BES, Türkiyede 27 Ekim 2003te bireylerin emeklilik dönemlerinde refah seviyelerinin dümemesi, ayn zamanda yurt içinde uzun vadeli tasarruf seviyesi yükseltilerek yaratlan fonlarla ülke ekonomisine katk salanmas amacyla balatld. Sistem, ylbandan itibaren de Türk vatanda olup 45 yan doldurmam olanlardan ücret karl çalanlarn otomatik olarak sisteme dahil olmasyla büyümesini sürdürüyor.
- Sistemden cayma hakkn kullananlar yüzde 40-50lere gelebilir
Konuya ilikin AA muhabirine deerlendirmede bulunan EGM Bakan Cemal Kimir u ana kadar sisteme girenlerin saysnn yaklak 1 milyon 750 bin olduunu, bunlardan yaklak 690 bininin cayma hakkn kullandn belirterek, statistiki olarak böyle baklsa da rakamlar incelediimizde cayan 690 binin yaklak 150 bini daha önce mevcut sistemin içinde olanlar ya da iveren katkl olarak sistemin içinde olanlardan oluuyor. Onlar arndrdnz zaman 150 bin daha aa çekiyorsunuz buradaki rakam 550 bin civarna geliyor, bu da yaklak yüzde 30 cayma oran demek. diye konutu.
Kimir, ayrca bunun henüz bitmi bir süreç olmadn, 2 aylk bir cayma hakknn devam ettiini anmsatarak, O yüzden cayanlarn oran süre sonunda yüzde 40 ya da yüzde 50lere gelebilir. Bu cayma oranlar beklemediimiz bir ey deil. Cayma orannda elbette daha iyisinin olmasn isterdik ama bu orana da kötü bir oran diyemeyiz. En kötü senaryoyu alalm elimize, diyelim ki sürenin sonunda sistemden yüzde 50 çk oldu. Bütün bu sistemi 15 milyon olarak düündüümüz zaman yarsnn çktn düündüümüzde bile geri kalan 7-8 milyon kiiyi buluyor. ifadelerini kulland.
Kimir, esas temelde olmas gerekenler hakknda unlar anlatt:
Doru zaman yakaladmzda iveren katksn da bu sisteme dahil edersek çklar çok daha düük seviyede olacaktr. Ben ayda 100 lira yatryorum diyelim, iveren de benim adma dönüp belli bir oranda katkda bulunduu zaman o kiilerin kalcl çok daha fazla artyor. veren de bunu Ben senin adna katkda bulunuyorum, sen bu irkette u kadar süre çalrsan bu senindir, ayrlrsan irketten bunu sana kullandrmam eklinde kullanabilir. Bunun yurt dnda da çok örnekleri var. u anda bu gibi uygulama var ama bunlar iverenin gönüllü olduu uygulamalar. Zorunlu hale getirilmesi sisteme katk salayacaktr. Ama bu zorunluluktan u anlalmasn, zorunlu olmas demek iverenin üstüne baka bir yük gelmesi demek deil. verenin üzerindeki u anki kdem tazminat yükünden bu tarafa alnarak yaplabilecek bir çözüm var. Bununla ilgili bir çalma var. Katedilen yol var m? Derseniz, masada katedilen bir yol var fakat pratie dökülmesi takvimle alakal. Bu, üzerinde biraz daha konuulmas ve çallmas gereken bir konu.
- BESin toplam büyüklüü 64 milyar liraya yaklat
Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) verilerinden derlenen bilgilere göre, ylbandan sonra otomatik olarak katlanlarn says 17 ubat itibaryla 1 milyon 47 bin 123 olurken, bu çalanlarn fon tutar da 95,8 milyon lira olarak gerçekleti. Bu arada sisteme otomatik katlm ile dahil olanlara verilen 2 aylk cayma hakk devam ediyor.
BES temel göstergelerine göre, 17 ubat itibaryla sistemdeki katlmc says 6 milyon 732 bin 706 oldu.
Ayn dönemde katlmclarn fon tutar 56 milyar 159 milyon liray bulurken, devlet katks fon tutar da 7 milyar 732 milyon lira olarak gerçekleti. Söz konusu tarih itibaryla BESten emekli olan kii says da 47 bine dayand.
Geçen yln sonunda BESteki katlmc says 6 milyon 625 bin 759, katlmclarn fon tutar da 53 milyar 409 milyon 338 bin 756 lira olarak kaydedilmiti. Söz dönemde devlet katks fon tutar 7 milyar 438 milyon 167 bin 182 lira, emekli olanlarn says da 44 bin 331 olarak gerçeklemiti.
- 45 ya alt çalana otomatik katlm
Bu arada, Türk vatanda olup 45 yan doldurmam olanlardan ücret karl çalanlar, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatrm Sistemi Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunun 1 Ocak 2017de yürürlüe girmesiyle birlikte iverenin kanun hükümlerine göre düzenledii bir emeklilik sözlemesiyle emeklilik planna dahil edildi.
Yeni ylla birlikte ilk etapta bin ve üzerinde istihdam olan özel sektör çalanlarnn otomatik olarak katld sistemde, söz konusu tarih itibaryla, çalan, 2 ay içinde sözlemeden cayabilecek. Cayma halinde, ödenen katk paylarnn 10 i günü içinde çalana iade edilmesi gerekiyor. çalanlarn prime esas kazançlarndan yüzde 3 kesinti yaplan sistemde, yüzde 25 devlet katksnn yan sra bin lira tutarnda da tevik salanyor.
BESe otomatik katlmn, orta ve uzun vadede Türkiyede tasarruf orannn artmasna katkda bulunmas bekleniyor.