Suriye krizine çözüm bulmak amacyla diplomasi trafii hzlanrken bir yl aradan sonra, soruna taraf olan aktörler, Cenevrede siyasi görümeler için Birlemi Milletler (BM) çats altnda bir araya gelecek.
Perembe günü balamas planlanan görümeler öncesinde BM Genel Sekreterinin Suriye Özel Temsilcisi Staffan De Mistura, taraflar Cenevreye davet etti. Misturann bugün düzenleyecei toplantda görümelerin yarn balayp balamayacana, katlmclara ve gündeme dair bir açklama yapmas bekleniyor.
Muhalefet ve Bear Esed rejimi heyetlerinin yan sra, bata Rusya, Türkiye, ran ve ABD olmak üzere çok sayda ülke, BM tarafndan görümelere davet edildi.
- Siyasi geçiin yol haritas
Cenevre müzakerelerinin zeminini, 2012nin haziran ayndaki ilk toplantda kabul edilen Cenevre 1 Bildirisi oluturuyor.
Söz konusu bildiri, atekes salanmasn, tutuklularn serbest braklmasn ve abluka altndaki bölgelere insani yardm ulatrlmasn hedefliyor. Ardndan, muhalefet ve rejimin karlkl rzasyla belirlenen isimlerden oluacak tam yetkili geçi yönetimi kurulmas gerekiyor. Geçi yönetiminin tam yetkili olmas, devlet bakannn yani Esedin üzerinde bir pozisyonda olmasn beraberinde getiriyor.
Aralk 2015te kabul edilen 2254 sayl Birlemi Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) karar da muhalefet ve rejim heyetlerinin müzakereleri sonuçlandrmasnn ardndan, geçi yönetimi kurmasn öngörüyor.
Buna göre müzakerelerin 6 içinde tamamlanp geçi yönetimi kurulmas, yeni yönetimin 12 aylk dönemde bir anayasa hazrlayp ülkeyi adil seçime götürmesi gerekiyor.
- Rusyann tutumu
Rusya, BMGK kararnda ortaya konulan yol haritasnn dnda bir gündemle Cenevreye geliyor.
AAnn Rus diplomatlarn temasta olduu taraflardan ald bilgiye göre, Moskova bir tür ulusal birlik hükümetinin peinde. Esed yönetimine baz muhalifleri dahil ederek bu görüntüyü vermek isteyen Rusya, böylece tam yetkili bir geçi yönetimi gündemini rafa kaldrmak istiyor. Bunun mümkün olmas halinde ise Esed tüm yetkilerini koruyarak yerini salamlatrm olacak.
Rusya, geçen ayki Astana görümelerinde muhaliflere bir anayasa tasla vererek, BMGK kararndaki yol haritasn deitirmek istemiti.
Moskova, geçi yönetimi tarafndan ve Suriyelilerin öncülüünde yaplmas gereken anayasay kendisi hazrlayarak, süreci hzlandrmak istediini savunmutu.
- rann plan
ran, acil atekes, ulusal birlik hükümeti kurulmas, anayasada aznlk haklarnn garanti altna alnmas ve devlet bakanl seçimlerinin düzenlenmesini içeren 4 maddelik plann uygulatmak istiyor.
Tahran yönetimi, söz konusu plan mart 2014te ortaya koymutu.
rann plan da Rusyannki gibi Esed yönetiminin güç paylamnda bulunmadan yoluna devam etmesini öngörüyor.
- ABD duruunu netletirmedi
ABDde geçen ay bakanl devralan Donald Trump yönetiminin Suriye politikas ise halen netlemedi.
Diplomatik kaynaklar, Türkiye ile ABD arasnda son 2 haftadr yaplan temaslarda, Amerikal yetkililerin genellikle dinleyen ama net görüler belirtmeyen durumda olduunu, ilgi odaklarnn imdilik DEAla mücadeleyle snrl kaldn dile getirdi.
Trump, görevi devrald hafta, savunma bakanlndan 30 gün içinde terör örgütü DEA ile mücadele, eitim, bakm, mühimmat gibi konularda ordunun hazrl ile ilgili bir rapor hazrlamasn istemiti.
Trump yönetiminin Suriye politikasnn söz konusu raporun ortaya çkmas ve Bakanlk kararna dönümesiyle netlik kazanmas bekleniyor.
- Türkiye, BMGKnn 2254 sayl kararna sadk kalnmasn istiyor
Diplomatik kaynaklar, AA muhabirine yaptklar açklamada Türkiyenin beklentisinin, BMGKnn 2254 sayl kararna sadk kalnmas olduunu vurgulad.
Kaynaklar, ulusal birlik hükümeti gibi formüllerin tam yetkili geçi yönetiminin yerini tutamayacana dikkati çekti.
BMGK kararna göre anayasay hazrlamas gerekenlerin bizatihi Suriyelilerin kendileri olduunun altn çizen kaynaklar, bu çalmay yapmakla sorumlu adresin geçici yönetim olduuna iaret etti.
Diplomatik kaynaklar, Rusya tarafndan sunulan anayasa taslandaki ifadelerin Suriyenin bölünmez bütünlüünü dolayl olarak tartmaya açan, böylelikle terör örgütü PKK/PYDye mesaj veren ayrca Esedin görev süresini uzatan ayrntlar içerdiinin de altn çizdi.
Kaynaklar, buna karn Astanada Rus heyetinin de imzalad sonuç bildirisinde Suriyenin bölünmez bütünlüünün yer aldn hatrlatt.
Dier taraftan, BM Temsilcisi Misturann PYD/PKKnn Cenevre görümelerine davet edilmeyecei konusunda Ankaraya güvence verdii örenildi.
Cenevre görümelerinde Türkiyeden, Dileri Bakanl Ortadoudan sorumlu Müstear Yardmcs Sedat Önal ve beraberindeki heyet yer alacak.
- Muhalefetin beklentileri
Muhalifler de BMGKnn 2254 sayl kararnn uygulanarak tam yetkili geçi yönetimi kurulmasn istiyor.
Suudi Arabistann bakenti Riyadta dün bir araya gelen müzakere heyeti, Cenevrede gündemin siyasi geçi olmasn noktasnda fikir birliine vard.
Heyet, anayasa hazrlanmasnn BM Güvenlik Konseyinin 2254 sayl kararnda öngörüldüü üzere son aamaya braklmas gerektiini savunuyor.
Esed rejiminin atekes ihlallerinin sürdüüne dikkati çeken muhalifler, atekesin güçlendirilmesi konusunu da Cenevrede masaya getirmek istiyor.
Muhaliflerin müzakere heyeti, ablukalarn sonlandrlmas, insani yardm koridoru açlmas ve tutuklularn serbest braklmas taleplerini yineliyor.
Bu arada, Rusya ve Misturann istekleri çerçevesinde muhalefet heyeti içerisinde Moskova ve Kahire yönetimlerine yaknlyla bilinen baz siyasetçilerin yer almas gündemde. Ancak rejim kart muhalifler, söz konusu isimlerin, muhalefet cephesini sulandrma amac tadna dikkati çekerek saylarnn fazla tutulmasna kar çkyor.
Muhaliflerin heyetine Suriye Ulusal Koalisyonu (SMDK) siyasi komite üyesi Nasr Hariri bakanlk edecek. Heyetin bamüzakereciliini Muhammed Sabra yapacak.
- Rejimin sert mesajlar
Esed rejimi ise müzakere heyetindeki muhalifleri terörist olarak nitelemeye devam ediyor.
Rejim ve ran destekli yabanc terörist gruplar, Türkiye ve Rusyann öncülüünde 23-24 Ocakta atekesi güçlendirme gündemiyle düzenlenen Astana toplantsndan bu yana, saldrlarn am ve çevresine younlatrd.
Halihazrda, amn dousundaki Kabun ve Bezze bölgeleri ile Humusta abluka altndaki Vaer bölgesi, youn hava saldrsna maruz kalyor.
Saldrlarda, ran destekli yabanc terörist gruplar da Esed ordusuna destek veriyor.
Diplomatik kaynaklar, rejimin Astanadan bu yana süren saldrlarla muhalifleri çatmalara çekmeye çaltn ve müzakere masasndan uzaklatrmaya çalt tespitinde bulundu.
- Misturann yolu
Birlemi Milletler kaynaklarndan edinilen bilgiye göre, BM Suriye temsilcisi Mistura, Güvenlik Konseyi kararnda öngörülen siyasi geçi süreci ile Rusya ve rann talepleri arasnda baz formülleri taraflarla tartyor.
Misturann önerilerinin merkezinde, geçi yönetimi, anayasa hazrl ve seçimlere dair üç ayr komisyonun e zamanl çalmas var.
Ancak bu durumda, BMGK kararnda öngörüldüü üzere anayasa tasla, geçi yönetimi tarafndan hazrlanmam olacak.
Cenevre müzakerelerinin ilki, 30 Haziran 2012de yaplmt. Cenevre-2, 22 Ocak 2014te balam, ancak sonuçsuz kalmt. 29 Ocak 2016da üçüncü kez balayan görümeler, Esed rejiminin Halepi kuatmaya almas nedeniyle sona ermiti.
Türkiye ve Rusya garantörlüünde 30 Aralk 2016da ilan edilen atekesin savan iddetini azaltmada baarl olmasyla uluslararas toplum Cenevrede siyasi müzakerelerin yeniden balatlmasnda mutabk kalmt.