Son sekiz yldr iktidarn yeniden konsolide etme çabasnda olan Bear Esed, 52 yldr Golan tepelerini igal eden srailin bölge üzerindeki egemenliini ABDnin tanma karar karsnda, nispeten pasif kalmay tercih ediyor. Babasndan miras kalan bu tutumla bekasn garantilemeyi önceleyen Esed rejimi Golanda statükonun sürmesini istiyor.
ABD Bakan Donald Trumpn Golan tepelerini srail topra olarak tanma vaktinin geldiine ilikin geçen Perembe yapt açklama ve ardndan gelen tanma karar Suriyeli muhaliflerin büyük tepkisine neden oldu.
Açklamay takip eden gün, Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK), Suriye Türkmen Meclisi, muhalifleri Birlemi Milletler gözetimindeki müzakerelerde temsil eden Müzakere Yüksek Kurulu ve askeri muhalif gruplarn çat kuruluu Ulusal Özgürletirme Cephesi art arda açklamalar yaparak Golann Suriye topra olduunu ve Trumpn kararnn uluslararas hukuku hiçe saydn vurgulad.
Muhaliflerden gelen tepkilerin aksine, Esed rejimi tepkisini resmi ajans SANAda dileri bakanlndan bir yetkiliye dayandrlan knama haberiyle verdi. Rejimin günler süren sessizliini sabah saatlerinde Birlemi Milletler Güvenlik Konseyini (BMGK) toplantya çararak bozduu örenildi.
Pasif tavryla Golan tepelerini ikinci kez kaybetmeye raz olmu izlenimi veren rejim, su kaynaklarnn yan sra, ezeli dümanna kar stratejik derinlik anlamna gelen bölgeyi, bilinçli olarak trmandrd bir kriz neticesinde Haziran 1967de kaybetmiti.
- Golan meselesi: Esed devletinin ina malzemesi
1966da Baas Partisi içinde Hafz Esedin öncülüündeki radikal kanadn darbesiyle iktidara gelen Nusayri aznlk, sosyo-politik tabandan yoksunluunu telafi etmek için, o güne kadarki Suriye yönetimleri arasndaki en srail kart tavr benimsedi.
23 ubat 1966daki Baas kongresinde Filistin sorununu yerel, bölgesel ve uluslararas politikasnn temeline oturttuunu açklayan yeni yönetim, iki sene içinde snr hattnda gerilimi yükseltti. Rejim srail ordusunun (snr hattnda 1948 Arap-srail savandan sonra oluturulan) silahszlanma bölgesine her müdahalesine orantsz güçle karlk verdi. Yeni Baas yönetimi ülkeyi sraille savan eiine getirerek iç siyasetteki bekasn garantilemek istiyordu. Kader an geldiinde rejim savatan kaçmak için her eyi yapsa da srail Suriyeye ve müttefiklerine sava açt ve 6 gün içinde Sina yarmadas, Bat eria ve Dou Kudüsün yan sra Golan tepelerini igal etti.
Bundan üç sene sonra rakiplerini saf d brakarak bakanlk koltuuna oturan Hafz Esed, Golan meselesini yeni bir Suriye devleti ina etme hedefi için kulland. gal altndaki toprak olgusu, Suriye devletinin konsolidasyonu için yapsal bir ilev sundu. Esed Golan askeri seçenekle geri alamayacan bilse de masaya güçlü oturabilmek için sraile sava açma hazrlklarna balad. Böylece hem Suriye halknn gözünde Araplarn savunucusu imajn yerletirecek, hem uluslararas arenada kendini partner olarak kabul ettirecekti.
1973te Msrla birlikte sraile kar açt sürpriz savata yenilen Esedin sava ve diplomasiyi birlikte götürme taktii netice vermi, 1974te sraille atekes anlamas imzalamt. Halk üzerindeki tahakkümünü pekitirme frsatn yakalayan Esed, böylece kendisini bölgesel bir güç ve sraile kar Arap dünyasnn yeni lideri olarak konumlandrm bulunuyordu.
lerleyen senelerde bölgedeki iler istedii gibi gitmeyen Esed, Msrn sraille bararak denklemden çekilmesini, 1979da slam devrimi yaayan ran ile girdii uzun savatan çkan Irakn Suriyeyi tecrit etme çabasn, 1987deki ntifadada yldz parlayan Filistin Kurtulu Örgütü (FKÖ) ve Arafatn imajn zedelemesini, ABDnin Souk Savatan yeni dünya düzeninin lideri olarak çkn, yine ayn stratejiyle Golan konuurken ayn zamanda savaarak nötrletirmeyi denedi.
Bir yandan ran ile ittifakna sarlarak Hizbullah vastasyla sraile kar vekalet savana destek veren Esed, dier yandan müzakere seçeneini hep açk tuttu. Hafz Esed 1991de Madridde müzakere masasna oturmaya karar verdi.
- Müzakere masasnda hedef deil, yalnzca bir koz
1990lar boyunca sürecek görümelerin ana konusu Golan tepelerinin akbetiydi. Rejim bar için toprak prensibini savunurken, zak Rabin dndaki srail babakanlar bar için bar destekledi. ki taraf arasnda birçok formül müzakere edilse de Esed aslnda bar deil, yalnzca bir savamama akdi öneriyordu.
Hafz Esedin 1993te dönemin srail babakanna nispetle Rabin depoziti olarak anlacak Golandan aamal biçimde tümüyle çekilme karlnda ilikilerde de aamal normalleme önerisini reddetmesi, Golan geri almay hiç bir zaman gerçekten istemedii yorumlarna neden oldu. ki ülkenin barn eiinden dönmesiyle, Esedin Golandaki srail igalini, uluslararas arenada kabul görme, denkleme dhil olma hedefleri için kulland ortaya çkmt.
Zira Hafz Esed için öncelik Golan geri almak deil, iç politikadaki meruiyetini ve Suriyenin bölgesel aktör olarak gücünü korumakt. Esedin ran ittifakn, Lübnandaki hegemonyasn ve Filistin davasndaki liderlik statüsünü muhafaza etme istei, igal altndaki topran kurtarmann önüne geçmiti. Hafz Esed, sraille mücadelesinden elde ettii bölgesel liderlik imajn, bar ve toprak bütünlüüne tercih etmiti.
Esed rejimine göre, sraille süregelen çkmaz Suriyenin uluslararas topluma kabul edilmemesinin ba sebebiydi. Yani uluslararas toplum, rejimi Golan kurtarma çabas nedeniyle dlyordu. Bu nedenle rejim müzakerelerde uzlamaz ve samimiyetsiz bir partner olmama hakkn da sakl tutuyordu.
- Bearn acemilik yllarndaki en kymetli miras
Babasnn 2000 ylndaki ölümüyle tahta geçen Bear Esed babasnn kald yerden devam etti. Bir yandan aslnda saldrmazlk pakt niteliinde bir bar önererek müzakere masasna oturmaya hazr olduu mesaj verirken, Hizbullahla ilikilerini de miras ald gibi sürdürdü.
srail 1974ten bu yana Golan sessiz tutan atekes anlamasn ihlal ederek, Ekim 2003te am yaknlarnda slami Cihad hareketine ait bir eitim kampn vurdu. Babasnn aksine kendi çabasyla bakanlk koltuuna oturmam, onunkine kyasla çok daha az halk desteine sahip olan Bear Esed, sraili Golandaki yasad yerleimlerini vurmakla tehdit etti.
Allm biçimde ayn dönemde, Aralk 2003te bir röportajda sraille ilikileri normalletirmeye hazr olduklar mesajn veren Bear Esedin çars ABD ve srail tarafndan samimi bulunmad. Bear bu kez o dönem Türkiyeyle gelien ilikileri kullanarak uluslararas arenada tutunmay denedi. 2008de rejim ve srail, Türkiyenin kolaylatrclnda dört kez dolayl görümeler gerçekletirdi.
srail çok iyi tand dümannn konuarak savamak taktiini artk fark ettiini göstererek, Golandan tümüyle geri çekilme karlnda, normalleme ve bara ek olarak ran, Hizbullah ve Hamasla balarn koparmasn istedi. Esed rejiminin bu artlar kabul etmemesi ve srailde gerçekleen hükümet deiiklii gizli müzakerelerin 30 Temmuz 2008de sona ermesine neden oldu.
Asl hedefi Golan geri almak olmayan Esed rejimi, igal altndaki toprak kartn kullanarak bir kez daha d politikada kazanç elde etmiti. Müzakereler rejimi Türkiye üzerinden Avrupaya kadar tam, Temmuz 2008de Bear Esed Pariste Akdeniz Birliinin açlna katlmt. Golandaki statükodan son derece memnun olan rejim, bir kez daha sonuç yerine sürecin salad geçici kazanmlara raz olmutu.
- Güçlü dümanla kar karya gelmemek için statükonun devam
Fakat Bearn ans gelecek yllarda o kadar yaver gitmedi. 2009da gündem Gazze olmu, srailde bar yanls olmayan Netanyahu hükümeti baa gelmiti. ki sene sonra balayacak ayaklanmada halk rejimin d tehdit ve igal altndaki toprak oyalamasn artk kabul etmeyeceini gösterecekti.
31 Ocak 2011de Wall Street Journala verdii röportajda Bear Esed srail ve ABD kartlnn halk nezdindeki popülaritesine güvenerek Suriye Msr ya da Tunus deil ifadesini kullanmt. Fakat ilerleyen aylarda, yarm asrdr tek partiyle yönetilen, isizlik, yolsuzluk ve baskdan bkan Suriyeliler gösterilerini ülke geneline tam, ordu da gösterileri iddetle bastrmaya balayarak gidiatn iç savaa evrilmesine yol açmt.
Bu süreçte rejimin öncelii üphesiz kendi bekasn salamak olurken, Golanda süregelen durum her zamankinden daha çok iine yarad. Son 8 yldr sraille kar karya gelmek istemeyen rejim, Golanla ilgili pasif tutum taknarak, statükonun devamn salamak için, sraille bir nevi souk sava muhafaza etmeyi tercih etti.
srail Suriyenin güneyindeki Hizbullah hedeflerine zaman zaman sessiz saldrlar düzenlerken, rejim hemen akabinde saldrlar duyurup, srailin ülkesinin istikrarna yönelttii tehdidi canl tutmay hedefledi. Söylemde sraili krizin içine çekmeye çalan rejim, eylemde ise hiçbir yolla karlk vermedi.
Hem baba hem de oul Esed yerel tehditleri saf d brakp bölgedeki liderliklerini ispatladklarna emin olduktan sonra da Golan geri almak için ciddi bir çaba içine girmedi. Her ikisi de d düman kozunu canl tutmak için, bar görümelerinde sraile normal deil, yalnzca rutin ilikiler önerdi. Neticede Esed rejiminin iki lideri de yerel ve bölgesel jeopolitikte rütünü ispatlamay, Golan tepelerini srail igalinden kurtarmaya tercih etti.
Rejimin halihazrdaki sessizlii bu stratejinin bir yansmas. Dier yandan, ülkenin aslnda son be yldr amdan deil Tahrandan yönetiliyor olmasnn da bu tutumda etkili olduu görülüyor. ç savatan galip çkacak olsa da Tahrana baml hale gelen ve ülkesinin üçte biri ABD destekli terör örgütü YPG/PKK tarafndan igal edilmi bulunan Esed rejimi yerel, bölgesel ve uluslararas konjonktürün bu denli aleyhinde olduu bir zamanda, Trumpn kararnn yansmalarn saha kenarndan izlemeyi seçiyor.
Ezeli düman belli ama savaa gerek yok düüncesindeki Esed rejimi, evdeki durumu sakinletirdikten sonra Golan bir gün geri alma ve bar müzakerelerine oturma seçeneini açk tutuyor.