Yemende beinci ylna yaklaan iç sava tüm iddetiyle devam ediyor. Birlemi Milletlerin (BM) arabuluculuuyla sveçin bakenti Stockholmde yaplan bar görümeleri imdiye dek baarl olamad. Taraflarn anlamaya yanat Hudeydede esirlerin takas ve insani koridorlarn açlmas gibi konularn hiç biri sahada gerçeklemiyor. Husiler her ne kadar Hudeyde limanndan çekildiklerini açkladlarsa da, bu yönde bir gelime olmad ve uzlalan dier maddelerin de uygulanmaktan uzak olduu anlalyor. Bu sebepten ötürü Hadi hükümetinin BM Yemen Özel Temsilcisi Martin Griffithsin oynad role ilikin itirazlar, Yemendeki çkmazn ne kadar derin bir karkla yol açtn izah ediyor.
Taraflarnn uzlamazlklarnn sebep olduu insani durum ise her geçen gün daha da kötüye gidiyor. BM Dünya Gda Programnn Yemendeki faaliyetlerinin ksmen durdurulduu ve bu kstlamann Husilerin kontrolü altnda bulunan bakent Sanada 850 bin kiiyi etkileyecei açkland. BM bu karar, yardmlarn ABD, Birleik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistann basklaryla Husilere gittii gerekçesiyle aldn ifade ediyor. BMnin yapt dier bir açklama, Yemen için ihtiyaç duyulan 4,2 milyar dolarlk insani yardmn sadece 1,5 milyar dolarnn toplanabilmi olduu. Böylece, bir yandan Husilerin srarnn, dier yandan ise BAE ve Suudi Arabistann basklarnn yol açt gda, temiz içme suyu, ilaç ve tbbi malzeme eksikleri, kolera gibi çeitli hastalklara yol açyor.
Hadi hükümetinin, BAEnin ülkenin güney ve güneydousuyla ilgili planlaryla er geç yüzlemesi gerekiyordu. Mevcut çatmalarn Yemenin egemenliini korumaya yönelik bir hamle olduunu ifade etmek mümkün.
Yemende tüm bu olumsuz durum devam ederken ekonomik veriler de olumsuz bir ekilde etkilenmeye devam ediyor. Hükümet Merkez Bankasndan dolar çekmeye devam ederken, Yemen riyali de ABD dolar karsnda deer kaybetmeye devam ediyor. Bununla paralel bir ekilde, ekonominin makro göstergeleri de iyice kötüleiyor. Yemende ekonomiyle ilgili endie verici dier bir mesele ise yabanc yatrmclarn gözaltna alnmas. Son dönemde yerel basnda skça, Aden ve Ebyen kentlerinde yatrm frsatlarn incelemeye gelen çinli ve Malezyal yatrmclarn BAE destekli milisler tarafndan gözaltna alnd ifade ediliyor.
sveçin bakenti Stockholmde yaplan bar görümelerinde taraflarn verdikleri sözlere ramen, sahadaki durum imdiye kadar gerginlemeye devam etti. Sahada taraflar arasnda yeni bir iddet dalgas balam durumda. Husilerin Suudi Arabistan havalimanlarn hedef alan snr ötesi balistik füzeli bombalamalar ve açk denizdeki petrol tankerlerine kar saldrlar bunu gösteriyor. Husi sözcülerinden Muhammed Abdüsselam sosyal medya üzerinden yapt açklamada, Sana ablukas kaldrlana kadar Suudi Arabistan ve BAE havalimanlarnn hedef alnaca tehdidinde bulundu.
Dou bölgelerinde artan çatmalar
Devam eden krizin insani faciay daha da derinletirdii ülkede, savaan taraflarn yeni silahl çatma alanlar açtklarnn da alt çizilmeli. Ülkenin kuzey ve güney bölgelerinde Husiler ile güneyli ayrlkçlar tarafndan hakimiyet salanrken, son dönemde dou bölgesinde yaanan baz olaylar, yeni bir çatma dalgasnn habercisi. iddet dalgasnn, Yemendeki d askeri müdahalelere kar çkan ve bu konuda hassasiyeti olan Umman da etkileme potansiyeli her geçen gün artyor. Öte yandan Yemen el-Kaidesi ile Yemendeki DEA varl arasnda da son aylarda karlkl suikast ve öldürme vakalar artm durumda. El-Kaide ve DEAn paylaamad nüfuz alann yine dou bölgeleri oluturuyor. Bu durum da özellikle Umman ve yerel airetleri olumsuz etkiliyor. Yemendeki çatmann iddetini arttran son halka ise Hadi hükümetine bal devlet ordusu ile BAE arasnda ebve, Mehra ve Sokotro adasnda yaanan çatmalar.
Mehra Yemenin dousunda çatma sarmalna sürüklenen bir ehir. Mehra bölgesi çatmalardan uzak duran huzurlu ve sakin bir bölge olarak ön plana çkmt. Ancak yabanc askeri müdahalenin balamas, yerel halk madur ederek bu bölgeyi de bir çatma alan haline getirdi. BAEnin destekledii milis güçlerinin son dönemde bölgeye nüfuz etmeye çaltklar sr deil. BAEli milisler yaptklar çarda Mehrallarn güneyli veya dier muhalif gruplarla ibirliini kesmelerini istedi. 2017 ylndan itibaren var olan Suudi askeri varl ve son dönemde Ummann 10dan fazla kabileye açk bir ekilde destek vermesi, Suudi Arabistan-BAE-Umman ve yerel milisler arasnda bir vekalet çatmas yaanma riskini arttryor.
Sokotro adasnda yaananlar, BAEnin Yemende tam bir igalci mantyla hareket ettiini gösteriyor. Devleti felç eden bu durumdan rahatsz olan Hadi hükümeti BAEye kar çknca, devlet ordusuyla BAE destekli milisler arasnda iddetli çatmalar yaand.
Uluslararas kamuoyunun ilgi odan Hudeyde limanndaki gelimeler ve Yemenin bats oluturuyor. Fakat Körfezde artan gerginliklerin, Yemenin dousunda Umman snrna yakn bölgeleri de etkileyebileceini dikkate almakta yarar var. Buradaki çatmann temelinde, baz kabilelerin Suudi Arabistann askeri müdahalesini ve ekonomik ve alt yap yatrmlarn memnuniyetle karlamas, bazlarnn ise bunu igal olarak görmesi yatyor. Ummann destekledii baz kabileler Suudi Arabistann yatrmlarna ve askeri müdahalesine kar çkarken, Suudi Arabistann bölgeyle ilgili gelecek tasavvurunun ne olduu ve askerlerini ne zaman çekecei de bir muammay tekil ediyor.
Hükümet ile BAE destekli milisler arasnda çatmalar
Yemende BAEnin destekledii silahl milis güçlerle Hadi hükümete bal devlet ordusu arasndaki anlamazlklar ve hakimiyet mücadelesi biliniyordu. Bu çatma hem Aden kentinin hem de Yemenin stratejik noktalarnn kontrolüyle ilgiliydi. Ancak Sokotro adasnda yaananlar, BAEnin Yemende tam bir igalci mantyla hareket ettiini gösteriyor. Yemen devletini felç eden bu durumdan rahatsz olan Hadi hükümeti BAEye kar çknca, devlet ordusuyla BAE destekli milisler arasnda iddetli çatmalar yaand.
BAE güney merkezli ayrlkçlar ve çeitli yerel milis güçlerinden oluan bir grupla, hükümetin kontrolündeki dou vilayetlerini ele geçirmeye çalyor. Yollar kesen, insani yardmlarn girmesini engelleyen bu milisler, Hadi yanls güçlerle girdii iddetli çatmalardan sonra yollar kapatt. Hadiye bal 1. Ordu Komutanl BAEyi istenmeyen kuzey gücü ilan ederek bu igal ve ykm politikasna kar koyacaklarn ilan etti.
Stockholmde yaplan bar görümeleri imdiye dek baarl olamad. Taraflarn anlamaya yanat Hudeydede esirlerin takas ve insani koridorlarn açlmas gibi konularn hiç biri sahada gerçeklemiyor.
Sürgündeki Hadi hükümetinin, BAEnin ülkenin güney ve güneydousuyla ilgili planlaryla er geç yüzlemesi gerekiyordu. Mevcut çatmalarn Yemenin egemenliini korumaya yönelik bir hamle olduunu ifade etmek mümkün. Sokotro adas BAE ile Hadi hükümeti arasndaki çatmann en somut örneini tekil ediyor. Daha önce BAE Sokotra adasn ele geçirmeye ve hatta kendi emirlii olarak ilan etmeye hazrlanyordu. Mevcut durum itibaryla adada hükümetle milis güçleri arasndaki tansiyonun yükseldii ve gergin ortamn devam ettii ifade ediliyor.
BAE Sokotraya kendi topraklarnda eittii, ayrlk yanls, Güvenlik Kemeri adn verdii silahl bir güç yerletirdi. Fakat hükümete kar balatt ilk taarruzda bu milisler baarsz oldu ve geri çekilmek zorunda kald. Bununla birlikte, adada yerleen bu milisler BAEden aldklar zrhl araçlar, ar silahlar ve kamyonet gibi askeri teçhizatla yeni bir askeri taarruza hazrlanyor. BAE destekli ar silahl milislerin, adada hükümet güçleriyle yüzlemek istedii haberleri geliyor.
BAE destekli Güvenlik Kemeri milislerinin bir parças olan Adendeki askeri kampta tutuklulara ölümcül ikenceler uyguland, liberal ve Müslüman aydnlarn da aralarnda bulunduu birçok kiiye suikast düzenlendii ifade ediliyor.
iddet dalgasnn, Yemendeki d askeri müdahalelere kar çkan ve bu konuda hassasiyeti olan Umman da etkileme potansiyeli her geçen gün artyor.
Diplomatik araylarn iyice azald u günlerde, dört yl aan iç sava ve sekiz yl geçen toplumsal kaosu dünya görmüyor, duymuyor. Uluslararas kurulular Yemen faciasn görmemekte hl srarl. Yalnz kurumlar deil, Yemenin komular ve küresel güçler de, (Suriyeden sonra) 21. yüzyln en önemli insanlk faciasnn yaand Yemeni görmezden geliyor. nsani yardm göndermeye çalan ve Yemeni gündemde tutmaya çalan bir avuç sivil toplum kuruluunun gayretlerini hariç tutacak olursak, Yemen trajedisi gitgide unutulma yolunda.
ABDnin rana yönelik askeri bir operasyon gerçekletirme ihtimalinin tartlyor olmas, Yemendeki krizin muhtemelen iyice gündemden dümesine yol açacaktr. Mevcut koullarda açlktan ölmemeye çalan Yemenlilerin, BM gibi kurumlarn yapt insani yardmlardan da mahrum kalabileceini imdiden görmek gerekir.
Diplomatik araylarn iyice azald u günlerde, dört yl aan iç sava ve sekiz yl geçen toplumsal kaosu dünya görmüyor, duymuyor. Uluslararas kurulular Yemen faciasn görmemekte hl srarl.
Yemendeki savan artk sona ermesi gerekiyor. Fakat ülkede oluan güvenlik boluu, ekonomik çökü, insani kriz ve yabanc askeri müdahale veya arkas belirsiz bar masallarndan dolay çözüm uzak görünüyor. Yemen halk büyük aclar çekiyor. Bu acya son verebilecek en önemli müdahale ise ulusal bir diyalog zemininin oluturulmas. Yemen halknn ve ülke dndaki diasporann inisiyatif kullanarak kendi halknn aclarna son vermesi gerekiyor. Bölgede yükselen ran kart duygularn veya vekalet savalarnn, Yemenin geleceini tamamen karartmasna veya bar ansn yok etmesine izin verilmemeli.