Rusya-Ukrayna Savandan en çok etkilenen bölgelerin banda Orta Asya geliyor. Orta Asya ülkeleri bamszlklar sonrasnda Rusyann önderliinde oluturulan Bamsz Devletler Topluluu, Bamsz Devletler Topluluu Serbest Ticaret Bölgesi, Avrasya Ekonomik Birlii, anghay birlii Örgütü, Kolektif Güvenlik Anlamas Örgütü gibi birçok siyasi, ekonomik, askeri birliin esas üyesi durumunda.
Savan balamasndan sonraki süreçte Rusyaya uygulanan yaptrmlarla birlikte bata yazlm uzmanlar, sanatçlar, e-ticaret yapanlar, Rusyadaki özgürlük ortamnn iyice daraldndan ikayet edenler, savan risklerinden çekinenler bata olmak üzere binlerce insan Rusyadan Orta Asyaya göç etti.
Rusya ile bölge ülkelerinin kurduu i birlii örgütlerindeki politikalarn büyük oranda Rusya tarafndan belirlendii görülüyor. Dolaysyla bölge ülkelerinin d ilikilerine de bunun yansd söylenebilir. Bu i birliklerinde Rusyann uygulad politikalar, bölge ülkeleri için suni engellerin ve snrlamalarn olumasna, çok vektörlü ilikilerin daralmasna, denge politikalarnn ortadan kalkmasna sebep oluyor. Aleksandr Dugin gibi stratejistlerin ortaya koyduu stratejiler ile Putinin SSCB tarz bir birlik ina etme yolunda gelitirdii politikalarna son yllarda entegre ettii güç kullanm, 1991 sonras kurulan devletlerde ciddi bir tedirginlik oluturuyor.
Orta Asya ülkeleri Rusyay desteklemedi
Rusya ile bata Kolektif Güvenlik Anlamas Örgütü bata olmak üzere birçok ortak kuruluta bulunmalarna ramen Orta Asya devletlerinin hemen hiçbiri, resmi bir dille Rusyann Ukraynay igalini desteklemedi. Ayrca Rusyann bamsz devletler olarak kabul ettii Luhansk ve Donetsk bölgeleri ile Krmn herhangi bir statüsünü de tanmadlar. Bu ülkelerdeki Rus diasporasnn desteinde Rusya lehinde küçük çapl gösteriler yapldysa da bölge halklar Rusyann bu saldrsn büyük bir tepki ve endieyle karlad.
Orta Asya ülkeleri için Rusya ve belli oranda da Ukrayna en büyük enerji, gda ve emtia üreticilerinden biri konumunda bulunuyor.
Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan gibi enerji ihraç eden ülkeler, Rusya ile i birlii halinde olduklarndan dolay Rusyaya yaplan yaptrmlarn kendi ülkelerine de uygulanmas ihtimalinin bile çok ciddi krizlere yol açacan görüyorlar. Bunun yannda Avrupa Birlii ve ABDden bu ülkelere aktarlan fonlarn kesilmesinin de ciddi skntlar oluturaca açk. Aslnda 2014 ylndan beri Rusyaya uygulanan yaptrmlardan Kazakistan bata olmak üzere bölge ülkeleri etkilenmeye devam ediyor. Rusya, Güney Osetya, Abhazya ve daha sonra da Krm igal ettiinde ortak i birlii örgütlerindeki ülkelere, bu bölgelerin statülerinin tannmasyla ilgili basklar yapm ancak Rusyann bu giriimleri baarsz kalmt. Bu sefer bölge ülkeleri Ukraynadaki duruma batan tavrlarn koydular.
Binlerce kii Rusyadan Orta Asyaya gitti
Savan balamasndan sonraki süreçte Rusyaya uygulanan yaptrmlarla birlikte bata yazlm uzmanlar, sanatçlar, e-ticaret yapanlar, Rusyadaki özgürlük ortamnn iyice daraldndan ikayet edenler, savan risklerinden çekinenler bata olmak üzere binlerce insan Rusyadan Orta Asyaya göç etti.
Rusyadaki arama motorlarnda uçak bileti aramalarna bakldnda ilk sray Türkiyenin, ardndan Özbekistan, Ermenistan, Kazakistan, Krgzistan ve Gürcistann yer ald görülüyor. Ruslarn Orta Asyadaki ülkeleri tercih etmesinde Rusça anlaabilecekleri ve sistemini bildikleri bir corafya olmas faktörünün etkili olduu söylenebilir. Sadece Takente 5 bin civarnda yazlm uzmannn göç ettii ifade ediliyor. Genel olarak bölge ülkelerine giden nitelikli göçmenlerin saysnn 150 binden fazla olduu biliniyor.
Savan Orta Asyaya ekonomik etkileri
Rusya Federasyonu 2021 yl resmi verilerine göre ülkede Özbekistan, Tacikistan ve Krgzistandan yaklak 7,8 milyon göçmen içi kayd yaplm. Bunlarn 4,5 milyonu Özbekistandan, 2,4 milyonu Tacikistandan ve yaklak 1 milyonu Krgzistandan. Yine Türkmenistan ve Kazakistandan da kayda deer oranda gelen göçmen içiler var. 2021 ylnda Rusyadaki Özbek içiler ülkelerine 4 milyar dolar, Krgz içiler 2,7 milyar dolar, Tacik içiler 1,3 milyar dolar para havale sistemleri üzerinden para havalesi yaptlar. Bununla birlikte elden para aktarmnn bu meblalardan çok daha fazla olduu ifade ediliyor. çilerin ülkelerine gönderdikleri bu dövizlerin her geçen yl artt görülüyor. Tacikistanl içilerin gönderdii dövizler ülkelerinin gayrisafi yurtiçi haslasnn yüzde 30unu, Krgzistanl içilerinki yüzde 28ini, Özbekistanl içilerinki ise yüzde 11,6sn tekil ediyor.
Sava süreciyle birlikte ortaya çkan kriz dalgasyla, bölge ülkelerinin para birimleri hzl bir deer kaybna urad. Bölgenin en güçlü ekonomisine sahip olan ve Rusya ile 2021 ylnda 21 milyar dolarlk ticaret hacmi bulunan Kazakistanda tengenin hzla deer kaybetmesi ve agresif kur dalgalanmalar üzerine Merkez Bankas piyasaya aralklarla 500 milyon dolar civarnda döviz sürdü.
Takip eden günlerde Özbekistan, Krgzistan, Tacikistan gibi dier bölge ülkeleri de ayn yola bavurdu. Bölge ülkelerindeki kur istikrarszl, sava sürdüü müddetçe devam edecektir. Bu durum da fiyatlar, enflasyonu, sosyal ve siyasi istikrar olumsuz etkileyecektir.
Rusya ile Kazakistann ticaret hacmi 21 milyar dolar, Özbekistann 7,5 milyar dolar, Krgzistann 2,5 milyar dolar, Tacikistann 1,3 milyar dolar, Türkmenistann 5 yüz milyon dolar civarnda. Bu ticaret rakamlarnda Rusyann bölge ülkelerine ihracat yüzde 70 ve üzeri durumda. Dolaysyla bölge ülkeleri Rusya için büyük bir pazar tekil ediyor.
Gda, enerji ve emtia fiyatlar artt
Rus ekonomisi her geçen gün ciddi bir ekilde zayflyor. Rusyada ekonomi ne kadar kötüleirse üphesiz ki Rusya ile ekonomik birlik içerisinde bulunan Orta Asya ülkelerinin de ekonomisi o kadar kötüleecektir. Bunun için bölge ülkeleri alternatif ticari ilikiler gelitirme yollarn arayacaktr.
Orta Asya ülkeleri için Rusya ve belli oranda da Ukrayna en büyük enerji, gda ve emtia üreticilerinden biri konumunda bulunuyor. Savan balamasndan sonra tedarik zincirinde oluan kopmalardan kaynakl bölge ülkelerinin Rusyadan ald ürünlerin fiyatlar hzla artt. Bu art dier ürünlerin de fiyat artn tetikledi. Dolaysyla savan balamasyla bölge ülkeleri gelimelerden çok ciddi bir ekilde etkilenmeye balad. Rusyadan alnan benzin ve doal gaz fiyatlar günden güne artyor.
Bölgedeki ülkeler endieli
Kazakistandaki olaylar sonras ülkede oluan stratejik krlganlk ve siyasi dengelerdeki deiimle Kazak diplomasisi, Kremlini rahatsz etmeden bekle-gör taktiiyle süreci takip ediyor. Aslnda bölge ülkelerinin hemen tamam u anda endieyle bu yolu izliyor. Rusyann Ukrayna savandaki baars üphesiz ki bölge ülkelerinin hiçbirinin gerçek anlamda çkarna bir durum oluturmayacaktr. Rusyann Ukraynada baar elde etmesi Orta Asya üzerindeki tesirini artrrken daha baskn politikalar izlemesinin de yolunu açacaktr.
Rusyann igal faaliyetlerinin baarszl ise eski Sovyet bölgelerindeki devletleraras ilikilerde yeni oluumlara yol açabilir. Uzun vadede bunun etkileri görülecektir. Rusyann önderliinde kurulan organizasyonlarn varl, faaliyetleri ve etkisi sorgulanabilir. Aslnda Rusyann Ukraynay igal giriimi bütün bölge ülkeleri tarafndan asla tasvip edilmemekle birlikte bugüne kadar Rusyann savataki baarszl Sovyet döneminin yenilmez, güçlü Rus ordusu imajn ve liderlik rolünü de zayflatt. Bütün bunlarla birlikte Rusyann bölgedeki baskn rolü devam edecektir ve ksa vadede bu ülkelerin Rusya ile ilikilerinde radikal deiimler olmayacaktr.
Bütün bu süreçler Orta Asya ülkelerinin uzun vadede kendi aralarnda bir entegrasyon süreci gelitirmeleri ve birbirleriyle olan ilikilerini daha da güçlendirmeleri gerektiini ortaya koyuyor.
Ukraynada AN-26 kargo uça dütü
Ukraynada Zaporijya Bölge daresi, AN-26 kargo uçann dümesi sonucu 1 kiinin öldüünü, 2 kiinin yaralandn bildirdi.
Ukraynada Zaporijya Bölge daresinden yaplan açklamada, Zaporijya yaknlarnda düen AN-26 kargo uçann Ukraynaya ait olduu ve kazada ilk belirlemelere göre 1 kiinin öldüü, 2 kiinin yaraland belirtildi.
Uçaktaki mürettebatn kaç kiiden olutuunun aratrld ifade edildii açklamada, kesinlemeyen ilk bilgilere göre, uçan bir elektrik direine çarpmas sonucu motorunun alev ald aktarld.