Diyarbakrdaki GAP Uluslararas Tarmsal Aratrma ve Eitim Merkezinde (UTAEM) görevli uzmanlar, Karacadada topladklar ve bugünkü ata tohumlarnn ana kaynaklarn oluturan yabani buday türlerini slah çalmalarnda kullanyor.
Diyarbakr ve anlurfa snrnda yer alan ve son volkanik püskürtme faaliyetini 100 bin yl önce gerçekletiren Karacada, buday alannda çalmalar yürüten bilim insanlarnn kaynak olarak bavurduklar yerler arasnda bulunuyor.
Bilim insanlar, özellikle bugünkü buday çeitlerinde tespit edilen baz eksikliklerin giderilmesi için ilgili bakanlklarn iznine tabi bir ekilde bölgeden toplad yabani budayn genlerinden faydalanyor.
GAP UTAEMde görevli uzmanlar da slah çalmalar kapsamnda Karacadan püskürttüü lavlar nedeniyle bazalt talardan oluan engebeli platoda yabani buday türlerinin izini sürüyor.
YABAN BUDAY SERADA EKM YAPILARAK çOALTILIYOR
GAP UTAEM Teknik Koordinatörü Doç. Dr. rfan Erdemci, merkezlerinin kurulduu günden bu yana slah çalmalar yürüttüünü söyledi.
Dünyada ve Türkiyede bugüne kadar gelitirilen buday çeitlerinde yabani budaylardan faydalanldn belirten Erdemci, bilim insanlarnn bu alanda ciddi çalmalar yürüttüünü aktard.
Dünyada yaklak 27 tür budayn yabani atasnn bulunduunu, bunlarn 20ye yaknnn Türkiyede, çounun da Karacada bölgesinde olduunu bildiren Erdemci, Bugün üretilen modern budaylarn büyük bir ksmnn atas Karacada bölgesinden dünyaya yaylm. dedi.
Karacada bölgesindeki arazi çalmalarn 5 kiilik ekiple yürüttüklerini, çalmalarn 3 bölümden olutuunu belirten Erdemci, öyle konutu:
Nisan ve mays aylarnda ön inceleme için bölgeye gelerek yer tespit ediyoruz. Haziran sonu, temmuz banda daha önce tespitini yaptmz yerlerden olgunlaan yabani budaylar topluyoruz. Merkezimizde muhafaza altna aldmz yabani buday tohumlarn ekim zaman olan sonbaharda kontrollü sera artlarnda ekimini yaparak çoaltma ilemini yapyoruz.
çOCUK YETTRR GB BTKLERLE URAIYORUZ
Erdemci, Yabani buday toplamamzn amac, gelitirmi olduumuz modern buday çeitlerinin eksik yönlerini tespit edip yabani atalardaki genleri melezleme çalmalaryla bunlara aktarmak. ifadesini kulland.
çalmayla yüksek scaklk, kuraklk ve hastalklara kar daha dayankl, mikro element içerii bakmndan zengin çeitleri gelitirmeyi hedeflediklerine dikkati çeken Erdemci, slah çalmalarnn uzun yllar aldn dile getirdi. Erdemci, konumasn öyle sürdürdü:
Klasik yöntemle ve tarla koullarnda ylda bir döl generasyon atlatmayla geçiyorsanz bir çeidin tescile kadar ortaya çkarlmas yaklak 13-15 ylmz almaktadr. Bir çocuk yetitirir gibi bu bitkilerle urayoruz. Islahç olarak çalmalar yaparken zamanmzn büyük bir ksmn çocuklarmzdan ziyade bu bitkilere ayrmaktayz. Bu da büyük bir emek ve sabr istiyor.
Bölgeye buday alannda çalma yapan bilim insanlarnn geldiine iaret eden Erdemci, Bunlar ülkemizin gen kaynaklar olduu için toplamak izne tabidir. dedi.