Türkiye ile 130 kilometrelik snr paylaan ve stratejik konumdaki dlibde herhangi bir çatma, Türkiye ve Avrupaya büyük bir göç dalgasn tetikleyebilir
Yaklak 70 bin muhalif savaç ve rejim kart silahl gruplarn kontrolündeki dlib, küresel rekabete de sahne oluyor
ABDnin ban çektii baz batl ülkeler ve Rusya arasnda artan gerilimin sivillerin güvenliini tehlikeye atmasndan endie ediliyor
Bear Esed rejiminin muhaliflerin elinde kalan son bölge dlibe yönelik askeri yna, kentte yaayan milyonlarca sivili kayglandryor. Rejimin olas operasyonunun büyük bir göç dalgasn tetiklemesi, ABD ve Rusya arasnda dlib üzerinden artan gerilimin sivillerin zarar gördüü bir senaryo ile sonuçlanmasndan endie ediliyor.
Bear Esed rejimi, son iki aydr Suriye iç savann düümlendii dlibdeki cephe hatlarna ynak yapyor. Bölgede yaayan yaklak 4 milyon sivil, olas bir operasyondan çok büyük kayg duyuyor.
Astana süreci ortaklar Türkiye, Rusya ve rann diplomasi trafiinin odandaki dlib, Suriyenin kuzeybatsnda, Türkiyenin Hatay ilinin karsndaki Suriye topraklarnda yer alyor.
Kuzeybatsnda Hatay ile komu olan dlibin dousunda Halep, kuzeydousunda Halepin Afrin ilçesi, güneyinde Hama, kuzeybatsnda Lazkiye bulunuyor.
Suriye iç savanda en büyük iddet dalgasnn yaand bölgelerden biri dlib oldu. dlibin rejimin kontrolünden çkmasndan ve Rusyann Ekim 2015te iç savaa dahil olmasndan sonra bölgeye iddetli hava saldrlar balad.
6 bin kilometrekare alan üzerine kurulu dlib ilinde iç savatan önceki son nüfus saymna göre 2 milyon civar kii yayordu. Mart 2011de balayan iç savata youn çatmalara sahne olduu için nüfusu 1,2 milyona kadar dütü.
Mart 2015te askeri muhaliflerin eline geçen dlib, o dönemden itibaren muhaliflerin kalesi olarak anld.
Yaklak 4 milyon sivilin barna
Bu vasfna ek olarak dlib Türkiye snrnda yer almas nedeniyle iç sava boyunca en fazla göç alan il oldu.
Bear Esed rejimi ve destekçilerinin ülke genelindeki saldr ve ablukalar nedeniyle il, milyonlarca sivilin skt bir alan haline geldi.
dlibdeki yerleimlere dalan sivillerin bir milyondan fazlas, Türkiye snrna sfr saylabilecek 200 civar kampta barnyor.
Yerel sivil idare kaytlarna göre dlibde 2 milyon 400 bin civarnda yerli nüfus, yaklak 1,3 milyon da iç göçle gelmi vatanda barnyor.
Stratejik önemi
Suriyede 7 yl akn süredir devam eden iç savan kördüümü olarak adlandrlan dlib konumu itibariyle birçok açdan önem tekil ediyor.
Kentten geçen M5 otoyolu, Türkiye, Suriye ve Ürdünü birbirine balyor. Suriye içinde ise Akdenize çk kaps niteliindeki dlib, Lazkiye, Hama ve Halep illerine komu.
Rusyaya ait Hmeymim Üssünün de bulunduu Esed rejiminin kalbi/kalesi Lazkiyeye komu olmas, dlibin stratejik deerini artryor.
Suriyenin en büyük insani yardm giri kaps konumunda da olan dlibdeki Babülhava Snr Kapsndan ayda ortalama bin 500 civar insani yardm tr geçiyor. Bunun yan sra Babülhavadan ayda 4 bin 500 tr civar da ticari mal girii oluyor.
Muhaliflerin son kalesi
dlib, 45 Mays 2017deki Astana toplantsnda Türkiye, Rusya ve ran tarafndan çatmalarn en youn olduu dört alanda belirlenen Gerginlii Azaltma Bölgelerinden (GAB) biriydi.
Türkiye, Ekim 2017de Astana anlamalar kapsamnda dlibde 12 atekes gözlem noktas kurdu.
Yaklak 4 milyon sivil, Türk Silahl Kuvvetleri (TSK) güvencesi altnda barnrken, rejim ve destekçileri, dier üç GAByi (Humus, Dou Guta ve güney cephesindeki DeraKuneytra) son 4 ayda ele geçirdi.
dlib, halihazrda muhaliflerin ve rejim kart silahl gruplarn son kalesi konumunda. l, dou, bat ve güneyden rejim güçlerince kuatlm durumda.
Büyük göç dalgas ihtimali
dlibe olas bir operasyonun Türkiye ve Avrupaya yüz binlerce kiilik göç dalgasn tetiklemesinden endie ediliyor.
BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric önceki günkü açklamasnda, dlibdeki asl endielerinin sivillerin korunmas olduunu vurgulayarak, Tüm taraflar, uluslararas kanunlar altnda sivillerin korunmasndan sorumlu. Umarm daha büyük bir insani dram engellemek için her ey yaplr. ifadesini kullanmt.
BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura da olas bir askeri çatmann önüne geçilmesi için Astana sürecinin garantörleri Türkiye, Rusya ve rana daha fazla zaman verilmesi çarsnda bulunmutu.
Türkiyenin snr güvenlii için önemi
dlib, Türkiye snrnn 130 kilometresini paylayor.
çatma durumunda Hatay snrnda yeni bir göç dalgasyla karlama ihtimali, Türkiyeyi en fazla endielendiren konu. Halihazrda 3,5 milyondan fazla Suriyeliyi barndran Türkiye, dlibde atekesin korunmas gerektiinin altn çiziyor.
Öte yandan, TSKnn gözlem noktalar bulundurmas, dlibi daha kritik önemde bir yer haline getirdi. dlibde silahl birçok grubun varl, olas bir çatma durumunda bu gruplarn Türkiyeye szma ihtimalini de beraberinde getiriyor.
Türkiye, Astana anlamalar çerçevesinde buradaki teröristlerin saf d braklmasn, muhaliflerle rejim arasnda siyasi çözüme ulalmasn destekliyor.
dlibde hakim gruplar
dlib yar yarya muhalifler ve rejim kart silahl grup Heyet Tahrir am (am Özgürletirme Heyeti) arasndaki hakimiyet alanlarna bölünmü durumda.
Esed rejimine kar savaan 14 dlibli muhalif grup, mays sonunda Ulusal Özgürletirme Cephesi (Cephe Vataniyye Tahrir) ad altnda birleti.
Feylak am, Nasr Ordusu, Özgür dlib Ordusu, 1. Sahil Tümeni, 2. Sahil Tümeni, 1.Frka, 2. Ordu, Seçkinler Ordusu, üheda El slam Dareyya, El Huriyye Tugay, 23. Frka, Suriye Kurtulu Cephesi, Ceyül Ahrar ve Sukuru am gruplar, 70 binden fazla gücüyle rejime kar savaan en büyük askeri oluumlardan birini kurmu oldu.
Muhalifler dnda dlibde hakim bir dier grup da Heyet Tahrir am. Birlemi Milletlerin terör listesindeki Nusra Cephesinin geçen senenin banda dalmasndan sonra içindeki yaklak 25 bin civar güç, Heyet Tahrir am kurdu. Son aylarda çok sayda bileenin ayrlmasna karn önemli bir silahl güce sahip Heyet Tahrir am, Babülhava Snr Kapsn da kontrol ediyor.
Nusradan ayrlanlarn birkaç bini de Huraseddin isimli grubu oluturdu. Bu grup Suriye El Kaidesinin devam olarak biliniyor.
dlib üzerinden ABDRusya mücadelesi
Son haftalarda ABD, Fransa ve ngilterenin ban çektii baz Bat ülkeleri ile Rusya arasnda dlib üzerinden karlkl iddialar gündeme tand.
Üç ülke, 21 Austosta yaptklar ortak açklamada, rejimin dlibdeki operasyon hazrlklarn endie ile takip ettiklerini belirterek, kimyasal silah kullanmna karlk vereceklerini duyurmutu.
ABD Bakan Donald Trumpn Ulusal Güvenlik Danman John Bolton da dlibde kimyasal ya da biyolojik silah kullanlarak bir müdahalede bulunulursa buna iddetle cevap verecekleri uyarsnda bulunmutu.
Bunun üzerine Rus medyasnda askeri muhalifler ile Sivil Savunma ekiplerinin, batl güçlerle i birlii yaparak kimyasal silah saldrs hazrl içinde olduu iddialar yer ald.
Rusya Dileri Bakan Sergey Lavrov da önceki gün ABDnin dlibde provokasyon planladn, amacnn Nusra Cephesini korumak ve bölgedeki çalkantl durumun devam etmesini salamak olduunu ifade etmiti.
Son olarak Rusya Dileri Bakanl Sözcüsü Maria Zaharova dünkü açklamasnda, ABD ve müttefiklerinin 24 saat içinde Suriye topraklarna saldrabilecekleri konusunda uyarda bulundu.
dlib ile ilgili üst üste açklamalar yapan Rus yönetimi, caydrcln artrmak için Akdenizdeki varln da artrd. Suriyenin Tartus ve Lazkiye limanlarna sava gemisi gönderen Rusyann bugün Akdenizde balataca ve modern tarihinin en büyüü olacak tatbikat, ABD blokuna gözda olarak da yorumlanyor.
Taraflar arasnda artan gerilimin bölgedeki sivillerin güvenliini nasl etkileyecei konusunda kayglar artyor.