Dicle Nehrinin çk noktasndan Bismil ilçe snrlarna kadar olan ksm 1997 ylnda nehir statüsünden düürülerek dere statüsüne alnd. Dönemin çevre ve ehircilik Bakanl, bu kararna gerekçe olarak da nehrin çk noktasna yaplan Kralkz ve Dicle hidroelektrik barajlarnn nehrin debisini düürmesini gösterdi. Karar kamuoyuna yanstlmazken, sivil toplum ve çevre örgütleri ancak 2015 ylnda yani 18 yl sonra bu karar fark edebildi.
BAKANLIIN KARARI PTAL EDLD
Bin 850 km uzunluunda olan Dicle Nehrinin Türkiye snrlarndaki 523 km içinde Diyarbakr kent merkezinden geçen bölümünü de kapsayan yaklak 60 kilometrelik ksmnn dere statüsüne alnmasndan bugüne kadar Dicle Vadisi, çevre ve ehircilik Bakanlnn onayyla yap rezerv alan ilan edilerek yaplamann önü açlmak istendi. Ancak mahkeme, bakanln bu kararn iptal etti.
TOPRAK KORUMA KURULUNUN KARARI
Ardndan l Toprak Koruma Kurulu tarafndan vadideki 7 bin dönümlük alan tarmsal nitelikten çkard, nehir üzerinde HES (Hidroelektrik Santrali) projeleri planland. Gelen tepkiler üzerine HES projeleri durdurulurken, dönemin Tarm Bakanl ise l Toprak Koruma Kurulunun ald karar iptal etti.
DCLE VADS REKREASYON ALANI
Yine zaman içinde Dicle Nehri üzerine 14 kum oca iletmesinin açlmasna izin verilirken, çevre ve ehircilik Bakanlnca hazrlanan Dicle Vadisi Rekreasyon Alan isimli projenin ilk etab kapsamnda Devlet Su lerinin (DS) Dicle Vadisinde balatt sazlk ve bataklk slah çalmas, aaç kymna dönütü.
Vadideki çok sayda aac söken DS, nehrin her iki yakasnda ta tahkimat yaparak nehir kysna duvarlar ördü. Kentteki sivil toplum kurulular da youn tepki gösterdii proje için UNESCOdan uyar geldi ve ardndan proje mahkeme tarafndan iptal edildi. Bu kararla DSnin i makineleri alandan çekildi.
YAPILAMA ARTACAK UYARISI
Dicle Vadisinde bütün bu gelimelerin tamam son 10 yl içinde yaanrken, Hevsel Koruma Platformu üyesi ve Diyarbakr TMMOB Diyarbakr l Koordinasyon Kurulu Sekreteri Doan Hatun, Dicle Nehrinin çk noktasndan Bismil ilçe snrlarna kadar nehir statüsünden dere statüsüne alnan ksmnda yaplamann artaca, ina edilebilecek yap ve tesis türlerinin çoalaca uyarsnda bulundu. Hatun, nehrin 60 kmlik bölümün nehir statüsüne kavuturulmas çarsn yineledi.
DCLE NEHR KORUMASIZ
Bu statü deiiklii ile Diclenin ehir içinde kalan bölgesi olan Dicle Vadisinin ky hakkndan mahrum braklmasna yol açtn söyleyen Hatun, yeni statü sonucu nehrin 60 kilometrelik bölümünün ky eridinin korumasz olduunu kaydetti. Bir kentin nehir ve vadilerinin o kentin doal ve kültürel miras olduunu söyleyen Hatun, doaya öncelik vermeyen arazi kullanm kararlar ve uygulamalarnn, nehrin doal yapsn deitirerek kaybolmasna, yaam kalitesinin dümesine neden olduu ve kent saln tehdit ettiini ifade etti. Hatun, Yani nehrin dereye dönütürülerek, ky hakkndan mahrum braklmasyla nehrin 60 kilometrelik bu bölümünün ky eridinde yap ina edilebilecek. Böylelikle de nehrin çevresi yasal olarak da talana açlm oldu. Devlet vadinin talan için bo durmad. Ortaya çkan bu durum vadiyle ilgili olarak devlet kurumlarnca alnan kararn neye istinaden alndn da ortaya koyuyor eklinde konutu.
RANTIN ODAI
Dicle Vadisinin baz kiilerin itahlarn kabarttna dikkat çeken Hatun, koruma aleyhine deien mevzuatlar ile birlikte kendi döngüsü içinde korunmu doal yaam alan olan bu yerin tehlike altnda olduunu söyledi. Hatun, artan baskya kar doaya öncelik vermeyen uygulamalarn, dere statüsüne alnan Dicle nehrinin kentlinin bir araya geldii, toplumsal gelimenin saland çok yönlü kamusal alanlar olmaktan çkp tamamen rant odakl kiilerin hedefi olmaktan çkmayacan kaydetti.
STATÜ LE KIYI HAKKI DOAR
Yaananlarn bilinçli bir politika olduunu ifade eden Hatun, sözlerini öyle sürdürdü: Bismile kadar olan ksm nehir deildir, ancak ondan sonras nehirdir diyorlar. Bu çok bilinçli bir politika; çünkü nehirlerin asl kent içinden geçen ksmlar kymetlidir. Ky hakk diye bir ey var, Ky kenar çizgisi. Kylar kamusal alandr, herkese ait olmaldr. Eer teknik olarak nehir deilse, ky hakk diye bir ey kalmyor dedi.
Ky bölgelerin kamusallnn ortadan kalkmasyla sfr noktasna kadar her yerin özel sektöre peke çekilebileceini ifade eden Hatun, Dicle Vadisi Projesinin de bu amaçla hazrland söyledi. Hatun, Dicle Nehri Bismile kadar olan nehir statüsü geri iade edilmezse nehrin sfr noktasna kadar her yer sermayeye peke çekilebilir. Nehir statüsü düzenlenirse ky hakk vardr dedi.
RANTA KARI STATÜ MÜCADELES VERECEZ
Dicle nehri neden nehir statüsünden düürüldü? sorusunu soran Hatun, Halen Dicle Nehrinin resmi statüsüne niye kazandrlmadn bundaki srarn ne olduunu da biliyoruz. Gerçekten samimi ekilde bir eyler yaplacaksa ilk olarak Dicle Nehri, nehir statüsüne kazandrlmaldr. Baz projelere altlk tekil edecekse nehrin resmi bir ekilde statüsünü vererek proje hazrlanmaldr. Bunun takipçisi olacamz ve kamuoyunun duyarlln bu minvalde olduunu bildirerek Dicle Nehri`nin hakk olan statüsünün kazandrlmas için mücadele edeceimizi, rant alanlarnn oluturulmasna kar çktmz burada yaayanlar olarak üzerimizde görev olduunu biliyoruz diye konutu.