Yurt içinde sabah saatlerinde yatay bir seyir izleyen TL varlıklar, Çin Merkez Bankası’nın yuan işlem bandını genişletebileceği haberlerinin ardından sert bir şekilde değer kaybetti. Borsa’da yüzde 2’ye varan kayıplar yaşanırken, dolar/TL 2,5960’dan 2,6486’ya kadar yükseldi ve tarihi en yüksek seviyesini gördü. Gösterge tahvilin bileşik faizi de yüzde 8,82’den yüzde 8,96’a çıktı.
AA muhabirine açıklama yapan Ziraat Yatırım Ekonomisti Bora Tamer Yılmaz, Çin ekonomisinin yapısal dönüşüm çerçevesinde bilinçli bir yavaşlama evresinde olduğunu ve büyüme hızının çift hanelerden yüzde 7’ye doğru gerilemekte olduğuna işaret etti.
Değişimin amacının yatırımlara dayalı ekonomiyi iç tüketime yöneltebilmek olduğunu ifade eden Yılmaz, Zira fazla yatırımlar bir yerden sonra kapasite fazlasına neden olduğu için verimliliği düşürmekte. Merkezi ekonomi yönetimine sahip dönemin Sovyetler Birliğinin çökmesinin önemli bir nedeni ekonomideki atıl yatırımların verim kaybına neden olmasıydı. Benzeri bir ekonomi yönetimine sahip Çin, Sovyetler ile aynı duruma düşmemek için büyüme modelini tüketime çevirme uğraşında dedi.
Ancak bu geçişin sanıldığı kadar kolay gerçekleşmediğine dikkati çeken Yılmaz, şöyle devam etti:
Bu dönemin küresel düşük talep konjonktürüne denk gelmesi ülkenin ihracatını olumsuz etkilemekte. Düşük talep konjonktüründe dünya genelinde merkez bankalarının genişlemeci politikalar uygulaması kurların değer kaybetmesine neden oluyor. Japon Yeni, Başbakan Abenin işbaşına geçtiği 2012 sonundan bugüne yüzde 55 değer kaybetti. Daha önceki süreçte Çin çift hanelerde büyürken yen ve yuan birlikte değer kazanma eğilimindeydi. Yendeki ani değer kaybı bir anda Çin Yuanı’nı fazla değerli hale getirdi. Bunun üzerine Avrupa Merkez Bankasının da (ECB) parasal genişleme uygulamasıyla avroyu geçtiğimiz mayıs ayından bugüne yaklaşık yüzde 25 oranında değersizleştirmesi Çin’in dış talebini zora sokmakta.
Bununla birlikte tıpkı Türkiye’de olduğu gibi Çinde de özel sektörün ciddi bir döviz yükümlülüğü bulunduğunu söyleyen Yılmaz, tüm diğer gelişmekte olan ülkeler gibi Çin’in de ABD Merkez Bankası’nın (Fed) piyasaya sürdüğü likiditeden olumsuz etkilendiğini ve finansal dengelerin bozulduğunu anlattı.
YUANDAKİ DEĞER KAYBI GELİŞMEKTE OLAN ÜLKE KURLARI ÜZERİNDE BASKI OLUŞTURABİLİR
Yılmaz, özel sektörün ciddi döviz yükümlülüğü olmasının ekonomi yönetiminin yuan konusunda hassas davranmasına neden olduğunu ifade etti.
Yönetilen bir kur olan yuanın 2005 yılından beri değer kazandırılarak 2014 yılı başında dolar karşısında 6,04 değerine kadar güçlendiğini dile getiren Yılmaz, Ancak bahsettiğimiz konjonktürde geçtiğimiz yıl ekonomi yönetimi fazla değerli hale gelen yuan karşısında dayanamayarak ilk defa kurun değer kaybetmesini sağladı ve yıl sonunda dolar/yuan paritesi 6,20 değerine ulaştı. Bunu yaparken ekonomi yönetimi yüzde 1 oranındaki kur oynaklık bandını yüzde 2 yükseltti. Bu nedenle bu sene de fazla değerli kalan yuanın oynaklık bandının yüzde 3 oranına yükseltilmesi söz konusu. Böyle bir durumda yuanın mevcut 6,26 seviyesinden daha yukarıya değer kaybetmesi beklenebilir dedi.
Yuandaki değer kaybının gelişmekte olan ülke kurlarının özellikle de Uzak Doğu Asya kurları üzerinde baskı oluşturabileceğini belirten Yılmaz, sözlerini şöyle tamamladı:
Zaten Tayland önceki gün sürpriz faiz indirimine giderken Güney Kore de baştan önlemini alarak faiz indiren bir diğer Asya ülkesi oldu. Böyle bir hamlenin TL üzerinde de etkisi olabilir. Sene başında yuanın değer kaybetmesi durumunda döviz sepetinin 2,70 seviyesine ulaşabileceğini öngörmekteydik. Şu anda zaten döviz sepeti çeşitli nedenlerle zayıfladı ve bu seviyeye ulaştı. TL’de yuan kaynaklı yeni bir değer kaybı beklemesek de kur üzerinde baskı oluşturacağını ve güçlenme yönündeki gelişmeleri sınırlayacağını düşünüyoruz.
Yapısal dönüşüm ve serbest piyasa ekonomisine geçme arayışındaki Çin yönetimi eninde sonunda yuanı dalgalı kur rejimine getirmek için bir noktada bandı kaldırmak durumunda. Piyasadaki beklenti bu sene ilk aşamada bandın yüzde 3 oranına genişletilmesi. Bu yönde çıkan dedikodu yönündeki haberler bile piyasada oynaklığa neden olabiliyor.