srailin Mescid-i Aksada ramazan aynda Filistinlilere yönelik saldrlaryla balayp Gazzenin bombalanmasyla devam eden süreç, Joe Biden yönetiminin ilk ylnda karlat en önemli diplomatik meydan okumalardan biri olarak kaytlara geçti.
D politikada odak noktasn çin ve Rusyaya kar Hint-Pasifik ile Dou Avrupaya kaydrma planlar yapan Biden yönetimi, bir anda kendini, görece olarak arln azaltmak istedii Orta Dounun gerçeklik duvarnn karsnda buldu.
Donald Trumpn tamamen srail lehine yeniden oluturmaya çalt ikircikli bar sürecinin etkileri halen devam ederken yeni yönetim, iki devletli çözüm söyleminin sadece söylemde kaldnda ne kadar bo bir kavram olduunu son krizde anlam olmal.
srailin kendini bölgede var etme biçiminden kaynakl üstünlükçü yaklamn Washingtonda var olma ve kendini savunma hakk olarak tartmasz ekilde merulatran ABDli karar vericiler, Filistin konusunda bir kez daha çuvallad.
BDEN YÖNETMNN SRAL KINAYAMAYAN BARIçIL SÖYLEM
65i çocuk en az 230 Filistinlinin hayatn kaybettii saldrlarla ilgili açklama yapan tüm ABDli yetkililer, ortak bir dille hiçbir ekilde sraili knamadlar, hemen tüm açklamalarnda Hamas knadlar, srailli ve Filistinli sivillerin hayatlarn kaybetmesinin trajedi olduunu dile getirdiler.
Benzer ekilde tüm yetkililer, yine ortak bir dille, bölgedeki iddetin sona ermesi için ABDnin sessiz ve youn bir diplomasi trafii yürüttüünü ifade ettiler.
Biden yönetimi, srail sava uçaklar, içinde AP ile Aljazeerann ofislerinin de olduu Gazzedeki Cela Kulesini yerle bir ettii zaman dahi sraili knamad, sadece basn mensuplarnn güvenliinin önemli olduunu söylemekle yetindi.
Tüm bu söylemsel hengame içinde ABD yönetimi dünyaya aslnda u mesaj vermi oldu: Ben, aralarnda 65 çocuun da olduu 230 Filistinli sivil de öldürülse, medya binas da vurulsa, haksz yere Filistinliler evlerinden de çkarlsa sraili knamam, knamayacam.
Esasen tek bir kelimeye (knamak) takldm için bu vurguyu yapmyorum; diplomatik olarak bu bir pozisyon beyandr ve Biden yönetimi sanki Filistinli çocuklar çatma ortasnda kalp hayatlarn kazara kaybetmiler gibi srail saldrlarn knamaktan her seferinde imtina etti.
lk günden itibaren dünyaya bar, insan haklar ve demokrasi vaaz veren Biden yönetiminin, söz konusu olan Filistinlilerin hayatlar olunca (en azndan söylemsel olarak) snfta kald çok açktr ve tarih bunu çocuklarn öldürülmesini knayamayan yönetim olarak yazacaktr.
ATEKES BDENIN ESER M?
Öte yandan Biden yönetiminin sürekli sessiz ve youn diplomasiye vurgu yapan açklamalarnn da tartmaya açk olduu görülüyor çünkü sahadaki duruma baknca ABDnin atekesteki etkisinin beklentilerin altnda olduu ortaya çkyor.
Biden yönetimi kukusuz atekes için çok çaba göstermi, Filistin ve srail taraflarnn yan sra Msr, Ürdün, Katar ve Suudi Arabistan gibi bölgedeki Arap ülkeleriyle yakn temas halinde olmutur. Fakat sürecin geliimine bakldnda ABD istedii için deil, srailin saldrlarn sürdürmesinin anlamszl net bir ekilde ortaya çkt, öte taraftan da Hamas cephesinde Msrn etkisiyle atekese varld anlalyor.
Nitekim srail Babakan Binyamin Netanyahu, Cuma sabah balayan atekesten 3 gün önce Bidenn atekes yönündeki çarsna kulan tkam ve hedeflerine ulancaya kadar saldrlarna devam edeceini vurgulamt.
Biden yönetimi elbette atekesten bir pay alabilir fakat ABD yönetimi bizden, 11 gün süren kriz boyunca açktan sraile destek verirken kapal kaplar ardndan sraile dur dediine inanmamz bekliyor.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, atekesten 4 gün önceki basn toplantsnda srarl sorulara ramen evet atekes çars yapyoruz diyememiti. Benzer ekilde BM Güvenlik Konseyinde ortak atekes çars yaplmasna yönelik giriimler yine ABD tarafndan engellenmi, Biden yönetimi BMde atekes çars dahi yapmadan atekesi salamak için çaltna inanmamz beklemiti.
Dolaysyla bu süreçte srailin bir noktaya geldii için durduunu, Hamasn da zaten durmaya niyetli olduunu (ki ilk atekes teklifini Hamas yapm fakat srail bunu reddetmiti), sonuçta ABD yönetiminin etkisinin snrl olduunu vurgulamak gerekiyor.
DEMOKRATLAR ARASINDAK FLSTN çATLAI ÖNE çIKTI
Bu süreçte dünyada istedii destei bulamayan sraile aslnda belki de en büyük cevap, u an ABDde iktidarda olan Demokratlarn arasndaki Kongre üyelerinden geldi.
Biden yönetimi ilk günden itibaren srailin kendini savunma hakkn destekliyoruz söylemine sarlsa da Demokratlarn önemli isimlerinden Senatör Bernie Sanders ile Temsilciler Meclisindeki vekillerden Rashida Tlaib, Ilhan Omar, Alexandria Ocasio-Cortez, Mark Pocan ve Marie Newman gibi terakkiperver isimler açk ekilde sraili eletirdi ve Filistine destek verdi.
Demokratlarn en hareketli ve aktif kanad olan terakkiperver Demokratlar bu süreçte Biden yönetimini sraile koulsuz destek vermek, sraile koulsuz silah satmak ve Filistinlilerin insan haklarn göz ard etmekle eletirdi.
Bu yolda gerek Senatoda gerekse Temsilciler Meclisinde birkaç farkl oturumda canl yaynlarda sraili ve Biden yönetimini eletiren bu isimler, srail ile Hamas arasnda derhal atekes salanmas ve ABDnin sraile ksa süre önce onay verdii 735 milyon dolarlk güdümlü füze satnn durdurulmas için de farkl tasarlar sundular.
Ayn ekilde Senatoda 20 senatör Biden yönetimine mektup göndererek acil atekes için yönetimin konuya el atmas gerektiini belirttiler.
Bu isimler ayn zamanda çok sayda Twitter paylam yaparak ve çeitli basn yayn kurulularna çkarak bu eletirilerini belki de ilk kez bu denli yüksek sesle dile getirdiler.
Atekesin salanmasnn ardndan ana akm lml Demokratlarla daha sola yakn terakkiperver Demokratlar arasndaki Filistin çatlann nereye evrileceini zaman gösterecek fakat uras kesin ki srail konusunda muhtemelen iktidarda olan bir parti içinde daha önce bu denli ayrma yaanmamtr. Dolaysyla henüz ABD yönetiminin sraille ilgili karar alma süreçlerini etkileyecek düzeyde olmasa da Kongre içindeki srail aleyhtar bu gruplamann daha sonraki süreçlerde de etkisini göstermesi beklenmelidir.
NETCE; SRAL KAYBETT, BDEN YÖNETM ZAYIF NOT ALDI
Elbette 11 günlük krizde srailin saldrlarnda 65i çocuk 230 Filistinli sivilin, Hamasn roket atlaryla da 12 srailli sivilin hayatn kaybetmi olmas asl kayptr. Atekesin ardndan Gazzedeki insani kriz de srailin eyh Cerrahta yapmaya çalt hukuksuz el koyma ilemleri de devam ediyor.
Ancak iin siyasi ve uluslararas ilikiler boyutuna baktmzda srailin belki de uluslararas kamuoyundan ve Bat ülkelerindeki meydanlardan en fazla tepki ald süreç bu son saldrlar oldu.
srailin Kongredeki en güçlü savunucularndan ikisi olan Demokratlarn Senato çounluk Lideri Chuck Schumer ile Demokrat Temsilciler Meclisi Bakan Nancy Pelosi dahi (Bidendan önce) bu süreçte atekes çars yapma ihtiyac hissetti.
ABDnin hemen tüm büyük kentlerinde yüz binlerce kiinin katld büyük gösteriler yapld, benzer ekilde Avrupada da bu gösterilerle Filistine destek verildi.
Özetle srail, 11 günlük saldrlarn uluslararas kamuoyu nezdinde merulatramad ve saldrlarna devam etmenin artk aleyhine ilediini mecburen görmeye balad yerde atekes ilan etti.
Dier yandan eyh Cerrahtaki hukuksuz el koymalar ve Mescid-i Aksada namaz klan Müslümanlara yönelik polis iddetini görmezden gelip söylemini srailin kendini savunma hakkna yaslayan Biden yönetimi de srailin insan haklar ihlallerini artk klielemi Hamas mazeretiyle örtmeye çalt.
ABD yönetimi daha cesur davranp önce söylemsel olarak insan haklar balamnda bir pozisyon alabilir ve mesela Mescid-i Aksadaki srail polisinin iddetini knayabilirdi. Benzer ekilde çocuklarn ölümüne neden olan srailin saldrlarn da knayabilirdi. srailin kendini savunma hakk olduunu her frsatta dile getirdikten sonra bir kere de Filistinlilerin de kendini savunma hakk var, onlar da insan diyebilirdi.
Fakat tüm bunlarn yerine Biden yönetimi, anszn ve hazrlksz yakaland anlalan bu krizden kötü bir insan haklar snav vererek çkmtr.
Trumpla kyaslandnda elbette Biden yönetimi srail-Filistin meselesinde ehvenier konumundadr fakat bu kadar bariz orantsz güç kullanan ve Filistinlilerin insan haklarn hiçe sayan srailin eylemleri karsnda Biden yönetimi öyle etkisiz kalmtr ki Demokratlar arasnda bile hatr saylr düzeyde tepkiyle karlamtr.
imdilik sona eren krizin ardndan Biden yönetiminin cevaplamas gereken çok önemli iki soru bulunuyor; bunlardan biri ABD yönetimine göre srailliler gibi Filistinlilerin de insan haklarna sahip olup olmad, ikincisi de srail gibi Filistinin de kendini koruma hakk bulunup bulunmad.