DYARBAKIR-Türkiye nsan Haklar Vakf (THV), 2020 yl Türkiye nsan Haklar Raporunu yaynlad. Raporda, 2020 ylnda hak ve özgürlüklerdeki geriye gidite Covid-19 salgnnn önemli bir faktör olarak öne çkt belirtildi. Raporda, Covid-19 süreci ile ilgili olarak u deerlendirme yapld:
Salgn ile mücadeleyi bir önleme ve halkn saln koruma sorunu olarak deil de militarist bir zihniyetle güvenlik sorunu hline getiren siyasal iktidar, bu süreci erkini daha da merkeziletirmenin ve toplum üzerindeki bask ve kontrolünü daha da artrmann bir frsat hline getirmitir.
Raporda dikkat çeken veriler öyle:
. 2020 ylnda yaam hakk ihlal edilen en az 3 bin 291 kii hayatn kaybetti. En az 2 bin 427 içi i cinayeti sonucu yaamn yitirdi. Her gün en az 6 içi i cinayeti sonucu yaamn yitirdi. En az 741 içi Covid-19 nedeniyle yaamn yitirdi.
. En az 284 kadn, erkekler tarafndan öldürüldü. üpheli bir eklide ölen veya intihar ettii iddia edilen kadn says ise en az 255. Ayn süre içinde öldürülen çocuk says ise 26.
. Salgn nedeniyle 2020 ylnda 322 salk emekçisi yaamn yitirdi.
EN AZ 404 K KENCE VE KÖTÜ MUAMELEYE MARUZ KALDI
. En az 140 olayda en az 404 kii ikence ve kötü muamelelere maruz kald ve en az 86 kii yaraland. Tespit edilen 139 olayn 22si ev basknlar srasnda, 86s açk alanlarda ve 31i resmi gözalt merkezlerinde meydana geldi. 1 olayda ise zorunlu askerlik görevini yapan 1 kii ikence ve dier kötü muameleye maruz kald.
13 IRKçI SALDIRIDAN 8 MÜLTECLERE KARI
. 13 rkç saldr sonucunda 3ü çocuk toplam 7 kii yaamn yitirdi, 1i çocuk 8 kii yaraland. Bu saldrlarn 8i mültecilere kar yapld. Giresun, Yozgat, Sakarya ve Afyonda yaplan saldrlar ise Kürt içilere yönelik oldu.
. Gözaltna alndktan sonra üpheli bir ekilde yaamn yitirdii tespit edilen kii says 1. Ayn olayda 1 kii de yaraland. Olay, 11 Eylül 2020 tarihinde Vann çatak ilçesinde yaand. Servet Turgut ve Osman iban isimli iki vatandan gözaltna alndktan sonra askeri helikopterden atldklar tartrken Turgut kaldrld hastanede yaamn yitirdi.
CEZAEVLERNDE 35 K YAAMINI YTRD
. Cezaevlerinde en az 35 mahpus yaamn yitirdi. 8i Covid-19 salgn nedeniyle olmak üzere 19 hasta mahpus yaamn yitirdi. üpheli bir ekilde yaamn yitiren mahpus says 3. Salgn kapsamnda gerekli önlemlerin alnmamas, 50si ar 1564 hasta mahpus açsndan da risklere ve hak ihlallerine yol açt. Hastane sevkleri düzenli yaplmad için mahpuslarn muayene ve tedavileri aksad.
SALGINDA KAç MAHPUS YAAMINI YTRD BLGS PAYLAILMADI
. Salgnda kaç mahpusa test yapld, kaçnn testinin pozitif çkt, kaç mahpusun hastaneye kaldrld ve kaç mahpusun Covid-19 nedeniyle yaamn yitirdiine dair kesin bilgiler yetkililer tarafndan kamuoyu ile paylalmamaktadr. Hastalk belirtisi gösteren mahpuslara test yaplamad, hastalara gerekli müdahale zamannda yaplmad. Birçok cezaevinde hastalk belirtileri gösteren mahpuslarn zamannda karantina koularna götürülmedii tespit edildi.
KARANTNA KOULARINDAK SORUNLAR
. Birçok cezaevinde karantina koularnn mevcut koullar bizzat bir salk sorunu oluturdu. Cezaevlerinde yetersi sayda karantina kouu açlmad. Farkl hastanelere ve adliyelere sevk olan veya yeni tutuklanan mahpuslar, ayn karantina koularnda tutuldu, bula riski artt. Karantina koularna sürekli yeni kiilerin getirilmesi, halihazrda karantinada olan mahpuslarn karantina sürelerini uzatt.
SYAS PART ÜYE VEYA YÖNETCS 141 K TUTUKLANDI
. 3 milletvekilinin vekillikleri, haklarndaki kesinlemi mahkeme kararlarna dayanarak düürüldü ve söz konusu 3 milletvekili tutukland. 1 milletvekili saldrya urad. Önceki dönemlerde milletvekillii yapm 6 siyasetçi gözaltna alnd, 1i tutukland, 3ü adli kontrol artyla serbest brakld.
. Yerel yönetimlere seçilmi 108 kii gözaltna alnd. Siyasi partilerin üye ve yöneticisi olan en az 513 kii gözaltna alnd, 141 kii tutukland.
STK ÜYES VEYA YÖNETCS 90 K TUTUKLANDI
. Dernek, vakf, sendika ve meslek örgütleri ile çeitli platformlar ve inisiyatiflerin üye ve yöneticisi olan en az 299 kii gözaltna alnd, 90 kii tutukland.
25 HAK SAVUNUCUSU GÖZALTINA ALINDI
. nsan haklar savunucusu 25 kii gözaltna alnd.
. 2020 ylnda örgüte yardm ve yataklk etmek, örgüt propagandas yapmak ve örgüt üyesi olmak gibi gerekçeler ile en az bin 865 kii gözaltna alnd, 211 kii tutukland. 231 kii adli kontrol artyla, 23 kii ise ev hapsi artyla serbest brakld.
8 PART BNASI SALDIRIYA URADI
. 3 siyasi partinin 1 il ve 7 ilçe binasna kimlii belirsiz kii ya da kiiler tarafndan saldrya urad. Daha sonra kendisi polise teslim olan 1 saldrgan tutukland. HDPnin 4 il ve 6 ilçe binas güvenlik güçleri tarafndan basld.
2 BN 14 K PROTESTOLARDA GÖZALTINA ALINDI
. Birçok kesim tarafndan yaplan 745 eyleme kolluk kuvvetleri tarafndan müdahale edildi, 88 toplant ve gösteri engellendi. Bu müdahalelerde 2014 kii fiziksel iddet kullanlarak gözaltna alnd, en az 65 kii yaraland, 1i çocuk olmak üzere 9 kii tutukland. En az 335 kiiye katldklar eylem ve etkinliklerde Covid-19 kapsamnda alnan önlemlere uymadklar gerekçesiyle toplam en az 790 bin 490 Türk liras para cezas uyguland.
137 KYE TOPLAM 253 YIL TOPLANTI VE GÖSTER YÜRÜYÜÜ CEZASI
. Ayrca katldklar toplant ve gösteriler gerekçe gösterilerek 2020 yl içinde 506 kii hakknda açlan davalarn durumalar görüldü. 2020 yl içinde sonlanan davalarda 61 kii beraat ederken 137 kii toplan 253 yl hapis cezas ile cezalandrlmtr.
36 LDE, 61 MLYON K TOPLANTI VE GÖSTER ÖZGÜRLÜÜNÜ KULLANAMADI
. 36 ilde yaayan 61 milyon 959 bin 479 yurtta, en ksas 1 en uzunu 30 gün olmak üzere valilikler tarafndan 130 kez eylem ve etkinliklerin yasaklanmas nedeniyle toplant ve gösteri özgürlüünü kullanamamtr.
41 GAZETECYE 173 YIL HAPS CEZASI
. En az 72 basn çalan ve 1 yazar gözaltna alnd. En az 25 gazeteci 2020 yl içinde tutukland, 17 gazeteci ise adli kontrol artyla serbest brakld. 2020 ylnda en az 239 gazeteci ve basn çalan haklarnda açlan 129 davada yarglandlar. Sonuçlanan davalarda 41 gazeteci toplam 173 yl 11 ay 7 gün hapis cezas ve 34.160 TL para cezas ile cezalandrld. 32 gazeteci beraat etti, 5 dava ise düürüldü. Ayrca 32 gazeteci hakknda soruturma balatld. 5 gazeteciye, 2 basn kuruluuna, 1 ilde Gazeteciler Cemiyetine ait araca saldr düzenlendi; 3 gazeteciye saldr giriiminde bulunuldu. 5 gazeteci ve 1 yazar tehdit edildi, 1 gazeteci ise kendilerini istihbaratç olarak tantan kiilerce ajanlk dayatmasna maruz kald. 2020 ylnda en az bin 79 habere, 97 internet sitesine, 635 internet adresine, aralarnda Fransz mizah dergisi Charlie Hebdoya ait sosyal medya hesabnn da olduu 10 sosyal medya hesabna ve 301 içerie eriim mahkeme kararlaryla engellendi. Ayrca henüz baslmam olan bir kitap ile bir gazete says da mahkeme kararyla yasakland.
616 K SOSYAL MEDYA PAYLAIMLARI NEDENYLE GÖZALTINA ALINDI
. Sosyal medya paylamlar gerekçe gösterilerek en az 616 kii gözaltna alnd, 11 kii tutukland, 16 kii adli kontrol artyla, 1 kii yurtdna çk yasayla serbest brakld.
. En az 147 kii hakknda sosyal medya paylamlar gerekçe gösterilerek soruturma balatld. Sosyal medya paylamlar gerekçe gösterilerek açlan 12 davada 5 kii 20 yl 4 gün hapis cezas ile cezalandrld, 3 kii ise beraat etti.
. Cumhurbakanna hakaret iddiasyla 2020 ylnda en az 24 kii gözaltna alnd, 2 kii tutukland.