TAHRAN - randa seçim süreci, çounlukla reformist adaylarn elenmesi nedeniyle, katlmn az olaca tartmalaryla geçerken, dikkatler bir kez daha Lider Ali Hamaneyin belirleyici rolüne çevrildi.
randa 21 ubatta yaplacak 11. Dönem Meclis Seçimlerinde reformist adaylarn kar karya kald veto engeli, ülkedeki seçim sistemini yeniden gündeme getirdi.
Reformistler, Ali Mutahhari, Mahmud Sadki, lyas Hazreti, Gulamrza Haydari, Fatma Saidi ve Tayyibe Siyavu gibi önemli isimlerinin yan sra adaylarnn çounluu veto edildii için seçimlere blok olarak girmiyor. Reformistlerin 30 partisinden sadece 9 tanesi seçimlerde yer alyor.
Anayasay Koruyucular Konseyi Sözcüsü Abbas Ali Kedhudayi, ran Meclisindeki 247 milletvekilinden 90nn genel seçim aday adaylklarnn reddedildiini açklad. Kedhudayi, ön elemede bavurularn yüzde 34ünün reddedildiini belirterek, 5 binden fazla kiinin bavurusunun ise kabul edildiini ifade etti.
Cumhurbakan Hasan Ruhani, elemeler sürecinde Anayasa Koruma Konseyine çarda bulunarak seçimlerin rekabet içinde geçmesi için adaylar arasnda taraf tutmamasn ve tüm kesimlerin sanda gitmesini salamasn istedi. Konseyin vetolar üzerine sert eletirilerde bulunan Ruhani, bu hafta yapt açklamalarda eletirilerinin dozunu düürerek seçimlere katlm çars yapt.
randa atanmlarn arlkta olduu sistem, seçimlerle ibana gelen yetkililere çok dar bir alanda hareket imkan veriyor. Bu durum her sene tartmalar beraberinde getiriyor ve bu sene reformistlerin önemli isimlerinden Mustafa Taczade, seçim sisteminin deimesi ve ülke lideri Ali Hamaneyin yetkilerinin snrlandrlmas gerektiini söyledi. Taczade, seçimlerin daha özgür bir ortamda gerçeklemesi, rehberlik ile cumhurbakanl makamlarnn birletirilmesi gibi bir dizi öneriyi gündeme getirdi.
Ülke lideri Hamaney, rejimin en üst makam olan Velayet-i Fakih kurumunu temsil ediyor ve ülkeyi Veliyy-i Fakih ünvanyla yönetiyor. Fkh alimlerinin yönetimini anlamna gelen Velayet-i Fakih, ran slam Cumhuriyetinin anayasasnn esasn oluturuyor.
Rehber (Lider) Hamaney, devlet kuvvetlerinin ileyiine müdahale edebiliyor
Veliyy-i Fakih, Mehdinin yeryüzündeki vekili olan ii din adamlar anlamna geliyor. Veliyy-i Fakih, Mehdinin yeniden ortaya çkna kadar slam ümmetinin yöneticisi olarak görülüyor.
ii mezhebinde Hazreti Muhammedin 12nci kuaktan torunu Mehdinin bir gün dünyaya dönerek yeryüzündeki gerçek adaleti salayacana inanlyor.
Veliyy-i Fakih kavram, 1989daki vefatna kadar ülkeyi yöneten devrim lideri Ayetullah Humeyninin slamda Hükümet kitabnda teorize edilmiti. Bu teori, anayasaya da yerletirilmiti.
Anayasada, devletin temel organlar yasama, yürütme, yarg olarak tanmlanyor. Ancak, Rehber sfatn da tayan lider, bu organlarn ileyilerine müdahale edebiliyor.
Yürütmenin banda cumhurbakan olsa da iç ve d politikada önceliklerin belirlenmesi, sava ve bar karar, liderin yetkisinde. Silahl kuvvetler ve emniyet güçleri de lidere bal. Tüm yarg kurumlar da lider tarafndan kontrol ediliyor.
Meclis seçimleri de liderin otoritesinin gölgesinde
Rejimin en kritik kurumlarndan biri olan Anayasa Koruma Konseyinin 12 üyesinden 6s dorudan lider Hamaney tarafndan atanyor.
Ülkede meclis ve Uzmanlar Meclisi seçimlerinde aday olabilmek için, lidere bal Anayasay Koruma Konseyiden onay almak gerekiyor. Adaylar, liderin seçilmesini istedii kiilerden oluuyor. Halk sadece önüne getirilen isimler arasndan seçim yapabiliyor. Bu durum, halkn iradesinin seçimlerde yansmasna engel oluyor. Dolaysyla liderin ekillendirdii Anayasa Koruma Konseyi, halkn oy kulland seçimlerde adaylar belirledii için gerek milletvekilleri gerek Uzmanlar Meclisindeki din adamlar son yllarda büyük ölçüde muhafazakarlardan oluuyor.
Anayasa Koruma Konseyi, cumhurbakanl seçimlerinde de adaylar eleme yetkisine sahip.
Yasama organ slami ura Meclisi, 4 ylda bir seçimle ibana gelen 290 milletvekilinden oluuyor. Meclisten kabul edilen yasa tasarlar, Anayasa Koruma Konseyinin onay olmadan yasalaamyor.
Otoritesi sorgulanmyor
Lider Hamaney, ayn zamanda Bakomutan olup, üst düzey komuta kademesi dorudan kendisi tarafndan belirleniyor.
Liderin vefat halinde halefi, Uzmanlar Meclisi tarafndan belirleniyor. Meclis, lideri denetleme hakknda da sahip olsa da, fiiliyatta otoritesi sorgulanmyor. Ayrca meclisin seçimleri için bavuru yapan adaylar, üyelerinin yars lider Hamaney tarafndan atanan, kalan da yine lider Hamaneyin etkisi altndaki yarg erki tarafndan seçilen Anayasa Koruma Konseyi tarafndan belirleniyor.
Liderin tüm kamu kurumlar ve özerk kurum ve kurullarda temsilcisi bulunuyor. Baz kamu kurumlarn yöneticilerini bizzat atayan liderin yöneticinin altnda görev yapan kurullarda da temsilcisi oluyor.
Liderin illerde tayin ettii cuma namaz imamlar, ayn zamanda ilin yönetim kurulu üyesi saylyor.
Devlet radyo ve televizyonunun üye ve yöneticileri de lider Hamaney tarafndan atanyor.