Rusya Devlet Başkan Vladimir Putinin 17 Temmuzda girişimden çekildiğini açıklamasının ardından konu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Putinin dün gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde yeniden gündeme geldi.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığından yapılan açıklamaya göre, Cumhurbaşkanı Erdoğan görüşmede barış köprüsü olarak değerlendirdiği Karadeniz Tahıl Girişiminin uzun süre devre dışı kalmasının kimsenin yararına olmadığına, en büyük zararı da tahıla muhtaç, gelir seviyesi düşük ülkelerin göreceğine dikkati çekti.
Uygulama döneminde yüzde 23ler düzeyinde azalan hububat fiyatlarının, son iki haftada yüzde 15 civarında arttığına işaret eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiyenin Karadeniz Tahıl Girişiminin devamı için yoğun çaba ve diplomasi yürütmeye devam edeceğini kaydetti.
Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) yetkililerinin, girişimin işlevini yitirmesi sonrası küresel gıda piyasaları ve gıda güvenliğine etkisine ilişkin AA muhabiriyle paylaştığı analize göre, 22 Temmuz 2022de BM ve Türkiye aracılığıyla hayata geçirilen girişimle Ukraynanın üç limanından tahıl ihracatı başarıyla sağlanabildi.
Müzakerelere rağmen girişimin yenilenmesine ilişkin belirsizlikler sürerken, mevcut kesintinin piyasalarda istikrarsızlık ve insani yardım konusunda olumsuz etki yaratma riski bulunuyor.
Ukraynanın ihracatının devamlılığına ilişkin belirsizliklerle temel gıda maddelerinin fiyatlarında dalgalanma ihtimali artıyor.
FAO, kısa vadede gıda tedarikinde herhangi bir risk görmese de girişimin uzun süre kesintiye uğramasının, gıdaya erişim ve tarımsal gıda sistemlerinin dayanıklılığı üzerindeki etkisinin hafife alınmaması gerektiği görüşünde.
Tedarikin daha düşük bir payı doğrudan gelişmekte olan ülkelere ihraç edilecek olsa bile Ukraynadan ihracatın artırılmasının, daha önce olduğu gibi, fiyat ve piyasa istikrarının yanı sıra gıda güvenliğine erişimin iyileştirilmesine katkı sağlayacağı değerlendiriliyor.
Karadeniz Tahıl Girişiminde odak noktasının hali hazırda gıda güvensizliği ve yetersiz beslenme sorunları yaşanan en kırılgan ülkeler ve gruplar olması gerektiğini ifade eden FAOya göre, savaşın yanı sıra üretim ve gelirlerinde düşüşler nedeniyle zorluk yaşayan Ukraynalı çiftçiler de bu kapsamda değerlendirilmeli.
İHRACAT İçİN ALTERNATİF TÜM GİRİŞİMLER DAHA MALİYETLİ
Anlaşmanın tekrar canlanmasının Ukraynada tarımsal üretimdeki keskin düşüşü engelleyeceğini öngören FAO, Karadeniz Tahıl Girişimi ile karşılaştırıldığında, Ukraynadan tahıl ihracatı için tüm diğer alternatif girişimlerin daha maliyetli olacağını ve bu maliyetlerin uluslararası gıda fiyatlarına etki edeceğini tahmin ediyor.
İklim şokları nedeniyle tarımsal gıda sistemlerinin baskı altında olduğu bu dönemde, uluslararası piyasalarda Ukraynadan tedarikin azalmasının küresel gıda güvenliği açısından büyük bir risk oluşturacağı öngörülüyor.
Türkiyenin önemli rol üstlendiği tahıl anlaşması, diplomatik bir başarı şeklinde tanımlanırken, girişim sayesinde dünya piyasalarına 33 milyon tondan fazla tahıl ürünü sevk edilmişti.
Söz konusu sevkiyatın yüzde 39u Avrupa ülkelerine giderken, yüzde 24ü çine, yüzde 15i Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerine gönderildi.
RUSYA, ANLAŞMAYA DÖNMEK İçİN ŞARTLARIN UYGULANMASINI İSTİYOR
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, 17 Temmuzda yaptığı açıklamada, Karadeniz Tahıl Girişimindeki Rusyayı ilgilendiren şartlar uygulandığında anlaşmaya hemen geri dönebileceklerini bildirmişti.
Rusyanın anlaşmaya dönmek için talep ettiği şartlar arasında, Rus tarım bankasının (Rosselhozbank) SWIFT sistemine yeniden bağlanması, Rusyaya yönelik tarım makineleri ve yedek parça tedarikinin yeniden başlatılması, gemilerin sigortalanması üzerindeki kısıtlamaların ve limanlara erişim yasağının kaldırılması bulunuyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Sözcüsü Stephane Dujarric, Rusyanın Karadeniz Tahıl Girişimine ilişkin engellerin kaldırılması talebiyle ilgili, tüm engelleri kaldıracak imkanlarının bulunmadığını bildirmişti.
Yaptırımlara rağmen Rusyanın tahıl ihracatı ise sürüyor.
2022-2023 tarım sezonunda yaklaşık 160 milyon ton tahıl hasadı gerçekleştiren Rusya, bu miktarın yaklaşık 60 milyon tonunu ihraç etti.
Putin, Batılı ülkelerin çıkardığı zorluklara rağmen Rusyanın dünyanın en büyük tahıl ihracatçısı olmaya devam ettiğini ve bazı Afrika ülkelerine de ücretsiz tahıl göndereceklerini söylemişti.
KARADENİZDE ASKERİ GERGİNLİK TIRMANIYOR
Rusyanın anlaşmadan çekilmesi, Karadenizdeki limanların ve sivil gemilerin güvenliğine yönelik tehlikeleri de artırdı.
Rusya Savunma Bakanlığı, Karadenizde Ukrayna limanlarına giden tüm gemileri artık potansiyel askeri kargo taşıyıcısı şeklinde tanımlarken, Ukrayna da Karadenizdeki Rus limanlarına giden sivil gemiler için benzer bir karar aldı.
Öte yandan, Rus yetkililer, Ukraynayı Karadeniz Tahıl Girişimi için kullanılan koridoru terör saldırıları için kullanmakla suçlarken, Ukraynalı yetkililer de Rusyanın Odessa limanlarına gerçekleştirdiği saldırılarla son 10 günde çok sayıda tahıl altyapısını ve yaklaşık 180 bin ton tahılı imha ettiğini öne sürdü.
Rusya Savunma Bakanlığı, Ukraynayı ait insansız deniz araçlarının Karadenizdeki sivil gemilere saldırdığını da bildirirken, Karadeniz Tahıl Girişiminin durdurulmasından sonra bölgede askeri gerginliğin daha da artması küresel gıda pazarlarının geleceğine ilişkin soru işaretlerini artırıyor.