ABD ve Rusyann uçua yasak bölge konusundaki uzlama çabasn Ankara yakndan takip ediyor. Zira Trumpn güvenli bölge fikrine moskova destek veriyor ancak bir artla: Rejimle ibirlii yaplmas.
Tillersonn Moskova ziyaretinden sonra Suriye konusunda ibirliine devam edeceini açklayan ABD ile Rusyann uçua yasak bölge konusunda uzlamas durumunda, Ankarann ciddi bir kaygs var: Uçua yasak bölgenin Suriyenin kuzeyindeki tüm bölgelerde ilan edilmesi.