Amerika Birleik Devletleri (ABD) Bakan Donald Trump, ülkesinin 52 yl sonra srailin Golan Tepeleri üzerindeki egemenliini tanmasnn zamannn geldiini söyledi. srail, Suriyeye ait Golan Tepelerini 1967de igal, 1981de ilhak etmiti.
Cumhurbakan Tayyip Erdoan, stanbuldaki slam birlii Tekilat toplantsnda yapt konumada Trump eletirdi. Erdoan, Golan Tepelerinin igalinin merulatrlmasna asla izin vermeyiz. Trumpn Golan Tepeleriyle ilgili talihsiz açklamas bölgeyi yeni bir krizin, yeni bir gerilimin eiine getirmitir dedi.
Suriyenin güneybatsnda görece küçük bir alan olan kayalk Golan Tepeleri, uluslararas politikada yüzölçümünü aan bir öneme sahip. srailin 1967de Golan Tepelerini ele geçirmesinin ardndan bölgede yaayan Suriyeli Arap nüfusun çou çatma srasnda kaçmak zorunda kalmt.
Savan sonunda bir atekes hatt oluturuldu ve bölge, igal gücü olan srail ordusunun denetimine geçti. srail çok ksa bir süre içinde Golan Tepelerinde Yahudi yerleimleri inasna balad.
1973 YOM KPPUR SAVAI
Suriye 1973teki Arap-srail (Yom Kippur) Sava srasnda Golan Tepelerini geri almaya çalt. srail güçlerine büyük kayplar da verdirdi ama sonunda çekilmek zorunda kald. ki ülke 1974de bir atekes anlamas imzalad. Birlemi Milletlere bal bir gözlem gücü 1974ten itibaren bölgedeki atekes hattna yerleti.
srail 1981 ylnda tek tarafl olarak Golan Tepelerini ilhak ettiini açklad. Uluslararas toplum bu karar tanmad.
Bugün uluslararas platformda srail igali altndaki Suriye topra saylan Golan Tepelerinde ina edilen 30u akn Yahudi yerleiminde tahminen 20 bin yerleimci yayor.
BBC Türkçedeki habere göre, bölgede ayrca 20 bin civarnda, çou Dürzi mezhebine mensup Suriyeli de yayor.
STRATEJK ÖNEM
Golan Tepelerinin en yüksek noktasndan Suriyenin güneyi ve 60 kilometre kadar mesafedeki bakent am çok rahat gözlemlenebiliyor.
galden önce 1948 sava ve 1967deki 6 Gün Savann sonuna kadar bu tepelere egemen olan Suriye, dier taraftaki srailin kuzey bölgelerini rahatça top ateine tutuyordu.
Tepelerin ele geçirilmesi sraile Suriyenin askeri hareketlerini kontrol etmek için mükemmel bir mevzi salam oldu. Ayrca bu corafya Suriye ile yeni bir sava durumunda ideal bir tampon bölge oluturuyor.
Bunun da ötesinde su sknts çekilen bir corafyada Golan Tepeleri önemli bir su kayna. Golanda toplanan yamur sular Ürdün nehrini besliyor. Bölge u anda srailin su ihtiyacnn üçte birini karlyor.
Verimli tarm arazilerine sahip Golan Tepelerinin volkanik topraklar ise üzüm balar, meyve bahçeleri yetitirmekte ve büyük ba hayvanclk için kullanlyor.
Golan Tepeleri ayrca srailin tek kayak tatil merkezini de oluturuyor.
LGL HABER: AMDAN TRUMPA: GOLAN ARAP TOPRAI OLMAYA DEVAM EDECEK
LGL HABER: RUSYA: GOLAN TEPELERN ASLA SRAL TOPRAI OLARAK TANIMAYACAIZ
SORUN NEDEN çÖZÜLEMYOR?
Suriye, Golan Tepelerinin bir bar anlamas ile kendisine geri verilmesini talep ediyor.
2003 yl sonlarnda Suriye Devlet Bakan Bear Esad srail ile bar görümelerini yeniden balatmaya hazr olduunu söylemiti.
srailde de bar karlnda toprak verilebilecei ilkesi kabul edilmiti. ABD araclyla 1999-2000 yllarnda yürütülen bar görümelerinde dönemin srail Babakan Ehud Barak, Golan Tepelerinin büyük bölümünü Suriyeye geri vermeyi teklif etmiti.
Fakat 1999 bar görümelerinin tökezlemesine sebep olan ey muhtemelen bundan sonra yaplacak her bar görümesinde de taraflarn önüne çkacak.
Suriye ksmi bir ödün deil, srailin 1967deki Alt Gün Sava öncesi snrlarna tamamen çekilmesini istiyor.
Bu ise srailin Celile Denizinin dou kysnn kontrolünü Suriyeye brakmas demek. Oysa bu srailin, ana içme suyu kaynan oluturduundan riske atamayaca kadar önemli bir kaynak.
srail her koul altnda Celilenin kontrolünü elinde tutmak istiyor ve snrn Celile Denizinin dou kysndan birkaç yüz metre öteden balamasn istiyor. Bu da Suriye tarafndan kabul edilmiyor.
Bir baka önemli anlamazlk noktas ise Golan Tepelerine igal yllar boyunca ina edilen Yahudi yerleimleri. Suriye bu yerleimlerin yklmasn istiyor.
srail kamuoyunun eilimine bakldnda srailllerin Golan Tepelerinin geri verilmesine genel olarak kar olduu ve bu bölgenin stratejik önemi nedeniyle elde tutulmas gereine inandklarn gösteriyor.
DOLAYLI GÖRÜMELER
srail ile Suriye arasnda 2008 ylnda dolayl baz görümeler balad ve bunda Türkiye hükümeti arabulucu rolü oynad. Fakat görümeler, zamann srail Babakan Ehud Olmertin bir yolsuzluk soruturmas nedeniyle istifas ardndan kesintiye urad.
srailde 2009 ylnda i bana gelen Binyamin Netanyahu hükümeti Golan Tepeleri konusunda daha kat bir tutum izlemekte kararl olduunu belli etti ve 2009 yl Haziran aynda Suriye, srail tarafnda bar görümeleri için muhatap bulunmadn ilan etti.
SURYEDE ç SAVA
Eski ABD Bakan Barack Obama ve yönetimi srail ile Suriye arasnda bar görümelerini yeniden balatmann, en önemli d politika hedeflerinden biri olduunu açklamt. Fakat Suriyede 2011 ylnda patlak veren ve büyüyen iç sava bu konuda bir adm atlmasnn önünü kesti.
Suriyedeki çatmalar 2013 ylnda atekes hattna yaklaacak kadar yaylmt. Ancak güç toplayan Suriye hükümeti Ekim 2018de igal altndaki Golan Tepeleri ile snrn yeniden Birlemi Milletler gözlemcilerine açmt.