Libyann dousundaki gayrimeru silahl güçlerin lideri Halife Haftere bal milisler son dönemde askeri alanda üst üste kayplar vermeye balaynca, silah ve paral asker tedarik ederek Hafteri Libyadaki vekili olarak kabul eden Birleik Arap Emrilikleri (BAE), uluslararas alanda saldrganlayor.
Tüm dünya yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgnyla mücadeleye odaklanrken, Libya, pandemi d üst üste kritik gelimelerin yaand hareketli bir gündeme tank oluyor.
Libyann Birlemi Milletler (BM) nezdindeki meru temsilcisi Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH), aralarnda Fransa, Rusya, BAE ve Msrn da yer ald uluslararas bir konsorsiyum tarafndan desteklenen Haftere bal milislere kar son dönemde çok sayda askeri baar elde etti.
Bir yl önce bakenti ele geçirmek için hücum emri veren ancak aradan geçen bir yln sonunda, saldrdan savunmaya geçmek zorunda kalan Hafter, sahadaki yenilgilerini, kendi müttefiklerine kar kötü hazrlanm bir darbe giriiminde bulunarak gidermeye çalt. Hafterin etraflca planlanmad anlalan bu adm da kendisini uluslaras alanda yeniden eletirilerin merkezi haline getirdi ve köeye sktrd.
Bugüne kadarki tüm müzakere masalarndan atekes anlamalarn imzalamadan kalkan Haftar, son çareyi darbe giriiminden hemen birkaç gün sonra ramazan ay gerekçesiyle atekes çars yapmakta buldu.
Bugüne kadar Hafter ile defalarca müzakere masasna oturan, mutabakat ve iyi niyet anlamalarna imza atan UMH, Hafterin bu çarsn aldatmaca olarak nitelendirdi.
UMHnin son dönemde Hafter milislere yönelik operasyonlarndaki baarlarnn arkasnda Türkiyenin geçen kasm aynda Libya ile imzalad askeri ve güvenlik anlamasnn olduu, bu ülkeyi takip eden uzmanlarca skça dile getirildi.
Bunun üzerine Libyada bugüne kadar Hafterin darbe giriimlerinin arkasnda yer alan BAE, Msr ve Fransa gibi ülkeler de açklamalaryla Türkiyeye saldrmaya balad.
BAE VE MISIRDAN DARBEC HAFTERE DESTEK, TÜRKYEYE THAM
Libyada bugüne kadar Hafterin bakente saldrmak dahil birçok yasa d giriiminin arkasnda yer alan BAE, Msr ve Fransa açklamalaryla Türkiyeyi hedef ald.
Hafter milislerine bugüne kadar yüzlerce askeri kargo uçayla binlerce ton askeri destek malzemeleri gönderen BAE ve bu malzemelerin ulatrlmasna koridor salayan Msr, Türkiyeyi Libyada milis ve terörist gruplara destek olmakla itham etti.
Hafterin diplomatik, mali, askeri ve lojistik alandaki en ön sradaki destekçileri Msr ve BAE, darbe giriimine deinmeksizin, Hafterin liderlik ettii sözde Libya Ulusal Ordusunun yannda yer aldklarn açklayarak siyasi çözümden yana olduklarn duyurdu.
Fransa Dileri Bakan Jean-Yves Le Drian da bir gazeteye verdii röportajnda, Libya, Dou Akdeniz, snmac krizi ve NATOdaki varl konularnda Türkiyeye yönelik eletirilere giriti.
YEMEN, AFRKA BOYNUZU VE LBYADAK YIKICI AKTÖR BAE
Özellikle Arap Bahar olarak isimlendirilen sürecin ardndan Yemen iç sava içinde bir darbe, Afrika Boynuzu ülkelerindeki rejimlere çek defteri diplomasisiyle nüfuz etme çabas, darbe sonras Sudan ekillendirme giriimleri gibi ykc politikalaryla öne çkan BAE, Libyada da gayrimeru silahl güçlerin lideri Hafterin en koyu destekçisi olarak ön plana çkyor.
Libyada 2014te yaplan tartmal seçimin ardndan Msrdaki darbeye özenerek benzer bir giriimde bulunan Hafter, bu dönemde BAEnin merceine girdi.
Darbe giriiminin ardndan Hafter ile yakn ilikiler gelitiren BAE, bu muhteris darbeci generalin ülkenin tamamn ele geçirmesi için koulsuz ekonomik, diplomatik ve askeri destek salad.
BAEnin, Sudandan gelen paral askerlerin Libyaya ulatrlmasndan Hafter milislerinin elindeki çin yapm SHAlara, ülkenin dousundaki Hadim Askeri Üssünü kullanarak sava uçaklar ve helikopterleriyle çeitli saldrlar düzenlemesinden Libyann dousuna tonlarca jet yakt göndermeye kadar uzanan geni sicili, BMnin ve bamsz aratrma kurulularnn raporlarnda kapsaml biçimde yer ald.
Trablusun dousundaki Tecura bölgesindeki göçmen barnana Temmuz 2019da düzenlenen ve 60dan fazla göçmenin hayatn kaybettii hava saldrsnda da BAEnin izlerine rastland. BAEye iaret eden izler, ülke ismi vermeksizin BMnin raporlarnda da yansd.
Son olarak, ocak aynda Trablustaki bir askeri okulun bahçesine düzenlenen ve 30dan fazla örencinin hayatn kaybettii saldrnn arkasnda da BAEnin olduu ortaya çkt. Saldr srasnda kullanlan füzenin parçalar, Libyadaki çin yapm SHAlar kullanan BAEye iaret etti.
Libyaya gönderdii yüzlerce kargo uça dolusu mühimmat, paral askerler ve SHAlarla dolu siciline ramen BAEnin Libyadaki istikrarszlatrc rolü Bat bakentlerinde görmezden gelindi. Batl diplomatlar, derin ekonomik, güvenlik ve politik ilikilerinin bulunduu BAEyi gücendirmekten kaçndklarn, gazetelere itiraf etti.
- FRANSA, HAFTERN HLALLER KARISINDA SESSZ
Uluslararas arenada kendisini insan haklar savunucusu olarak tantan ancak Suriyede terör örgütlerine desteini açklamaktan geri kalmayan Fransa, Libyadaki müttefii Hafterin, sivil bölgeleri rastgele bombalamasna kar bugüne kadar sessiz kald.
Hafterin bakenti ele geçirmek için Nisan 2019da saldr emri vermesinden henüz çok ksa bir süre sonra, üzerinde diplomatik pasaport tayan silahl 13 Fransz, Libya kara snrndan Tunusa girmeye çalt. Tunus makamlar, Franszlarn snr görevlilerine silah ve mühimmatlarn teslim etmekte direndiklerini ancak daha sonra teslim ettiklerini paylat.
Libyadaki hükümet güçleri, Haziran 2019da Giryan kentini ele geçirdiklerinde de Hafter milislerinin geride brakt gelimi teknolojiye sahip Javelin tanksavar füzelerini buldu. Füzelerin önce BAEye ait olduu düünülürken, ortaya çkan deliller karsnda Fransa bu mühimmatn kendilerine ait olduunu itiraf etmek zorunda kald. Fransa Savunma Bakanl, Fransz özel birliklerinin terörle mücadele operasyonlar srasnda kullanmas için salanan füzelerin Libyada herhangi bir tarafa verilmedii ancak Libya içinde savaan unsurlarnn envanterinden kaybolduu savunmasn yapt.
BARI FIRTINASI, LBYADA RÜZGARI TERSNE çEVRD
Libyada Kovid-19 vakas sfr durumdayken BM, dünya genelindeki salgn göz önüne alarak 22 Martta taraflara atekes önerisi yapt. UMH öneriyi kabul etti, Hafter taraf da çary kabul ettiini duyurdu ancak dakikalar içinde Trablusa roketli saldr gerçekletirmekten de geri durmad.
Libyada ilk Kovid-19 vakasnn 23 Martta tespit edilmesinden bir gün sonra Hafter milisleri, Trablusun aralarnda hastanelerin de yer ald yerleim bölgelerine son dönemdeki en youn saldrlarndan birini gerçekletirdi.
UMH askeri birlikleri, 25 Marttan itibaren sivillerin hayatn korumak için savunma pozisyonundan saldr pozisyonuna geçtiklerini ve Bar Frtnas Operasyonunu balattklarn açklad.
Hükümet güçleri, bakentin güneyindeki ve batsndaki cephelerde ilerleme kaydederken, Hafter milislerine gelen yakt ve mühimmat ikmal hatlarn da silahl insansz hava arac (SHA) harekatlaryla kesti.
UMH güçleri, 13 Nisanda bakentten batdaki kentlere doru bir taarruza balad ve Trablusun batsndan Tunus snrna kadar 170 kilometre boyunca sahil eridinde uzanan 3 bin kilometrekarelik stratejik alan Hafter milislerinden arndrd.
Hemen birkaç gün sonra UMH güçleri Hafterin ülkenin batsnda, bakente yönelik saldrlarnda harekat ve ikmal merkezi olarak kulland, Terhune kentini milislerden geri almak için operasyon balatt.
ASKER ALANDA SIKIAN HAFTERDEN YEN DARBE GRM
lki 2014 ylnda olmak üzere Hafterin meclisi lavettii, silahl kuvvetlerin yönetime el koyduu, terörle mücadele operasyonu balatt gibi gerekçelerle kameralar karsna geçerek kalkt darbe giriimleri Libyallar ve Libyay yakndan takip edenler için sra d bir durum deil.
Ülkenin batsnda yaad pe pee yenilgilerin ardndan uzun süre sessiz kalan Hafter, 23 Nisan akam yaynlad görüntülü mesajnda Libyadaki siyasi geçi sürecinin çerçevesini çizen BMnin kabul ettii Suheyrat Anlamasnn geçerliliini yitirdiini ileri sürerek, tüm Libyallar ülkeyi yönetecek uygun kuruma yetki vermeye çardn söyledi.
Bu konumann ardndan Hafter taraftarlar sokaa inerek, Hafterin görevi üstlenmesini talep eden gösteriler düzenledi. Darbeci generalin destekçisi siyasiler, sözde devlet kurumlar, milis komutanlar, yerel meclisler ve airetler, Hafteri ve Hafterin liderlik ettii Libya Ulusal Ordusu isimli silahl grubu ülkeyi yönetmesi için seçtiklerini açklad. Hafter yanls basn da söz konusu kampanyaya geni biçimde yer verdi.
Bu konumadan sadece birkaç gün sonra, Hafter, 27 Nisanda kameralarn karsna geçerek Suheyrat Anlamasnn sona erdiini ve halkn kendisine verdii yetkiyi kabul ettiini iddia ederek, ülkenin bana geçtiini öne sürdü.
Hafterin kendi çarsyla sokaa dökülen taraftarlarn bahane ederek sahneledii bu darbesi, yenilgilerin ardndan olas bir müzakere masasnda ülkenin dousundaki aktörler arasnda kendisini tek muhatap olarak öne çkarma çabas olarak yorumland.
Ülkenin dousundaki Hafter yanls Tobruk Temsilciler Meclisi Bakan Akile Salihin sunduu Suheyrat Anlamasn yeniden formüle etmeyi içeren yeni bir uzla teklifini de Hafter bu hamlesiyle boa çkard.
Ancak, tpk Nisan 2019da Libya bir bar görümesine hazrlanrken beklenmedik ve acele ekilde bakent saldrsn balatan Hafterin, bu darbe admn da çok yönlü planlamad ortaya çkt.
Hafterin önde gelen destekçilerinden Fransa ve Rusya tek tarafl admlarn kabul edilmeyeceini duyururken ABD de ayn ekilde Hafterin bu admna kar çkt. Bölge ülkeleri ve komu ülkeler de farkl düzeylerde Hafterin bu giriimine eletirel açklamalar yapt.
BAKENT BOMBALAYAN HAFTER ATEKES STYOR
Darbe giriimi, sahadaki duruma herhangi bir etki yapamad gibi Hafteri uluslaras alanda yeniden daha zor bir duruma itti.
Libya hükümet güçleri, Terhune ve ülkenin batsndaki stratejik Vatiyye Hava Üssünde skan Hafter milislerine gönderilmek üzere yola çkan yakt, silah ve mühimmat ikmal konvoylarna, SHA harekatlaryla göz açtrmad.
Bakentin güneyindeki cephelerde geri çekilmek zorunda kalan Hafter milislerinin Trablusun yerleim yerlerine ramazan aynn ilk haftasnda da saldrlarna devam etti. Bakentte Kovid-19 salgnndan deil ama Hafter milislerinin saldrlar nedeniyle can kayplar yaand.