Irak Kürt Bölgesel Yönetiminde 25 Eylülde yaplmas planlanan referanduma kar Irak merkezi hükümetinin, komu ülkelerin ve ABD yönetiminin tutumunu sertletirmesinin, Mesut Barzaninin içeride elini zayflataca öngörülüyor. Kürdistan Demokratik Partisinin (KDP) stratejik orta olan Kürdistan Yurtseverler Birliinin (KYB) ilk defa farkl bir tutum sergileyerek ABD, Birlemi Milletler (BM) ve ngilterenin sunduu teklifin ciddiye alnmas gerektiini duyurmas, referanduma giden süreçte ciddi bir kriz ve sorun olarak görülüyor.
Partisi KDPnin tam desteini alan Barzaniye, bölgenin dier güçlü partileri Goran (Deiim) Hareketi ve slami Toplum Partisi (Komela slam) referandum sürecinde destek vermedi. KYBnin tutumunda yaanan deiiklikle birlikte, bölgede referandum konusundaki görü ayrlklar artt. D dünyadan gelen sert tepkiler ve Irak hükümetinin yaptrmlarn artrmas üzerine, Barzani ve partisinin bu süreçte yalnzlat ve referandum kararn yeniden gözden geçirecei düünülüyor.
Irak Türkmen Cephesi Milletvekili Aydn Maruf, Anadolu Ajans (AA) muhabirine yapt açklamada, Referandum komisyonu Mesut Barzani bakanlnda toplanacak ve iki gün içinde referandumun ertelendii duyurulacak. ABDnin teklifi kabul edilecek ve var olan sorunlarn çözümü için Badat ile Erbil arasnda heyetler aras görümeler balayacak dedi.
Referandum sürecinde yerel halkn Barzaniye destek verdiine, ancak dier partilerin farkl bir siyasi tutuma sahip olduuna dikkati çeken Aydn Maruf, KDPnin bu süreçte yalnz kaldn, stratejik orta ve hükümet orta olan KYBnin de pratikte referandum kampanyalarna katlmadn söyledi.
IKBY parlamentosunda dün yaplan oylamada, yüzde 8 farkla referandumun 25 Eylülde yaplmas karar alnd. Ancak referandum sürecinde bandan beri KDP ile ortak hareket eden KYBden 6 milletvekilinin oturuma katlmamas, Goran Hareketi, slami Toplum Partisi, slami Hareket Partisi ile baz Türkmen Milletvekillerinin parlamentodaki oturumu boykot etmeleri, Irak Kürt Bölgesel Yönetiminde halk oylamas konusundaki görü ayrlnn arttn gösterdi.
ABDnin DEAla Mücadele Koalisyonu Özel Temsilcisi Brett McGurkün referandumu erteleme teklifinin Barzani tarafndan kabul edilmemesi üzerine, Beyaz Sarayn devreye girerek açklama yapmas ve referanduma kesinlikle kar olduunu belirtmesi halk oylamasnn zamanszl tezini güçlendirdi.
Bölgede Barzaniye ve KDPye yakn Erbil ve Duhok illerinde referanduma yönelik karnavallar, mitingler düzenlense de KYB ve Gorann etkili olduu Süleymaniye ve Halepçedeki sessizlik ve tedirginlik dikkat çekiyor.
Daha önce onlarca sava gören ve Saddam Hüseyin döneminde basklara maruz kalan halk, baz yerel medyann etkisiyle yaratlan duygusal ortamdan etkilenip kimi yerlerde referanduma destek verse de yeni bir savan eiine gelmekten korkuyor.
Öte yandan Irak, terör örgütü DEAa kar verilen mücadelede oldukça yorgun dütü. Savan yaand bölgeler viraneye dönerken, dier bölgeler gelen snmac aknlar nedeniyle ekonomik ve sosyal sorunlarla boumak zorunda kald. Referandum süreci, analistler tarafndan, bölgede henüz iyilemeyen hastaya ikinci bir ameliyat yaplmas durumuna benzetiliyor. Irak güvenlik güçleri ile ABD öncülüünde DEAa kar mücadele eden koalisyon ülkede tam olarak güvenlii salayabilmi deil. Milyonlarca snmac Sünni Arap evlerine dönmeyi bekliyor.
Snr topraklar ve tartmal bölgelerde Pemergelerle Hadi abi milisleri arasndaki gerginlik de dikkat çekiyor. Bu bölgelerde iki taraf arasnda her an bir çatma patlak verebilecei uyarlar yaplyor.
Bu arada Sincarda terör örgütü PKKnn varl da sürüyor. Buray Suriyeye geçi koridoru olarak kullanmak isteyen PKKl teröristlerle Pemergeler zaman zaman kar karya geliyor.
Ayrca koalisyon ülkelerinin ciddi desteiyle Pemergeler tarafndan terör örgütü DEAtan kurtarlan yaklak 30 bin kilometrekarelik alann gelecei konusunda henüz Badat ile Erbil masaya oturmu deil. Erbil yönetimi, Irak anayasasnn 140. maddesinde tartmal bölgeler olarak adlandrlan bu yerleim yerlerinin kendi topra olduunu iddia ediyor. Bu topraklarn içinde Kerkük, Tazehurmatu, Tuzhurmatu gibi Arap ve Türkmenlerin de youn olarak yaad yerleim yerlerinin olmas tansiyonu yükseltiyor. Erbil yönetiminin bu bölgeleri de referanduma dahil etmesi, Badat ile yaanan siyasi krizi yükseltti.
KERKÜKTEK SIKINTILI DURUM SÜRÜYOR
Kerkük Valisi Necmeddin Kerimin kararyla Türkmen ve Arap nüfusunun çounlukta olduu Kerkükte IKBY bayrann tek tarafl kararla göndere çekilmesi, kentte etnik ve dini taraflar arasnda gerginlie neden olurken, Kerkük l Meclisinin sadece Kürt üyelerin kararyla kenti referanduma dahil etmesi, tansiyonu daha da yükseltti. Bunun üzerine Irak Parlamentosu oy çokluuyla birkaç karar alarak bayran göndere çekilmesinin yasalara aykr olduunu bildirdi ve Kerkük Valisi Kerimi görevden ald. Irak Parlamentosu imdi de kenti referanduma dahil eden Kerkük l Meclisinin Kürt üyelerini görevden almaya hazrlanyor.
Ancak Necmettin Kerim Irak Parlamentosunun kararnn yasal olmadn ve görevine devam ettiini açklad. Bu durumda Irak hükümetinin duruma nasl müdahale edecei merak ediliyor. Badatn ald kararlar sonucunda, yeni KYBli Pemergelerin Süleymaniyeden Kerküke sevk edilmesi de tansiyonu yükselten bir adm olarak görüldü.
çeride yaanan tüm bu skntlarn d dünyadan gelen sert tepkilerle birlemesinin ardndan, referanduma yönelik 25 Eylül kararnn tekrar gözden geçirilmesi gerektii konuuluyor. ABDnin tutumunu sertletireceinin iaretlerini vermesi ve Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoann 27 Eylülde yaplacak Milli Güvenlik Kurulunu Kuzey Iraktaki referandum nedeniyle 22 Eylüle aldklarn açklamasnn ve bir takm önemli kararlar alacaklarn belirtmesinin, referanduma yönelik süreci etkileyecei belirtiliyor. Dier komu ülke ran ise bandan beri referandum sürecine kar olduunu bildirmiti. BM, Almanya, ngiltere, Fransa ve talya da referanduma kar olduklarn Kuzey Irak yönetimine bildirmilerdi.
ABDnin DEAla Mücadele Koalisyonu Özel Temsilcisi Brett McGurk, sunduklar alternatif teklifi kabul etmemesi halinde Barzaninin oldukça riskli bir yola gireceini belirtmi ve bu süreçte verdikleri destei çekeceklerini ifade etmiti. Bu da Erbil yönetiminin Badat ile yaayaca krizlerde veya muhtemel askeri çatmalarda yalnz kalacann iareti olarak yorumland. Devrik Irak lideri Saddam Hüseyin döneminde ve sonrasnda ABD yönetimiyle ciddi bir müttefiklik ilikisine sahip olan Erbil yönetimi, referandum süreciyle ilk defa müttefikiyle ters dütü. Barzaninin halka hitabnda Dünyay dinlemeyin, referanduma gidiyoruz demesi uluslararas camia tarafndan aknlkla karland ve siyasi hata olarak deerlendirildi.
BÖLGENN ÖNCEL DEVAM EDEN EKONOMK KRZ
Öte yandan bölgede 2014 ylndan beri yaanan ekonomik ve mali kriz devam ediyor. Yaklak 5,5 milyon nüfusa sahip olan Irak Kürt Bölgesel Yönetiminde 1 milyon 400 bin kii yerel hükümetten maa alyor. Ancak son iki yldr bu maalarn sadece yüzde 40 ödenebiliyor. Halkn gündeminde bamszlk referandumundan çok ekonomik skntlarn çözülmesi yer alyor. Terör örgütü DEAtan ksmen kurtulan bölge halk artk refaha kavumay beklerken, referandum nedeniyle oluan olumsuz ortamdan çkmak istiyor.
KARI çIKANLAR NE DYOR?
slami Toplum Partisi lideri Ali Bapir, 25 Eylülde düzenlenmesi planlanan referandumun neden iptal edilmesi gerektiini, bölgenin içinde bulunduu durumu özetleyerek AA muhabirine anlatmt: Kürdistan Bölgesinin mevcut artlar altnda bamsz bir devlet ilan için uygun bir altyaps yok. Baknz, siyasi birlik yerine çekime var. Güçlü bir ekonomimiz yok: halkmz kesintili maa alyor. Ekonomik altyapmz yok. Kurumsallam ulusal bir askeri gücümüz yok. Diplomatik olarak ise komu ülkelerle mevcut ilikilerimiz siyasi parti veya kiiler düzeyinde. Referanduma bölgesel ve uluslararas düzeyde herhangi bir destek verilmedi. Mevcut referandumdan korkular ve endieleri olduunu söyleyen Bapir Pirince giderken evdeki bulgurdan olabiliriz. Bölgemizi bamsz bir devlete doru götürmeye çalrken, elimizdeki bölgeyi de kaybedebiliriz. Bölgemizde çok isiz ve fakir var. Halk bu duruma tahammül edemezken, referandum sonras daha da kötülemesi halinde bir iç çatma patlak verebilir demiti.
Goran olarak referandumu doru bulmuyoruz diyen Goran Hareketi sözcüsü ore Hac ise Referandum bir devlet kurulmadan önceki aamadr. Kürdistan Bölgesinde bir devlet kurmak için yeterli altyap ve güçlü bir zeminin varl söz konusu deil ifadelerini kullanmt.