Geçtiimiz yl PKKllarn kazd hendeklerin kapatlmas amacyla düzenlenen operasyonlarda hasar gören Diyarbakr merkeze bal Sur lçesindeki tarihi doku ve kerpiç yaplara ilikin, konferans düzenlendi.
stanbuldaki konferansta, geçmii 5 bin yl geriye giden, UNESCO tarafndan da Dünya Kültür Miras olarak tescil edilen Surdaki tarihi yaplarn restorasyonu için 2nci Dünya Savanda hasar gören Nürnberg, Duisburg kentleri ile Normandiya bölgesindeki çalmalarn örnek alnmas önerildi.
Türkiyenin yan sra aralarnda Peru, talya ve KKTCden gelen bilim insanlar, Aydn Üniversitesinde Kerpiç16: Kültürel çevre: Bozulma Sonras Yeniden ad verilen konferansta bir araya geldi. Bilim insanlar konferansta, Su ilçesindeki tarihi dokunun yeniden kazanlmas ve kurtarlabilmesi ile ilgili görülerini açklad. Surda yaygn olan büyük bölümü tahrip veya yok yaplar konusunda konferans yöneten TÜden 2010da emekli olan ve Aydn Üniversitesi Endüstri Ürünleri Tasarm Bölüm Bakanln sürdüren, UNESCOnun kerpiç yaplar bilim kurulu üyesi Prof.Dr. Bilge Ik, dünya nüfusunun yarya yakn bölümünün deprem riski ve salk açsndan güvenli kerpiç yaplarda yaadn, anlatt. Prof. Dr. Ik, konferans ve Diyarbakr için önerilerini öyle özetledi:
DYARBAKIRIN TARH SUR LçES
Geçen yl pek Yolu Projesi üzerinde bulunan Van ele aldk. Bu yl ise Diyarbakr içine alan, zaman içerisinde hasar görmü kentlerin tekrardan yaplandrlmas üzerine bir çalma yaptk. Diyarbakr odakl konferansta kültürel varlklarn yok olmamas ve korunmas, tekrardan canlandrlmas ele alnd. Örenci, akademisyen ve aratrmaclar bu konferans çerçevesinde bu konuyu iledi. Diyarbakr tarih içerisinde çok deerli bir yer. Geçen ylki youn çatmal süreçte çok büyük hasar gördü. Yaplar çalmalarda yeniden canlandrlrken, rehabilite edilirken deerlerini kaybetmemesi lazm. Örnek olarak ben hep unu veririm Almanya 2nci Dünya Sava sonras bombalanarak toz haline döndü. Bugün Nürnberg, Dresden sokaklarna gittiinizde kendinizi 350 yl öncesinde dolayormu gibi hissediyorsunuz. Yani kentleri tekrar ayaa kaldrrken eski deerlerini koruyarak bunu yaptlar. Dou Almanyada ise, sava sonras ihtiyaç olan yerlemeleri prefabrikasyonla yaptlar. Sonradan kültür ve salk açsndan içinde yaayamadlar. Bütün o binalar yktlar. Yerine daha deerli yaplar yapmaya çaltlar. ehirlerde herhangi bir ekilde yklma, tahribat varsa onarlrken, eski deerlerini korumalar lazm. Depremler sonras Van ve zmitte yaplan yeni konutlar birbirinin ayn oldu. Yaplan binalar kentlerin deerlerine ait bir eyler barndrmad. Diyarbakrn özellikle Sur içi bölgesi onarlrken tarihi deerlerinin korunmas lazm.
Prof. Dr. Ik, konferansta ar hasar görmü binalarn aslna uygun biçimde restore edilebildiine dair tarihteki örneklerin anlatldn, depremin hasar verdii Peru, talya ve randan gelen bilim insanlarnn ülkelerindeki deneyimleri anlattn ekledi.
YAPILARI YOK SAYMAK FAYDASIZ
Marmaray kazlarndan sonra Avclardaki Bathonea Antik Yerlekesi kaz çalmalarnda da yer alan Arkeolog Dr. eniz Atik de tarihi ve kültürel deerlerin korunmas için ulusal ve uluslararas birçok yasa ve sözleme bulunduunu hatrlatt. Dr. Atik, buna ramen dünyann birçok ülkesindeki silahl çatma, sava, iç sava, terör ve kaçakçlk nedeniyle kültür varlklarnn tahrip edildiini veya çalndn söyledi. Dr. Atik, Fransada Normandiyann 2nci Dünya Savanda ar tahribat görmesine ramen o mimari yaplarn birebir ölçüleri ile olduu gibi yeniden yaplandrldn, göç eden insanlarn döndüklerinde ayn yaplar göremediklerinde ruhsal dengelerinin bozulduunu söyledi.
Dr. eniz Atik, tarihi zenginlii bulunan Surdaki eski dokunun korunmas gerektiini vurgularken, Yani oray tamamen silip atarak, yaplar yok sayarak yeniden baka bir kurgulama yapmann faydasnn olmayacan düünmek gerekiyor. Kültüre önem veren, geçmiten günümüze medeniyeti dolu dolu yaam bir ülkeyiz. Burada da en önemli ey kültür varlklarn korumak. çatma sonras alanlarda ekonomik ve sosyal rekonstrüksiyon ardndan kültürel peyzajn rekonstrüksiyona öncelik verilmesi, iyileme algsn güçlendirecektir dedi.
PROF. DR. GÜNELDEN AYRI KURUL ÖNERS
Dicle Üniversitesi Mimarlk Mühendislik Fakültesi eski dekan, Aydn Üniversitesi öretim üyesi Prof. Dr. Zülküf Güneli de, Diyarbakr tarihinin M.Ö. 2 bin 500 yl geriye gittiini, 5 kilometre uzunluktaki ayakta kalan surlarnn günümüze kadar geldiini söyledi.
1950li yllarda köyden kente göç, 2015teki güvenlik sorunlar srasnda ortaya çkan sorunlarn bu tarihi kentte ikinci bir tahribata neden olduunu söyledi. 1991 ylnda Antlar Yüksek Kurulu dnda Dou ve Güneydouda 11 ilin bal olduu Diyarbakr Kültür Tantma Kurulu kurucu üyesi olan Prof. Dr. Güneli, Surdaki yenileme çalmalar srasnda sürekli danlacak bir kurul oluturulmas gerektiini savunarak, öyle dedi:
Restorasyon için hazrlanan projeler kurullardan geçiyor ondan sonra uygulamaya geçiyor. Ancak, projeler hazrlanrken devaml bavurulabilecek bir kurul olmas gerekir. Meslek temsilcilerinden bilim insanlarndan oluturulacak bu kurul prosüdürlerinin dinamik yapya uygun bir formda olmas gerek. Kültür ve Tabiat Koruma kurullarnn dnda bir oluumdan söz ediyorum. leyi yapld srada hizmet verecek bir kurum olmas gerekir. Bu ayn zamanda bir ilk olur. Bu duyarllkla hareket edilirse Sur içindeki eski yap 1950li yllara bile gidilebilir. çünkü o yaplara ilikin elde belgeler, fotoraflar var. O yaplar gerçeine yakn bir ekilde toparlanabilirse Güneydou Anadolu Bölgesi için turizm açsndan çok önemli bir çekim bölgesi oluturur.