Son yllarda sosyal güvenlik reformu adyla yaplan pek çok düzenleme, emeklilikle ilgili hesaplar da deitirdi. çou kii ne zaman, hangi artlarda emekli olacan dahi hesaplayamaz oldu. Bu karmak yapy basit bir ekilde anlatmaya çaltk.Daha önceki yasa maddelerine göre, 8 Eylül 1999a kadar, kadnlar 38 erkekler ise 43 yanda emekli olabiliyorlard. Bunlar erken yata emeklilii salayan maddelerdi. Ama daha sonraki yllarda yaplan düzenlemelerle 8 Eylül 1999 tarihinden sonra emeklilik koullar zorlat, emekli olabilme ya ve prim ödeme gün says yükseltildi. Kademeli olarak yükseltilen emeklilik ya, 1 Ocak 2048 tarihinden itibaren 65 olacak.
BU TARHLER ÖNEML
Yeni düzenlemeyle emeklilikte 1 gün bile, 1 yl farkedebiliyor. Bu nedenle, emeklilik ya ve prim gün says hesaplanabilmesi için sigortal çalmaya balanlan tarih ve yasal deiikliklerin yapld andaki sigortallk süresi önemli. SSKllarn emekli ayl hesaplamasnda üç ayr dönem ve üç ayr hesap söz konusu. Bunlar öyle:
EKM 2008 SONRASI DÜÜK
2000 ylndan önceki çalmalar için gösterge sistemi esas alnyor ve bu dönemde aylk balama oran yüksek. Bu dönem içerisinde ne kadar çok prim ödenmise, emekli ayl o kadar yüksek oluyor. kincisi, 2000 sonras ile 2008 Ekim ay öncesi dönem. Bunda da aylk hesabnda gösterge sistemi yerine TÜFE (tüketici enflasyonu) ve gelime hznn birlikte dikkate alnd güncelleme katsays sistemi uygulanyor. Bu tarihler arasnda aylk balama oran düük olduu için ödenen primlerin etkisi biraz daha az. 1 Ekim 2008 sonras dönem kritik. Bu dönemdeki hesaplamalarda güncelleme katsays hesaplanrken milli gelir gelime hznn yüzde 30u dikkate alnyor. Dolaysyla üç dönem içerisinde en düük aylk balama oran bu dönemde oluuyor.
AYLIK NASIL YÜKSELTLR?
Aylklar yükseltmenin birkaç yöntemi var. Emekli ayln yükseltecek en basit çözüm prime esas kazanç tutarnn yüksek gösterilmesi. Yani SGKya yüksek ücret seviyesinden prim yatrmak. verenlerinin gerçek ücretleri üzerinden prim yatrp yatrmadn kontrol etmek sigortal açsndan çok önemli. Aksi takdirde, emeklilikte hayal krkl yaanabilir. Emekli ayln yükseltecek bir dier yöntem, Ocak 2000 dönemi öncesi askerlik ve doum borçlanmalar. Bu dönem için borçlanma yaplrsa, bir de tavandan yani en yüksekten ödeyerek borçlanlrsa emekli ayln yükseltmek mümkün.
MEMURLARDA DURUM
Emekli ayl konusunda memurlarla ilgili hesaplama yapmak daha kolay. Memurun emekli ayln memurun derecesi, kademesi, hizmet süresi ve ek göstergesi belirliyor. Memurlarn emekli ayln en çok etkileyen husus ise ek gösterge. Bu da memurun görevine ve unvanna göre belirleniyor. Ekim 2008den önce göreve balayan memurlarn emekli ayl hesaplamasnda gösterge ve katsay sistemi esas alnyor.
ORTALAMA KAZANCA GÖRE
Bu hesaplamaya göre, 25 yl hizmet vermi memurun aylk balama oran yüzde 75. Yani ortalama aylk kazancn yüzde 75i emekli ayl olarak balanyor. Ekim 2008 sonras ilk kez sigortal olan memurlar 25 yl çalma karl ancak ortalama aylk kazançlarnn yüzde 50sini yani yarsn emekli ayl olarak alabiliyor. Dolaysyla bu durum, eski memurlarn emekli ayl ile yeni memurlarn emekli aylklar arasnda ortalama yüzde 30luk fark domasna neden oluyor.
BAKURDA PRME BAKIN
Bakurlunun emekli aylnn hesaplanmasnda ayn SSKllar gibi üç dönem çalmalar ve bu çalmalarn karlnda belirlenen aylk balama oran söz konusu. Bakurlu 2000 öncesi dönemde yüksek gelir düzeyi üzerinden yani yüksek basamaktan prim ödemise, emekli maa daha yüksek oluyor. 1 Ekim 2008 sonrasnda prim ödemesi balamsa emekli ayl daha düük hesaplanyor. Bu nedenle, emekli aylnn yüksek olmasn isteyen Bakurlularn, prime esas kazançlarn yükseltmeleri, yüksekten prim ödemeleri menfaatlerine olur.