smet nönü ilk babakan, Binali Yldrm ise son babakan olarak tarihe geçti
çok partili dönemde Babakanlk koltuunda en uzun süre 11 yl 5 ay ile Recep Tayyip Erdoan oturdu
Babakanlardan Refik Saydam, görevi banda vefat etti
Mesut Ylmaz, Yüce Divanda yarglanan ilk babakan olurken, Tansu çiller, Cumhuriyet tarihinin ilk ve tek kadn babakan olarak tarihte yerini ald
Türkiye Cumhuriyetinde ilk Babakan smet nönünden, son Babakan Binali Yldrma kadar 27 babakan görev yapt, bu süreçte 65 hükümet kuruldu.
23 Nisan 1920de kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) yalnzca yasama yetkisini deil, ayn zamanda yürütme yetkisini de milli iradenin merkezini tekil eden Mecliste toplarken, Meclis bakan ayn zamanda hükümet ve devlet bakan olarak görev yapyordu.
TBMM, 2 Mays 1920de cra Vekillerinin seçilmesine ilikin 3 Numaral Kanunu kabul ederek, ilk cra Vekilleri Heyetini seçti.
Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyetin ilanna kadar geçen sürede cra Vekilleri Heyeti Reisliini de ifa etti.
20 Mays 1933 çkarlan Bavekalet Tekilat ve Vazifeleri Hakknda Kanun, Babakanlk Merkez Tekilatna vücut veren ilk kanun oldu ancak kanunun icrasnda babakan ile maliye bakan da görevlendirildi. Bu tarihte Babakanlk 7 ünite halinde ve yalnzca 34 personel kadrosuyla hizmet verdi.
Türkiyenin sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi artlarnn da gelierek büyümesinin sonucu olarak Babakanlk Tekilat, 1983te bir müstearn yönetiminde, 3 müstear yardmcs ve Babakanlk müavirlerinin yan sra 24 ünite ve 970 personel kadrosuyla hizmet vermeye balad.
Türkiyenin 94 yllk siyasi tarihinde 27 babakan görev alrken, bu sürede 65 hükümet kuruldu.
Cumhuriyetin ilk Babakan smet nönü
Cumhurbakan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyetin ilanyla Malatya Milletvekili smet nönüyü Babakan olarak atad.
19231924teki ilk hükümetin Babakanln yürüten nönü, Türkiye Cumhuriyetinin ilk Babakan oldu. nönü döneminde Cumhuriyetin ilk devrimleri hayata geçirilmeye baland.
Milli Mücadele srasnda Atatürkün en yakn silah arkada olarak öne çkan nönü, Babakanlk görevini 19251937 yllarnda da sürdürdü.
nönü, 10 Kasm 1961de Babakanla atand ve 1965te görevinden ayrldktan sonra milletvekili olarak siyasi yaamna devam etti.
12 yl kesintisiz babakanlk görevini yürüten nönü, 10 hükümet kurarak, toplam 16 yl süreyle Cumhuriyet tarihinin en uzun süre babakanlk yapan ismi olarak tarihe geçti.
smet nönü, 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8 ile 26, 27 ve 28inci Hükümetlerde babakan olarak görev ald.
5 ay süren görev
Terakkiperver Cumhuriyet Frkasnn kurulmas sonrasnda 22 Kasm 1924te nönüden görevi Ali Fethi Okyar devrald. Okyar, 3üncü Hükümeti kurarak, Cumhuriyetin 2nci Babakan oldu.
5 ay süreyle babakanlk yapan isim olan Okyar, 3 Mart 1925te, eyh Sait syan srasnda görevinden ayrld, yerini smet nönüye brakt.
3üncü Babakan Celal Bayar, 1 Kasm 1937de nönüden görevi devrald, 1939a kadar görevini sürdürdü.
Türkiyenin asker kökenli olmayan ilk babakan olan, 9 ve 10uncu Hükümette babakanlk görevini üstlenen Bayar, Atatürk döneminin de son babakan olarak tarihteki yerini ald.
Görev banda kalp krizi
4üncü Babakan Refik Saydam, 25 Ocak 1939da Bayardan görevi devrald, 8 Temmuz 1942ye kadar devam ettirdi.
Saydamn babakanlk yllar kinci Dünya Savann balangcna rastlad için bu dönemde d politikada youn ilikiler yaand.
11 ve 12nci Hükümette görev alan Saydamn babakanlk yapt yllarda, eitimde görülen en büyük gelime ise Köy Enstitülerinin kurulmas oldu.
Babakanlk görevini sürdürürken stanbulda, 8 Temmuz 1942de kalp krizi geçiren Saydam, vefat etti.
Saydamn vefat üzerine, ayn gün 2nci Cumhurbakan smet nönü tarafndan dönemin çileri Bakan Ahmet Fikri Tüzer, vekaleten babakan olarak atand. 9 Temmuzda görevi ükrü Saraçoluna devreden Tüzerin babakanlk görevi 24 saat sürdü.
Saraçolu dönemi
5inci Babakan ükrü Saracolunun 9 Temmuz 1942de yeni kabineyi kurmasnn ardndan Tüzer, çileri Bakanl görevine döndü.
13 ve 14üncü Hükümette görev alan Saraçolunun babakanlnda çkarlan Varlk Vergisi Kanunu, dönemin ekonomi alannda en çok aklda kalan uygulamas oldu.
4 yl babakanlk yapan Saraçolu, 12 Austos 1946ya kadar görevini sürdürdü.
Saraçolu döneminde seçim kanunu deitirilerek, açk oygizli saym usulüne geçildi. Bu usule göre yaplan 21 Temmuz 1946daki genel seçimleri CHP kazand.
çok partili sistemin ilk babakan
Seçimlerin arkasndan Saraçolundan Babakanlk görevini 12 Austos 1946da devralan Mehmet Recep Peker, çok partili sistemin ilk babakan oldu.
15inci Hükümetin Babakan olarak görev alan Pekerin dönemi, 1947de sona erdi.
7nci Babakan Hasan Saka, 10 Eylül 1947de 16 ve 17inci Hükümetin babakanln yürüttü.
Sakann istifas sonrasnda 16 Ocak 1949da babakanla 8inci Babakan emsettin Günaltay atand.
Menderes dönemi
CHPden ayrlan Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltann kurduu Demokrat Parti (DP), girdii 21 Temmuz 1946daki ilk çok partili seçime katld. DPnin 1950deki seçim zaferinin ardndan Adnan Menderes, kurduu 19uncu Hükümette Cumhuriyetin 9uncu Babakan olarak görev ald.
20. 21. 22nci ve 23üncü Hükümetin babakanln yürüten Menderes iktidar, 27 Mays 1960da askeri darbeyle sona erdi.
Babakan Adnan Menderes, hükümetinin Maliye Bakan Hasan Polatkan ve Dileri Bakan Fatih Rütü Zorlu ile Eylül 1961de idam edildi.
Toplumun bütün katmanlarna hizmeti ilke edinen ve bu yolda önemli atlmlar gerçekletiren Menderes ve kadrosu, iktidardan indirildikleri 27 Mays 1960 darbesinin üzerinden 58 yl akn süre geçmesine ramen hafzalardan silinmedi.
Gürsel dönemi
Cumhuriyetin 10uncu Babakan Cemal Gürsel, 27 Mays 1960 darbesinden 3 gün sonra Milli Birlik Komitesi tarafndan babakan olarak görevlendirildiini, herhangi bir siyasi partiye üye olmayanlardan bir hükümet kurduunu ilan etti.
Kabine üyeleri her ne kadar sivil teknokratlardan olusa da Gürsel, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde kendi kendini atayan ilk hükümet üyesi olarak tarihe geçti.
24 ve 25inci Hükümette babakan olarak görev yapan Gürselin görevi, 1961de yaplan genel seçimlere kadar devam etti.
Milli Birlik Komitesinde görev alan Emin Fahrettin Özdilek, 26 Ekim 1961de Cemal Gürselin Cumhurbakanl görevi balad için Babakanlk makamnn boalmas üzerine 27 Ekim20 Kasm 1961de vekaleten babakanlk görevini yürüttü.
11inci Babakan Suat Hayri Ürgüplü, 29uncu Cumhuriyet Hükümetinin babakan olarak görev ald.
Ürgüplü, 23 ubat22 Ekim 1965te Adalet Partisinin öncülüündeki koalisyon hükümetinin bakanln yapt.
Demirel dönemi
Süleyman Demirelin banda bulunduu Adalet Partisi, 10 Ekim 1965te yaplan genel seçimlerde yüzde 52 oy alarak tek bana iktidar oldu. Seçimlerin ardndan Demirel, Türkiyenin 12nci Babakan olarak hükümeti kurdu.
30uncu, 31inci, 32nci, 39uncu, 41inci, 43üncü, 49uncu Hükümetin babakanln yürüten Süleyman Demirel, 7 hükümetle çok partili dönemin hükümet kurma rekorunu elinde bulunduruyor.
Demirel döneminde Boaziçi Köprüsü, Ereli Demir çelik letmeleri ve Keban Baraj gibi büyük yatrmlara imza atld.
1979 seçimlerinden sonra MSP ve MHPnin destekledii aznlk hükümetinin banda olan Demirel, 12 Eylül 1980 darbesiyle siyaset sahnesinden çekilmek zorunda kald.
Partisi faaliyetten men edilen Demirel, 13 Eylül11 Ekimde Hamzakoyda zorunlu ikamete gitti. Siyaset yapmas 10 yl yasaklanan Süleyman Demirelin siyasi yasa 1987de yaplan referandumla kaldrld.
DYPnin genel bakanln 24 Eylül 1987de Hüsamettin Cindoruktan devralan Demirel, 29 Kasm 1987deki genel seçimlerde yeniden Isparta milletvekili oldu.
DYP, 1991de yaplan genel seçimlerden birinci parti olarak çknca, Demirel bakanlnda DYPSHP koalisyonu kuruldu. 7nci kez hükümet kuran Demirel, 49uncu Hükümetin babakan olarak 1991den 1993e kadar görev yapt.
Toplam 10 yl 10 ay babakanlk yapan Demirel, smet nönü ve Recep Tayyip Erdoandan sonra en uzun süre babakanlk yapan siyasetçi oldu.
SHP Genel Bakan Erdal nönü, 8inci Cumhurbakan Turgut Özaln ani ölümü ardndan Süleyman Demirelin cumhurbakanlna seçilmesinin ardndan yaklak 1,5 ay süreyle babakanla vekalet etti.
Muhtra sonras
Cumhuriyet tarihinde demokrasiye vurulan ikinci darbe olarak deerlendirilen 12 Mart 1971 Muhtrasnn ardndan dönemin CHP Kocaeli Milletvekili Nihat Erim, 26 Mart 1971de babakan oldu ve yeni hükümeti kurdu.
Cumhuriyetin 13üncü Babakan olan Erim, yerini 22 Mays 1972de Ferit Melene brakt.
Nihat Erim, babakanlk görevini brakmasndan 8 sene sonra, 19 Temmuz 1980de stanbuldaki evinin yaknnda DevSol militanlar tarafndan düzenlenen suikast sonucu yaamn yitirdi.
14üncü Babakan Ferit Melenin kurduu 35inci Hükümet de bir süre sonra görevi braknca 15 Nisan 197326 Ocak 1974te görev yapan Mehmet Naim Talu hükümeti ülkeyi seçime tad.
12 Mart 1971 Muhtrasnn ardndan 12 Eylül 1980 darbesine giden süreçteki 9 ylda, 11 hükümet deiiklii oldu.
Karaolan dönemi
Taludan sonra hükümeti kurma görevi, 6nc Cumhurbakan Fahri Korutürk tarafndan Zonguldak Milletvekili Bülent Ecevite verildi. Babakanlk koltuuna oturan Ecevit, CHP ve MSP koalisyonunun oluturduu 37nci Hükümeti kurdu.
Cumhuriyetin 16nc Babakan Ecevit, 26 Ocak 1974te balad babakanlk görevine aralklarla 18 Kasm 2002ye kadar devam etti. Ecevit, ayrca 40nc, 42nci, 56nc ve 57nci Hükümetin babakanln da yürüttü.
Karaolan lakabyla tannan Ecevitin babakanl döneminde, Aye tatile çksn parolasyla 20 Temmuz 1974te, Adadaki Türklerin urad bask ve zulmü ortadan kaldrmak amacyla Türk Silahl Kuvvetlerince Kbrs Bar Harekat balatld.
38inci Hükümeti kuran Sadi Irmak, Türkiyenin 17nci Babakan olarak 15 Mart 1975e kadar bu görevi sürdürdü.
12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrasnda hükümeti kurma görevi, 7nci Cumhurbakan ve Milli Güvenlik Konseyi Bakan Kenan Evren tarafndan emekli Oramiral Bülend Ulusuya verildi. 18inci Babakan Bülend Ulusunun, 21 Eylül 1980de balayan görevi 1983te sona erdi.
Özal dönemi
20 Mays 1983te Anavatan Partisini kuran Özal, ayn yl yaplan genel seçimde partisinin birinci gelmesi üzerine hükümeti kurmakla görevlendirildi.
ki hükümet kuran, kesintisiz ve toplam 5 yl 11 ay babakanlk görevinde kalan Türkiyenin 19uncu Babakan Özal, ekonomiye yönelik admlar att, bu alandaki snrlamalar kaldrmaya odakland.
Özaln 6 yllk babakanl döneminde, ülkede ekonomi alannda bir dizi yapsal reforma imza atld ve birçok alanda deiim yaand.
Türkiyede pek çok alanda, kalc birçok projeye imza atan Özal, cumhurbakan seçildikten sonra Babakanlk görevinden ayrld.
Turgut Özal, hükümeti kurma görevini Erzincan Milletvekili Yldrm Akbuluta verdi.
Akbulut, 9 Kasm 1989da balad görevine 23 Haziran 1991e kadar devam etti.
Ylmaz ve çiller dönemi
48inci Hükümeti kuran Rize Milletvekili Mesut Ylmaz, Türkiyenin 21inci Babakan olarak görev yapt. 53 ve 55inci Hükümetin babakanln da yürüten Ylmazn görevi 11 Ocak 1999da sona erdi.
Türkbank ihalesine fesat kartrd iddiasyla 2004te Yüce Divana sevk edilen Mesut Ylmaz, Cumhuriyet tarihinde Yüce Divanda yarglanan ilk ve tek babakan oldu.
9uncu Cumhurbakan Süleyman Demirelin babakanlndaki koalisyon hükümetinde devlet bakan olarak görev alan Tansu çiller, Demirelin Cumhurbakan seçilmesinden sonra 13 Haziran 1993daki DYP Olaanüstü Genel Kurulunda genel bakanla seçildi.
22nci Babakan çiller, 1993de babakanlk görevini vekaleten yürüten SHP Genel Bakan Erdal nönüden devrald.
Türkiyenin ilk ve tek kadn babakan olan çiller, 50, 51 ve 52nci Hükümette babakan olarak görev ald. çillerin görevi 1996 Mart ayna kadar devam etti.
çiller, babakanl döneminde terör örgütü PKKya kar verilen mücadeleye arlk verirken, PKKnn, ABD yönetimi tarafndan terörist örgütler listesine alnmasn salad.
Erbakan dönemi
Hükümet kurma görevini Cumhurbakan Demirelden alan Necmettin Erbakan, Tansu çillerin Genel Bakanlndaki DYP ile 54üncü Hükümeti kurarak, 28 Haziran 1996da 23üncü Babakan olarak görev ald.
lk i olarak emekli ve memura yüzde 50 zam yaplmas talimatn veren Erbakan, d politikada G7ye kar gelimekte olan Müslüman ülkeleri bir araya getirmek için D8i kurdu.
Erbakan döneminde, 28 ubat 1997de adna postmodern darbe de denilen müdahale gerçekleti.
27 Mays 1997de Yargtay Cumhuriyet Basavcs Vural Sava tarafndan Anayasa Mahkemesine Refah Partisinin kapatlmas istemiyle dava açld.
Erbakan, 30 Haziran 1997de koalisyon orta DYPnin protokol gerei babakanlk koltuunu almas için Cumhurbakan Süleyman Demirele istifasn sundu.
Gül dönemi
AK Partinin 3 Kasm 2002de tek bana iktidar olmasnn ardndan Türkiyenin 24üncü Babakan Abdullah Gül, 18 Kasm 2002de babakanlk koltuuna oturdu.
AK Parti iktidarnn ilk Babakan Gülün 4 ay süren görevi, Siirt seçimlerinin yenilenmesiyle milletvekili seçilen AK Parti Genel Bakan Recep Tayyip Erdoann 14 Mart 2003te 59uncu Hükümeti kurmasyla sona erdi.
Rekor Erdoanda
3 Kasm 2002 seçimlerinin ardndan Siirt seçimlerinin yenilenmesiyle bu kentten milletvekili seçilerek parlamentoya giren Recep Tayyip Erdoan, 14 Mart 2003te 59uncu Hükümeti kurarak babakanlk görevini Abdullah Gülden devrald.
Erdoan, 60 ve 61inci Hükümetleri de kurarak, babakanlk görevini kesintisiz 11 yl 5 ay 14 gün sürdürdü.
Böylece bir rekora imza atan Erdoan, çok partili dönemin en uzun süreli babakan oldu.
Erdoann Cumhurbakan seçilmesi ve Dileri Bakan Ahmet Davutolunu hükümeti kurmakla görevlendirmesinin ardndan, 62nci Hükümet, Ahmet Davutolu tarafndan oluturuldu.
7 Haziran Milletvekili Genel Seçiminde, hiçbir partinin tek bana hükümet kuracak çounluu elde edememesi üzerine Cumhurbakan Erdoan, seçimde en yüksek oyu alan AK Parti Genel Bakan ve Konya Milletvekili Ahmet Davutolunu, koalisyon hükümetini kurmakla görevlendirdi ancak koalisyon görümelerinden bir sonuç alnamamas üzerine anayasal zorunluluk gerei seçim hükümeti kuruldu.
Davutolu, Cumhurbakan Erdoandan devrald babakanlk görevini yaklak 21 ay yürüttü. 22 Mays 2016da partisinin 2nci Olaanüstü Büyük Kongresi ile genel bakanl Binali Yldrma devreden Davutolu, Babakanlk koltuunu da 24 Mays 2016da Yldrma brakt.
Son Babakan Yldrm
65inci Hükümeti kuran 27nci Babakan Binali Yldrm, 25 Mays 2016da görevine balad.
24 Haziranda yaplan Cumhurbakan ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçiminin ardndan geçilen Cumhurbakanl Hükümet Sisteminde Babakanlk yürürlükten kaldrld.
Böylece Yldrm da Babakanlk koltuuna oturan son isim olarak tarihe geçti.
Babakanlarn görev süreleri
Türkiye Cumhuriyeti babakanlar ve görev süreleri öyle:
smet nönü: 10 farkl hükümet kuran nönü, 12 yl kesintisiz olmak üzere toplam 16 yl 4 ay babakanlk yapt.
Süleyman Demirel: Toplam 10 yl 10 ay babakanlk yapt. Demirelin, kurduu 7 hükümette kesintisiz babakanlk süresi 5,5 yl oldu.
Recep Tayyip Erdoan: 14 Mart 2003te milletvekili seçilerek 59uncu Hükümeti kuran Erdoan, 60 ve 61inci Hükümetleri de kurarak babakanlk görevini kesintisiz 11 yl 5 ay sürdü.
Adnan Menderes: 19501960 yllar arasnda 10 yl 5 gün süreyle kesintisiz babakanlk yapt. 27 Mays 1960 askeri darbesiyle iktidardan indirilene kadar 5 ayr hükümet kurdu.
Turgut Özal: 1983 seçimlerinin ardndan iki hükümet kurdu, kesintisiz ve toplam 5 yl 11 ay babakanlk görevinde kald.
Bülent Ecevit: Kesintili 5 yl 7 ay babakanlk yapt.
ükrü Saraçolu: çok partili hayata geçilmeden önce tek parti döneminde 4 yl 1 ay babakan oldu.
Bülend Ulusu: 3 yl 3 ay. Refik Saydam: 3 yl 1 ay. Tansu çiller: 2 yl 9 ay. Mesut Ylmaz: 2 yl 3 ay. Binali Yldrm: 2 yl 1 ay. Ahmet Davutolu: 1 yl 8 ay. Yldrm Akbulut: 1 yl 8 ay. Cemal Gürsel: 1 yl 6 ay. emsettin Günaltay: 1 yl 4 ay. Hasan Saka: 1 yl 3 ay. Celal Bayar: 1 yl 2 ay. Nihat Erim: 1 yl 2 ay. Recep Peker: 1 yl 1 ay. Necmettin Erbakan: 1 yl 2 gün. Ferit Melen: 11 ay. Suat Hayri Ürgüplü: 8 ay. Naim Talu: 7 ay. Fethi Okyar: 7 ay. Sadi Irmak: 5 ay. Abdullah Gül: 4 ay.