Salk Bakanl Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi ve Türk Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastalklar Dernei (KLMK) Bakan Prof. Dr. Alpay Azap, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedavisinde kullanlan ilaçlarn kalp krizine yol açt iddiasnn doru olmadn belirterek, Kovid-19 tedavisinde kullanlan ilaçlar deil tersine hastaln kendisi vücutta phtlamay artrarak damarlarn tkanmasna ve kalp krizi, inme gibi rahatszlklara neden olabiliyor. dedi.
çinin Vuhan kentinde Aralk 2019da ortaya çkmasnn ardndan küresel çapl ölümcül bir pandemiye dönüen Kovid-19 ile mücadele hz kesmeden sürüyor.
Süreç içerisinde gelitirilen ve yakn tarihte Türkiye dahil birçok ülkede uygulanmaya balayacak Kovid-19 alar, salgnn sona ermesinde umut olarak görülüyor.
Öte yandan, Salk Bakanlnn hazrlad rehber dorultusunda hastalara uygulanan Kovid-19 tedavi protokolü kapsamnda bu süreci evde geçirecek kiilere ücretsiz ilaç temin edilerek, tedaviye eriimleri salanyor.
Fakat bu ilaçlarn bazlarnn hastalarda ar yan etkilere yol açt iddias sosyal medya platformlarnda sk sk gündeme geliyor.
Prof. Dr. Alpay Azap, Kovid-19 hastalarnn tedavisinde kullanlan ilaçlara ilikin sorular öyle yantlad:
Soru: Kovid-19a kar yüzde 100 etkili bir ilaç var m?
Ne yazk ki henüz bu virüse kar elimizde yüzde 100 etki gösteren bir ilaç yok. Bugüne kadar hep baka virüsler ya da baka hastalklar için gelitirilen ilaçlar tedavide kullanlmaya çalld. Bunlarn bazlar laboratuvar ortamnda virüse etki de gösterdi. Ancak hastalarda kullanldklarnda laboratuvardaki kadar etkili olmadlar.
Soru: Dünyada ve Türkiyede tedavide kullanlan ilaçlar ayn m? Farkllklar varsa sebepleri nelerdir?
Hastalk 2 hafta süren 2 aamal bir hastalk. Birinci haftada farkl tedavi yaklamlar söz konusuyken ikinci haftada her ülkenin tedavide benzer bir yaklam var. Bat ve Kuzey Avrupa ülkeleri ile Kuzey Amerika, virüsün solunum hücrelerinde çoald ancak belirtilerin hafif seyrettii, akcier hasarnn yaanmad birinci evrede sadece ate düürücü, ar kesici gibi ilaçlar kullanyor. Baz ülkeler bu evreyi çok ar geçirenler için Remdesivir adl ilac uyguluyor. Fakat Dünya Salk Örgütü Remdesivirin faydal olduunu gösteren kantlarmz yok. diyor.
Bizde ve baz baka ülkelerde Favipiravir, Arbidol gibi ilaçlar virüse olas etkileri nedeniyle birinci haftada ek olarak kullanlyor. Ülkeler arasndaki bu farkllk büyük oranda hastaln yeni olmasndan ve tedaviyle ilgili bilimsel çalmalarn çelikili sonuçlar vermesinden kaynaklanyor. çelikili sonuçlarn en önemli sebebi ise çalmalara dahil edilen hastalarn ve çalma protokollerinin birbirlerinden farkl olmas. Bu da uygulamada deiikliklere neden oluyor. kinci evre ise daha standart diyebiliriz. Neredeyse her ülkede oksijen ve kortizon tedavisi, yant alnamayanlara baklk sistemini daha güçlü basklayan ilaçlar veriliyor. Akcierler görevini yeterince yapamaz hale gelirse de makineyle destek veriliyor. Bu evrede ayrca kann phtlamasn ve damarlarn tkanmasn engellemek için aspirin türevleri ve baka kan sulandrclar da kullanlyor.
Soru: Türkiyede Kovid-19 tedavisinde kullanlan ilaçlara eczanelerden reçetesiz ulalabilir mi?
ikayetleri azaltmaya yönelik ate düürücü ve ar kesicilere ulalabiliyor. Ancak yukarda saydm ilaçlara ulalamyor.
Soru: laç sadece Kovid-19 testi pozitif çkanlara m veriliyor? Akcier tomografisiyle tespit edilen hastalarda da kullanlyor mu?
Akcier tomografisi uyumlu olup baka bir neden bulunamayan kiiler, hele temaslar da varsa Kovid-19 hastas olarak kabul ediliyor. Kesin tan alm hastalar gibi tedavi ediliyor.
SALGININ BAINDA DÜNYA GENELNDE YÜZDE 4 OLAN ÖLÜM SIKLII YÜZDE 1N ALTINA ND
Soru: Uygulanan tedavinin etkinlii nedir?
Belli bir ilacn yüzde 100 etkili olmadn söylemitik. Fakat uygulanan tedavi yaklamlarnn, salgnn bana kyasla hastalarn iyileme olasln artrd, ölümleri daha iyi engelledii ve bu anlamda etkili olduu söylenebilir. Salgnn banda dünya genelinde yüzde 4 civarnda olan ölüm skl bugün yüzde 1in altna indi.
Soru: laçlar kullananlar ile kullanmayanlar arasnda hastaln seyri bakmndan nasl bir fark var? Tedavide kullanlan ilaçlar daha önce hangi hastalklar için kullanlyordu?
Hem Türkiyede hem dünyann farkl ülkelerinde bu soruya cevap bulmak üzere karlatrmal çalmalar devam ediyor. Örnein; salgnn banda birçok ülkede yaygn kullanlan Klorokin adl stma ilacna yönelik yaplan çalmalar, farkl hasta gruplarnda denenen bu ilacn etkili olmadn ortaya çkard. O yüzden Klorokini artk kullanmyoruz. Ancak Favipiravir ile ilgili devam eden çalmalarn sonuçlarn görmeden net bir cevap vermemiz mümkün deil. çok kuvvetli kant sunmayan gözlemsel çalmalar ve günlük pratiimiz bu ilacn ksmi bir etkisi olduunu gösteriyor. Favipiravir, grip hastalnn tedavisinde kullanlan, Japonyada onayl bir ilaç. Gebe hastalarda nadiren kullandmz Lopinavir/Ritonavir isimli ilaç HIV-AIDS tedavisinde kullanlyor. Baz ülkelerde denenen Ribavirin ise Hepatit C ve krm kongo kanamal atei rahatszl için kullanlyor.
HASTALAR HEKMLERNN ÖNERLERNE MUTLAKA UYSUN
Soru: Baz hastalar yan etkilerinden korktuu için Kovid-19 ilaçlarn almak istemiyor. Hastalar ilaçlarn almazsa nasl skntlar yaayabilir?
Hastalar hekimlerinin önerilerine mutlaka uysunlar. (Favipiravir) lk gün sabah-akam 8er sonraki günler sabah-akam 3er tablet veriliyor. Tablet says çok olduu için yüksek doz gibi alglanyor, aslnda kullanlan en düük dozu bu. Favipiravir grip virüsünün tedavisinde onayl bir ilaç. Grip virüslerine etkili ve grip tedavisindeki dozu bu. çok daha yüksek doza çklabiliyor. Ancak henüz hangi hasta grubunda, hastaln hangi aamasnda hangi oranda etkili olduuna dair elimizde kesin kantlar yok. çalmalar devam ediyor. Baka bir alternatif tedavi de olmad için özellikle bata hafif olsa dahi hastal ar geçirme riski bulunan hastalarn kullanmasn öneriyoruz.
Soru: Tedavide kullanlan ilaçlara ilikin ciddi bir yan etki bildirimi söz konusu mu?
Az sayda hastada ciddi olmayan yan etkiler olabiliyor. Favipiravir çok nadiren ilac kesmemizi gerektirecek kadar bulant-kusma, karacier testlerinde bozulma gibi yan etkiler yapabiliyor. Kan sulandrc ilaçlar nadiren kanamalara yol açabiliyor o yüzden kanama riski olmayan ve fayda beklediimiz hastalara veriyoruz. Kortizon grubu ilaçlar hastalarda kan ekeri ve tansiyon yükselmesine neden olabiliyor.
KULLANDIIMIZ TEDAV YAKLAIMLARININ YLEME SÜRECN KISALTTII YÖNÜNDE GÖZLEMLERMZ VAR
Soru: Tedavide kullanlan ilaçlarn kalp krizine neden olduu iddias doru mu?
Bugün kullandmz ilaçlar için cevab Hayr. Kovid-19 tedavisinde kullanlan ilaçlar deil, tersine hastaln kendisi vücutta phtlamay artrarak damarlarn tkanmasna ve kalp krizi, inme gibi rahatszlklara neden olabiliyor. Zaten o yüzden ar seyirli hastalara kan sulandrc ilaçlar veriyoruz.
Soru: laç kullanmak iyileme sürecini hzlandrarak bulamay ortadan kaldrr m?
Kullandmz tedavi yaklamlarnn iyileme sürecini ksaltt yönünde gözlemlerimiz ve çalmalar da var. Ancak bulamay ortadan kaldrdklarna dair veri yok ne yazk ki. Hastalk bulama riski tedavili veya tedavisiz, belirtilerden sonraki günlerde azalarak birinci haftann sonunda ortadan kalkyor.
Soru: laç tedavisi gören kiilerin trnaklarna mor kta bakldnda parladnn görüldüü belirtiliyor, bunun bilimsel doruluu var m?
Evet, Favipiravir ve artk tedavide kullanmadmz Klorokin gibi ilaçlar trnak yatanda ve trnaklarda birikebiliyor. Biriktii yerler ultraviyole kta parlak görünüyor. Bu, ilacn zararsz bir özellii.