MİTin geçmişi 1913te oluşturulan aynı zamanda ilk modern Türk istihbarat teşkilatı olan Teşkilat-ı Mahsusaya kadar uzanıyor.
Bugünkü Milli İstihbarat Teşkilatının temeli ise 6 Ocak 1926da atıldı. Atatürkün talimatıyla Milli Emniyet Hizmeti (M.E.H) Riyaseti kuruldu. Ancak riyasetin ilk 1 yılının hazırlık dönemi olduğu belirtilerek, kuruluş tarihi 6 Ocak 1927 olarak kabul edildi.
İkinci Dünya Savaşına kadar M.E.H mücavir coğrafyadaki tehditler yanında birkaç sene öncesine kadar Anadoluda işgalci olarak bulunan İngilizleri ve Fransızları da içine alan, neredeyse hemen her uluslararası sorunla ilgilendi.
Bu kapsamda yürütülen önemli çalışmalardan biri Hatayın ana vatana katılımı konusunda oldu. M.E.H, Hatay konusunu kurulduğu günden itibaren takip etti ve 1936da Fransanın Suriyeye bağımsızlık vermesiyle Hataya yönelik faaliyetlerini hızlandırdı.
M.E.H, Fransızlar ile yürütülen diplomatik görüşmelerde, Türkiyenin dış ve güvenlik politikasına ciddi biçimde tesir ederek 23 Temmuz 1939da Hatayın ana vatana katılmasına önemli katkı sağladı.
- Teşkilat, Soğuk Savaşta büyük rol oynadı
Soğuk Savaşın başlamasıyla Türkiyenin Batı ittifakı ile yakınlaşması, istihbarat alanındaki işbirliklerinin de önünü açtı.
SSCBnin 1949da atom bombası ve 1953te hidrojen bombası testleri yapması, hem Türkiye hem de içinde bulunduğu ittifak için önemli tehdit oluşturdu. Bu çerçevede M.E.H, Balkanlarda yaptığı araştırmalarda Doğu Blokuna ait uranyum madenleriyle ilgili geniş bir bilgi derleme faaliyeti yürüttü. Bu bilgiler, Türkiye ile Batı ittifakının yakınlaşmasına önemli katkı sağladı.
1965 yılında riyasetin değişen koşullara uyarlanması için düğmeye basıldı. Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti, çıkarılan kanunla Milli İstihbarat Teşkilatı adıyla yeni bir kuruluşa dönüştürüldü.
17 Nisan 2014 tarihinde 6532 sayılı Kanun kabul edildi, 1 Kasım 1983 tarih ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununda değişikliğe gidildi. Kanuni değişikliklerle MİTin görev ve yetkileri yeni ihtiyaçları karşılamak üzere revize edildi.
2010dan itibaren MİTin istihbarat diplomasisi faaliyetlerinde yakaladığı ivme 2017 itibarıyla hız kazandı. Teşkilat başta Astana Görüşmeleri gibi ülkeyi ve bölgeyi ilgilendiren uluslararası diplomatik süreçlerde ilerleyen yıllarda da önemli faaliyetler yürüttü.
16 Nisan 2017 tarihli halk oylaması sonucunda kabul edilip 21 Ocak 2017 tarihli ve 6771 sayılı Kanun ile Anayasada yapılan değişikliklerin sonucunda Türkiye Cumhuriyeti, 9 Temmuz 2018den itibaren Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemine geçti. Bu geçişle birlikte Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığına dönüştürüldü.
Terör örgütlerinin lider ve yönetici kadrolarına yönelik sistematik ve hedef odaklı çalışmalar 2019dan itibaren yoğunluk kazandı.
Teşkilatın ihtiyaçları, vizyonu ve büyüme trendi doğrultusunda inşa edilen KALE yerleşkesi MİTin 94. kuruluş yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıldı. Takip eden temmuz ayında ise İstanbulda Maslak yerleşkesi hizmete geçti.
- MİT bünyesinde akademi kuruldu
Güvenlik istihbaratı kapsamında yürütülen istihbarata karşı koyma faaliyetleri, 2021 yılından itibaren Türkiyenin milli güvenlik ve dış politikasını destekleyecek biçimde stratejik istihbarat kapsamında yürütülmeye başlandı.
Teknolojinin ve tehditlerin sürekli değişim ve gelişim göstermesi sebebiyle elektronik ve teknik istihbarat faaliyetleri giderek daha fazla siber istihbarata odaklandı.
2023te Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununa eklenen ek 3. madde ile MİT bünyesinde Milli İstihbarat Akademisi adıyla, istihbarat ve milli güvenlik ile ilgili alanlarda lisansüstü eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapmak üzere bir yükseköğretim kurumunun kurulmasına karar verildi.
Böylelikle istihbaratın, zanaat eğitimi boyutunun yanı sıra akademikleştirilmesine yönelik çalışmaların ileri bir seviyeye taşınması hedeflendi.
Özellikle son 20 yıldır kurumsal ve operasyonel altyapısının güçlendirilmesiyle MİT, Türkiyenin güvenliğine tehdit oluşturanların karşısında durmak için çalışmalar yürütüyor.
- Casusluk faaliyetlerine karşı operasyonlar yapıldı
MİT, Türkiyede yabancı istihbarat servislerine bilgi sızdırma girişiminde bulunan casusluk şebekelerine yönelik önemli başarı elde etti.
Geçen yıl düzenlenen takip ve çalışmalar sonucu, yabancı istihbarat servislerine bilgi sızdırmaya çalışan 66 kişi yakalandı. Bunlardan 7sinin çin, 3ünün Fransa, 56sının ise İsrail istihbarat servisine bilgi aktarmaya çalıştığı tespit edildi.
İsrail Dış İstihbarat Servisi Mossadın Türkiyedeki para ağını yönettiği tespit edilen Liridon Rexhepi de gözaltına alındı.
- Tarihi rehine takası operasyonu
Ayrıca MİT, 1 Ağustos 2024te İkinci Dünya Savaşı sonrası gerçekleştirilen en büyük takas operasyonuna imza attı. Ankarada gerçekleştirilen operasyon kapsamında, ABDden 2, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Rusyadan birer olmak üzere 7 uçakla 26 kişi Türkiyeye getirildi.
Operasyon sonucunda 2si çocuk 10 rehine Rusyaya, 13 rehine Almanyaya, 3 rehine ise ABDye gönderildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanın onayıyla MİT, bu operasyonda öncü rol üstlendi.
Türkiyenin, Rusya-Ukrayna savaşındaki adil ve yapıcı politikası, uluslararası barış ve istikrar için attığı adımlar ve geçmişteki başarılı takas operasyonları, bu önemli operasyonun gerçekleşmesinde etkili oldu.