Kabil
AA muhabiri, 2021 ylnda Afganistanda öne çkan gelimeleri derledi.
Bu yl dünyada Afganistan açsndan en ses getiren olay, Talibann Afganistan eski Cumhurbakan Eref Gani hükümetini devirerek, ülkeye yeniden egemen olmas oldu.
ABD öncülüündeki NATO güçlerinin Afganistandan çekilmesi 31 Austosta tamamland. Bu sürede Taliban, ABD ile imzalad Doha Anlamas gerei söz verdii gibi NATO birliklerine saldrmad ancak grubun hükümet güçlerine yönelik saldrlar devam etti.
Öte yandan Taliban ile Gani hükümeti arasnda Dohada yürütülen görümeler, fikir ayrlklar nedeniyle aksad. Yeniden müzakere masasna dönü çabalar da istenileni vermedi.
Haziran balarnda çatmalar iddetlendi
Görümelerden netice alnamamas nedeniyle Taliban ve hükümet güçleri arasndaki çatmalar, özellikle yaz aylarnda daha da iddetlendi.
Hava kuvvetlerine sahip olmasna ramen Afgan güçlerinin, Taliban karsnda ciddi bir varlk gösteremedii gözlendi ve Taliban ABD yapm onlarca helikopter, binlerce askeri araç ve silah elde etti.
Haziran balarnda birçok ilçeyi hzla ele geçirmeye balayarak ülkenin kuzeyine yönelen Taliban, daha sonra ksa sürede snr kaplarnda da kontrolü salamay baard.
Bu esnada dünyann dikkati Afganistana younlat. Uluslararas kamuoyu youn diplomasi trafiiyle ülkedeki iddeti durdurmaya çalt, atekes çarlar yapt ancak baarl olamad.
Taliban, vilayet merkezlerine yöneldi
lk olarak 6 Austosta youn çatmalarn ardndan ülkenin batsndaki ran snrnda bulunan Nimruz vilayet merkezi Zaranc, Taliban güçlerinin kontrolüne geçti.
Taliban, 15 Austosun ilk saatlerine kadar bakent Kabil ile kuzeyindeki Pencir dnda 32 vilayette hakimiyetini salarken, Kabilin giriine kadar geldi.
Afgan ordusu direni göstermezken, çou vilayet yönetimi çatmasz Talibana teslim oldu. Talibandan kaçan yüzlerce Afgan güvenlik görevlisi ise komu ülkelere snd.
Binlerce kii yaamn yitirdi ve göç etti
Yl boyunca Taliban ile Afgan güvenlik güçleri arasndaki çatmalar, bombal saldrlar ve suikastlar nedeniyle aralarnda gazeteci, kaymakam, emniyet müdürleri, savc-hakim, din adamlar, doktor ve airet liderleri olmak üzere binlerce kii hayatn kaybetti.
Talibann hzl ilerleyiinin akabinde Birlemi Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), 4 Austosta yapt açklamada, Talibana atfta bulunarak, Afganistanda slam Emirliinin geri gelmesini desteklemediini ifade etti.
BM, 6 Austostaki açklamasnda da son bir ayda meydana gelen çatmalarda, binden fazla kiinin hayatn kaybettiini duyurdu.
Yine çatmalar nedeniyle binlerce kii evlerinden olurken, binlercesi de ülkeyi terk etti.
BM, 11 Austosta yapt açklamada, 2021in bandan o zamana kadar çatmalar nedeniyle yaklak 390 bin kiinin yerinden edildiini bildirdi. Bu süreçte çou ülke, Afganistandaki büyükelçilik ve konsolosluklarn kapatarak, vatandalarn tahliye etti.
15 Austosta Kabil dütü
Taliban güçleri, 15 Austos sabah Kabile girmeye balad ve yönetimi barçl ekilde devralmak istediklerini açklad.
Bir gün önce ülkesini savunacan açklayan Cumhurbakan Gani, akama doru Kabil Havalimanndan kalkan bir uçakla Afganistandan ayrld.
Ayrca birçok bakan ve üst düzey bürokrat da ülkeden kaçt. Uluslararas yardm ve basn kurulularnn çou çalan da bu süreçte ülkeyi terk etti.
Taliban: Bu kadar çabuk beklemiyorduk
Kabilin düüünden ksa süre sonra ilk kez televizyon karsna çkan Talibann Katardaki Siyasi Bürosunun Bakan Molla Abdul Gani Birader, Böyle bir baarya bu kadar çabuk ve kolay ulaacamz beklemediimi söylemeliyim. dedi.
Dünya Afganistandaki gelimeleri izlerken, Taliban sözcüleri hemen hemen her gün ulusal ve uluslararas medya kurulularna demeç veriyor, grubun fikirlerini dünyaya yayyordu.
17 Austosta Kabilde ilk basn açklamasn yapan Taliban Sözcüsü Zabibullah Mücahit, tüm taraflar kapsayacak hükümet kurmak istediklerini, eski askeri yetkililer ve yabanc güçlerle çalan kiiler de dahil kimseden intikam almay planlamadklarn ve herkesi affettiklerini duyurdu.
Dünyann gözü, tahliye sürecine çevrildi
Grubun Kabile girmesiyle NATO için çalmalar nedeniyle Talibann hedefinde olduklarn savunan ve Afganistandan tahliye edilmeyi talep eden binlerce Afgan, Uluslararas Kabil Hamid Karzai Havalimanna akn etti. Havalimannda uzun ve yorucu bekleyi zamanla izdihama dönütü.
Tahliye uçaklarnda yer bulamayan ve bir ABD uçann kanat ve ini takmlarna trmanan baz kiiler düerek hayatn kaybetti. Bu olay an havalimannda bulunanlarca kaydedildi ve sosyal medyada paylald. Hzla yaylan görüntüler, tüm dünyada büyük yank uyandrd.
14-31 Austosta toplamda 120 binden fazla Afgann tahliye edildii açkland.
ii camileri, DEA intihar bombaclarnca hedef alnd
Uluslararas Kabil Hamid Karzai Havalimannda tahliye için bekleyi sürerken, 26 Austos Perembe günü kalabal hedef alan bombal saldrda 13ü ABD askeri olmak üzere en az 170 kii yaamn yitirdi.
Havalimanndaki patlamadan sonra DEA saldrlar artmaya devam etti. Ülkenin her yerinde patlama meydana gelirken, özellikle Nangerhar saldrlarn en çok younlat vilayet oldu.
8 Ekimde Kunduzda, 15 Ekimde ise Kandaharda ii camileri cuma namaz srasnda DEA intihar bombaclarnca hedef alnd. Patlamalarda 100den fazla kii hayatn kaybetti.
Pencir 6 Eylülde dütü
Taliban ile Pencir vilayetini elinde tutan ve çounluunu Taciklerin oluturduu Ahmed Mesud liderliindeki Afganistan Ulusal Direni Cephesi arasnda yürütülen bar müzakereleri netice vermeyince Taliban, vilayet üzerindeki saldrlar artrd. Nihayetinde, Taliban, 6 Eylül sabah Pencirin de kontrol altna alndn duyurdu.
Taliban, vadettii kapsaml hükümeti kurmad
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid, 7 Eylülde Kabilde yapt açklamada, Molla Muhammed Hasan bakanlnda geçici hükümetin kurulduunu açklad.
Babakan vekili görevine Hasann getirildiini belirtirken, yardmcl için Molla Abdulgani Birader ve Abdusselam Hanefi görevlendirildi.
çileri Bakanl vekilliine Talibann önde gelen bileenlerinden Hakkani Grubunun Lideri Celaleddin Hakkaninin olu Siraceddin Hakani, Savunma Bakanl Vekilliine Talibann kurucusu Molla Ömerin olu Muhammed Yakub Mücahidin getirildii açkland.
Bata BM olmak üzere uluslararas toplum, Afganistanda kapsaml hükümet kurulmas gerektii yönünde çar yaparken, açklanan hükümet için tüm taraflar kapsamad eletirileri geldi.
Hükümette 30 Petun, 2 Tacik ve 1 Özbek kökenli yer ald.
Talibann yönetime gelmesiyle kadnlarn çalabilmesi ve kz çocuklarnn okula gidebilmesi kstland.
Afgan Bamsz Gazeteciler Derneine göre, Taliban sonras u ana kadar ülkedeki medya kurulularnn yüzde 40 (231) kapatlrken, 6 bin 400 gazeteci iinden oldu ve kadn gazetecilerin yüzde 84ü iini kaybetti.
Batl ülkeler, Talibana kzlarn okula gidebilmesi, kadnlarn çalabilmesi ve medyann özgür olmasna yönelik çarlar yapt ancak u ana kadar ciddi bir karlk bulmad.
Afganistana yönelik yardmlar kesildi
Taliban sonras Afganistana yönelik tüm uluslararas yardmlar kesildi. Dünya Bankas, Uluslararas Para Fonu (IMF) ve ABD Merkez Bankas da Afganistann uluslararas fonlara eriimini kesti.
ABD, Kabilin düüünden 2 gün sonra 17 Austosta, Afganistan Merkez Bankasnn yaklak 10 milyar dolarlk rezervini de dondurdu.
Söz konusu gelimeler, çatmalar ve istikrarszlk, zor günler geçiren ülke ekonomisini içinden çklmaz bir noktaya sürükledi. Afganistan genelinde isizlik, fakirlik ve açlk alarm verici seviyelere ulat.
Taliban yetkilileri ise Afganistana yönelik uluslararas yardmlarn kesilmesinin Afgan halkna yönelik ilenen insan hakk ihlali olduunu belirterek, yardmlarn yeniden hayata geçirilmesini talep ediyor.
Resmen tannma çarlar henüz sonuç vermedi
Yönetimi devralan Taliban, ilk günden itibaren uluslararas toplumun hükümetini resmi olarak tanmas çars yapt.
Taliban, Afganistanda güvenlik ve istikrarn salandn, ülke topraklarnn baka ülkelere tehdit oluturmayacan her frsatta dile getirdi.
Afganistandan ayrlan tüm ülkelere, büyükelçiliklerini yeniden açma çars yapan Taliban, birçok komu ülkeye diplomatik ziyarette bulundu ancak u ana kadar Taliban hükümetini hiçbir devlet resmen tanmad.