DAKARFATMA ESMA ARSLAN - Nijerde 26 Temmuzda askerin yönetime el koymasının ardından Batılı ülkeler ve bölgesel örgütler, darbenin seyrini tersine çevirmek için var gücüyle uğraşıyor.
Cumhurbaşkanı Muhammed Bazumun darbeyle devrilmesi özellikle sadece eski sömürgeci Fransayı değil Batılı ülkeleri de endişeye sürüklerken, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ve Afrika Birliği de tüm bölgeyi etkisi altına alan darbe hükümetlerine artık bir son vermek istiyor.
Kendilerine Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) ismini veren cuntanın darbe bildirisi okumasıyla, Washington yönetiminin Nijer ile işbirliklerini askıya alması tehdidi arasında geçen 15 dakika Nijerin Batı için önemini bir kez daha gözler önüne serdi.
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock da aynı gün Nijerli mevkidaşı Hassoumi Massoudou ile görüşmesinin akabinde yayımladığı bildiriyle darbeyi sert biçimde kınadı.
Darbeyi ilk kınayan ülkeler arasında yer alan Fransa da Nijere yönelik tüm mali yardımları askıya aldı.
ECOWASın da darbe bildirisi okunmadan çok önce, hatta darbenin ilk saatlerinde hızlı bir kınama açıklaması yayımlaması, Nijerdeki darbenin bölgedeki diğer darbelerden farklı olduğunu gösterdi.
Batı Afrikada 2020den bu yana yapılan 5 darbe karşısında kınama açıklamaları ve bazı hafif yaptırımlardan daha fazlasını yapmayan Batılı ülkeler, bugün Sahel bölgesindeki en önemli müttefikini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırken ECOWAS da yeni bir cunta hükümetine geçit vermek istemiyor.
- Fransanın 1500 askeri bulunuyor
Daha önce Malideki Barkhane Operasyonunda transit bir üs görevi üstlenen Nijer, bugün Mali ve Burkina Fasodaki darbelerin akabinde Fransanın bölgede asker konuşlandırabildiği Çadın yanı sıra tek ülke haline geldi.
Cumhurbaşkanı Bazumun uluslararası toplumla işbirliği yapması ve Rusyaya mesafeli tavrı, onu Fransanın bölgedeki en önemli müttefiki haline getirdi.
Zira Fransa Malide sonlandırdığı Barkhane Operasyonu unsurlarının bir kısmını Nijerin başkenti Niameyde yeniden konuşlandırdı.
Niameydeki Avrupa ve ABD ile ortak kullanılan 101 Niamey askeri üssü, 5 adet MQ-9 Reaper insansız hava aracı ve 3 Mirage savaş uçağına ev sahipliği yapıyor.
Nijerde toplam asker sayısı 1500i bulan Fransa, özellikle de Mali sınırı yakınlarındaki Ouallam ve Ayorouda Nijer Silahlı Kuvvetleriyle ortak operasyonlar düzenliyor.
- ABDnin 110 milyon dolarlık İHA üssü
ABDnin Nijerde milyon dolarlık yatırım yaptığı ve bölgeden istihbarat toplamasına olanak veren bir insansız hava aracı (İHA) üssü bulunuyor.
Agadez kenti yakınlarındaki Niger Air Base 201 isimli İHA üssü, ABDnin Cibutideki daimi üssünden sonra Afrikadaki en büyük ikinci üssü konumunda yer alıyor.
İnşaatı ve finansmanı ABDye, mülkiyeti ise Nijer ordusuna ait üs, yüksek teknolojili uydu iletişim sistemleriyle 2019dan bu yana hizmet veriyor.
İnşası için 110 milyon dolar, yıllık bakımı için ise 30 milyon dolar harcayan ABD, söz konusu üssü, Saheldeki ana istihbarat ve gözetleme merkezi olarak kullanıyor.
ABDnin Nijerde yaklaşık 1000 askeri bulunuyor.
- Almanya: Saheldeki angajmanın odak noktası
Fransa ve ABDye nazaran bölgede daha sınırlı bir askeri varlık gösteren Almanyanın Nijerde yaklaşık 100 askeri görev yapıyor.
Almanya Savunma Bakanı Boris Pistorius, nisanda ülkeye düzenlediği ziyarette Gelecekte Saheldeki askeri angajmanımızın odak noktası Nijer olacak. ifadesini kullanmış ve Sahel bölgesinin güvenliğinin Almanyanın özel ilgi alanına girdiğini söylemişti.
Almanya, Mayıs 2024e kadar Avrupa Birliği (AB) Askeri Ortaklık Misyonuna (EUMPM Niger) 60 asker gönderme kararı almıştı.
Nijer, Birleşmiş Milletler (BM) Mali Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonunun (MINUSMA) Maliden çekilmesinde de kilit rol oynuyor.
Almanya da dahil MINUSMAda askeri bulunan birçok ülke, askerlerini Niameydeki askeri hava üssü aracılığıyla çekmeyi planlıyor.
Malideki MINUSMA unsurların hava yoluyla Nijere getirilmesi planının cunta hükümetiyle işleyip işlemeyeceği ise bilinmiyor.
- Darbecilere 1 hafta süre
ECOWAS, dün düzenlediği olağanüstü zirvede, Nijerdeki cuntaya Cumhurbaşkanı Muhammed Bazumu serbest bırakması ve Bazumun görevine tekrar başlaması için 1 hafta süre vermişti.
ECOWAS, bu süre zarfında taleplerinin karşılanmaması durumunda askeri müdahale de dahil her seçeneği değerlendireceklerini duyurmuştu.
ECOWASın askeri gücünün böyle bir müdahale için yetersiz kalacağı, bu nedenle Fransa ve ABDden de destek alınacağı öne sürülüyor.
- Nijerdeki darbe
Nijerde Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, 26 Temmuzda Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı unsurlarınca alıkonulmuş ve o akşam asker yönetime el koyduğunu duyurmuştu.
Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Omar Tchiani, 28 Temmuzda Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) isimli cuntanın liderliğini üstlendiğini ve geçiş hükümetinin başına geçtiğini açıklamıştı.
Bir önceki Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufounun sırdaşı olarak bilinen ve Abdourahmane ismiyle de anılan Tchiani, yaklaşık 10 yıldır Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı olarak görev yapıyordu.
Bazum, 26 Temmuzdan bu yana şahsi konutunda tutuluyor.