Irakta Ekim 2019da uzun yllardr süren olumsuzluklar ve kötü düzene kar patlak veren geni halk protestolar sonras Adil Abdulmehdi bakanlndaki hükümet istifa etmek zorunda kalmt. Irak stihbarat Servisi Bakan Mustafa el-Kazmi liderliinde kurulan hükümet ise göstericilerin talepleri dorultusunda erken seçimlerin 10 Ekim tarihinde yaplaca karar almt.
Irakta 167 siyasi parti ve oluuma bal 3 bin 249 aday bu seçimlerde yaryor. Söz konusu adaylarn 951i kadnlardan oluuyor. 789u bamszlardan oluan adaylarn geri kalan ise siyasi parti ve koalisyonlar içerisinde yara katlyor.
Ülkedeki seçim bloklar
Eski Bakan ve rana yakn Bedir Örgütü lideri Hadi Amiri liderliindeki Fetih Koalisyonu en büyük ii siyasi güç olarak seçime katlrken, eski Babakanlardan Nuri Malikinin ban çektii Kanun Devleti Koalisyonu da bu seçimlerde yara giren dier bir ii yap. ii siyasi ve dini lider Ammar Hekim ve eski Babakan Haydar badi liderliinde kurulan Ulusal Devlet Güçleri adl koalisyon da üçüncü ii siyasi yap olarak seçimlerde boy gösteriyor.
Sadr Hareketi lideri Mukteda Sadra bal Sadr Grubu adl seçim bloku da seçimlere katlan dier büyük ii grup olarak biliniyor.
Sünniler ise iki büyük ayr seçim koalisyonuyla seçimlere hazrlanyor. Bunlarn ilki Meclis Bakan Muhammed Halbusinin banda olduu Takaddum (lerlemek) Koalisyonu dieri de Sünni i adam ve siyasetçi Hamis Hançerin liderliini yapt Azim Koalisyonu.
Kürt siyasi hareketine önderlik eden partilerden Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) tek bana seçime girerken, ikinci güçlü Kürt partisi Kürdistan Yurtseverler Birlii ise Goran Hareketi ile ittifak oluturarak seçime katlma karar ald.
Türkmenler de, ilk defa tüm siyasi partilerin katlmyla tek seçim ittifakyla 10 Ekim seçimlerine katlyor.
Bakent Badatn sokaklar seçim adaylarnn posterleriyle donatlm durumda. Ülkenin dier kentlerinde de benzer durum söz konusu. Eski seçimlerin aksine bu seçimlerde seçim propagandas 3 ay önce balatld.
Yeni seçim yasasna göre, eskiden 18 olan seçim bölgesi 83e çkarld. Bu durumun bamsz adaylarn önünü açmas bekleniyor.
Bu seçimlerde uluslararas gözlemciler de yer alacak. Avrupa Birliinden yaplan açklamada, Irak Yüksek Seçim Komiserliinin talebi üzerine ülkeye seçimleri izlemek için heyet gönderilecei bildirildi.
Youn halk protestolarnn basks sonucu alnan erken seçim kararnn ülkedeki olumsuz havay deitirip deitiremeyecei kestirilmese de, uzmanlar bunun güvenli seçim ortam ve effaf bir seçimle mümkün olabileceinin üzerinde duruyor.
Seçimler effaf olursa deiimin temel yap tan oluturabilir
Irakl gazeteci ve siyasi analist Mustafa Sadun, Bu seçimlerle mevcut siyasi haritann deieceini söylemek zor ancak bu seçimler aibeden uzak effaf ekilde gerçekletirilirse deiimin temel yap tan oluturabilir ve eskisinden farkl bir parlamento yaps ve hükümet meydana getirebilir. deerlendirmesi yapt.
Irakta 2003 sonras yaplan tüm seçimlerin kendine özgü güvenlik atmosferi olduunu dile getiren Sadun, bu seçimlerin hem erken seçim özellii tad hem de halk kzgnlnn zirvede olduu ve geçi hükümetinin bulunduu hassas bir ortamda yaplacana dikkati çekti.
Sadun, Geleneksel siyasi partiler arasnda ciddi bir çekime ve rekabet yaanyor ve buna karlk genç siyasi hareketler de ilk defa seçimlere katlacak. diyerek, deerlendirmesini öyle sürdürdü:
Bu seçimler belki de Irakn gelecek 8 ile 12 ylnn siyasi haritasn oluturacak. Bu da ülkede nisbi de olsa istikrar salayabilir.
Seçimler, siyasetteki tkankl giderebilir
Siyasi analist Ali Mumtaz da, Irakta siyasetin tkandn ifade ederek, Bu seçimler, siyasetteki tkankl giderebilir. Sairun ve Fetih Koalisyonu Adil Abdulmehdi hükümeti (2018) gibi zayf bir hükümet oluturmutu. Yeni seçim yasas göz önünde bulundurulduunda bu seçimlerle güçlü bir hükümet ve parlamento oluabilir. Yarg erkinde de önemli deiiklikler yaanabilir. eklinde konutu.
Irak, herkese kapal sadece rana açk bir ülkeydi. ifadesini kullanan Mumtaz, Irakn seçimler sonras oluacak siyasi dengeyle ekonomik, siyasi ve ticari cazibe merkezi ve farkl güçler için buluma noktasna dönüebileceini savundu.
Geni katlm olmazsa siyasi denklemin deimesi zor
Irak Türkmen Cephesi (ITC) Bakan Hasan Turan da, Seçimler anayasal süresinden önce ekim gösterilerinin basks sonucu gerçekletirilecek. Yeni hükümet kurulma mekanizmasnda deiiklik yaplmas bekleniyor. Ancak seçime ciddi bir katlm olmazsa siyasi denklemin deieceini sanmyorum. Somut sonuçlar isteniyorsa geni katlm gerekli ki, Irakta siyasi, iktisadi, güvenlik ve idari düzeyde deiiklikler yapabilen güçlü hükümet ortaya çksn. deerlendirmesi yapt.
Bu seçimlere erken seçim olmas nedeniyle daha fazla siyasi anlam yüklendiine dikkati çeken Turan, bu seçimlerde öncekilerden farkl olarak kapal liste deil, ferdi adaylk söz konusu olduunu ve bunun hem olumlu hem de olumsuz yanlarnn bulunduunu kaydetti.
Hasan Turan, sözlerini öyle sürdürdü:
ITC olarak kapal liste seçim sisteminin Irak için daha uygun olaca düüncesindeyiz ancak ferdi adaylk yasas hzl ekilde meclisten geçirildi. Seçim dairesinin de 18den 83e çkarlmasnn Irak siyasetinde corafi ve airet yaplanmasna dayal yeni nüfuz alanlar oluacak bu da Irak için iyi bir durum deil. Irakta çetrefilli bir durum söz konusu. ABDnin Afganistandan sürpriz ekilde çekilmesinin bölgeye ve özel olarak Iraka etkileri olacaktr. Mevcut siyasi güçler ve siyasi liderler arasnda bir uzla gerekli çünkü halen bu güçler Irakn içinden geçtii durumu doru ekilde deerlendiremiyor. Iraktaki siyasi haritann deitirilmesi için halkn seçimlere geni katlm salamas art.
Seçmen bamsz adaylara yönelebilir
Siyasi analist Said Kays ise, 2019daki halk gösterileri ve dini merci Ali es-Sistaninin erken seçim çarlarna kar ekim aynda bir seçim yaplacan dile getirerek, Bu seçimlerin siyasetin reforme edilmesinde ilk adm olmas bekleniyor. Bu seçimler, eski seçimlerden farkl olarak müteaddit seçim bölgesi sistemiyle yaplacak. Seçimlerde biyometrik kartlar kullanlacak. Elle saym ilemlerinde de fazla hatalar yaplmamas öngörülüyor. Bu seçimler ayrca uluslararas destekli ve gözetimli olacak. Kadnlar için de yüzde 25 oranl kota sistemi mevcut. dedi.
Irakl gazeteci Ahmed Feyli de, Bu seçimlerle beklenen deiikliklerin gerçeklemesi zor. Siyasi güçlerle seçmen arasnda güven sorunu var. Ülke yönetiminde baarsz olan geleneksel partiler bu seçimlere katlyor ve bu da siyasi haritann köklü deiiklie uramayaca anlamna geliyor. Hizipçilik esasna dayal hükümet paylam sürecek ancak baz bamsz adaylarn kazanmas halinde geleneksel partilerin oylarnda ve elde edecekleri sandalye saysnda düü meydana gelebilir. Seçmen bamszlara yönelim gösterebilir. diye konutu.
Bu seçimlerde 2018 seçimlerinin 5 kat büyüklüünde uluslararas gözetim olacak. Bu da seçmenin aibe yaplaca yönündeki endiesinin azalmasnda olumlu psikolojik etki yaratacak. diyen Feyli, unlar anlatt:
Yurtd seçimlerin iptali karar da aibelerin önüne geçilmesinde önemli rol oynayacak. Hiçbir parti tek bana hükümeti kuracak güçte olmad için mevcut siyasi haritann da deitirilmesi zor. Mezhep ve etnisite temelli siyasi partilerin varl bizi gene de hizipçilie götürecek. Partiler arasnda bakanlk paylam hükümetin kurulmasn da geciktirir hatta imkansz hale bile getirebilir. Bir dier sorun da mecliste muhalefetin olmay olacak. O yüzden deiim çok küçük olacak. Siyasetin düzelmesi için en az iki seçim dönemi daha gerekli.