Doç. Dr. Lütfi Sunar, slami sivil toplum kurulularn (STK) ele ald aratrmasyla ilgili, 28 ubat sonras dönem ayn zamanda büyük bir içe kapanma ve öz eletiri dönemidir. 2002de AK Partinin iktidara gelii ve STKlara kar gelitirdii özgürlükçü yaklam, rahatlatlan hukuki çerçeve sivil alana bir nefes aldrmtr. Böylece bir rahatlama ve açlmann zemini ortaya çkmtr. Bu süreç içerisinde yaanan çeitli hadiseler de slami STKlarn siyaset ile mesafesinin daha da ksalmasna yol açmtr. dedi.
slami STKlarn, önemli bir deiim evresinden geçmesi ve özellikle de toplum yararna yaptklar çalmalarn boyutlarnn uluslararas düzeyde de önem kazanmas, akademik olarak da inceleme konusu oldu.
lim, Kültür, Eitim Dernei (LKE) bünyesinde kurulan Kurumsal Yönetim Akademisinin çalmas olan ve stanbul Medeniyet Üniversitesi Öretim Üyesi Doç. Dr. Lütfi Sunarn gerçekletirdii, Türkiyede slami STKlarn Kurumsal Yap ve Faaliyetlerinin Deiimi adl çalmayla, son yirmi ylda slami STKlarn yap ve faaliyetlerinde yaanan deiim, örgütlenmeleri, ilikileri, mali kaynaklar ve görünürlük gibi alanlar bakmndan akademik bulgular ortaya çkarlyor.
Doç. Dr. Sunar, konuyla ilgili AA muhabirine yapt açklamada, son yllarda, Türkiyede slami sivil toplum kurulularnn faaliyetlerinin, çktlarnn ve ilikilerinin gittikçe daha fazla ilgi çekmeye baladn söyledi.
Yirmi yl önce kamusal alanda görünmeyen bu kurulularn yaadklar deiimin her boyutuyla incelenmeyi hak ettiini vurgulayan Sunar, Aratrma kapsamnda önde gelen 31 STK incelenip bu kurululardan 40 kiiyle görümeler gerçekletirildi. Ayrca konu ile ilgili uzmanlardan destek alnarak gerçekletirilen aratrma, slami STKlarn ciddi ve hzl bir deiim sürecinde olduunu gösteriyor. Aratrma raporunun odak noktasn slami STKlarn kurumsal yap ve faaliyetlerindeki deiim oluturuyor. Aratrma slami STKlarn deiimini çevre koullar ve kaynaklardaki farkllamann tetiklediini ortaya koyuyor. Aslnda sivil toplumda yaanan deiim toplumda, ekonomide, siyasette ve bürokraside yaananlarn bir neticesi olarak görülebilir. Bu sürecin sonunda slami STKlar geçmiin kapal ve enformel biçiminden gittikçe daha açk ve formel yaplara doru evrilmilerdir. diye konutu.
- Kadnlarn aktiflikleri ve etkinlikleri artmtr
Raporda ele aldklar konulardan birinin de STKlarn faaliyet biçimlerinde gerçekleen deiimler olduuna dikkati çeken Sunar, Bu dönemde slami bilinçlendirme faaliyetlerinden toplumu bilgilendirme faaliyetlerine doru bir geçi söz konusudur. Kurumsal yap ve faaliyet biçimlerindeki bu deiim, kurulularn kendilerini kamuoyuna sunma biçimlerine ve temsillerine de yansmaktadr. Bu balamda incelenen dönemde slami STKlarda da dönük yeni kamusal temsil biçimleri ortaya çkmaktadr. Ele aldmz dönemde küreselleme gittikçe her alanda etkin olmaya balamtr. Bu dönemde slami STKlarda uluslararaslama hakim bir eilimdir ve yerel toplumsal ilikilerden uluslararas iliki alarna doru bir açlm mevcuttur. dedi.
Sunar, slami STKlarda yaanan bir dier önemli deiimin ise mali kaynaklarda gerçekletiini dile getirerek, unlar kaydetti:
Bu dönemde geleneksel mali kaynaklar gittikçe azalrken yeni kaynaklar ortaya çkmaya ve önem kazanmaya balamtr. Kurumsal yap, faaliyetler ve mali yapdaki deiimler insan kaynaklarndaki deiimi tetiklemektedir. slami STKlarda cemaatsel temelli gönüllü ilikilerden profesyonellie dayal ilikilere doru bir deiim yaanmaktadr. slami STKlarn kurumsal yaplarndaki bu deiime bal olarak faaliyet alanlarnda odaklanma ve uzmanlama yönünde bir eilim ortaya çkmaktadr. Bütün bu deiimlerin neticesinde slami STKlardaki egemen insan tipi büyük bir farkllama geçirmitir. Eskinin adanm cemaat adam yerine imdi artk gittikçe eitimli cemiyet adam geçmektedir. Son yirmi ylda kadnlar, Türkiyede her alanda daha fazla görünür olmaya, öne çkmaya ve rol almaya balamlardr. Tüm STKlarda olduu gibi slami STKlarda da bu dönemde kadnlarn aktiflikleri ve etkinlikleri artmtr. slami STKlar gittikçe kapal mekanlardan açk kamusal mekanlara doru bir deiim geçirmektedir. Bunun en önemli itici gücü farkllaan faaliyet çerçevesi dahilinde kamusal temsilin ve konumun deiimidir.
- Devlete muhalif bir konumdan, devlete yardmc bir konuma doru evrildiler
Doç. Dr. Sunar, siyasetin yaad deiimler ve çevresel koullarn da STKlardaki deiimde etkilii olduunu dile getirerek, Bütün bu sürecin sonunda en önemli deiim dinamii slami STKlarn, devlete muhalif bir konumdan, devlete yardmc bir konuma doru evrilmeleri ile ekillenmektedir. Bunda özellikle siyasetin yaad, slami STKlardaki deiimin temel itici faktörü çevresel koullar ve kaynaklardaki deiimdir. Siyasi, sosyo-ekonomik çevre ve kentsel yaamdaki deiimler slami STKlarn yap ve faaliyetlerini etkilemektedir. deerlendirmesinde bulundu.
28 ubat müdahalesinin devlet ile slami STKlar arasndaki uzun ve güvensiz ilikiler tarihine yeni bir halka olarak eklendiini ifade eden Sunar, slami STKlarn çok büyük basklara maruz kald, pek çok faaliyetini durdurmak zorunda brakld, kamusal alandan çekilmeye zorland bu dönemecin ayn zamanda büyük deiimlerin de balangc olduunu kaydetti.
Günümüzde slami STKlarn devlet ile çok yakn ilikiler içerisinde bulunduunu dile getiren Sunar, unlar söyledi:
Bugün slami STKlar artk devlet ile çok yakn ilikiler içerisinde bulunmakta, kamu kurulular tarafndan desteklenmekte, çalmalarn kamu kurulular ile i birlii içerisinde gerçekletirebilmektedirler. Bu deiimi anlamak için son yirmi ylda Türkiye siyasetinde meydana gelen keskin dönüümlerin farknda olmak gerekmektedir. 28 ubatn siyasal krizi sonrasnda 1999 ylndaki deprem ve 2001deki ekonomik kriz ile birlikte Türkiye be ylda belki de son 60 yln en büyük krizini yaamtr. Bütün bu dönem ayn zamanda Türkiyede slami STKlarn büyük bask altnda yaad bir zamana tekabül etmektedir. 28 ubat sonras dönem ayn zamanda büyük bir içe kapanma ve öz eletiri dönemidir. 2002de AK Partinin iktidara gelii ve STKlara kar gelitirdii özgürlükçü yaklam, rahatlatlan hukuki çerçeve sivil alana bir nefes aldrmtr. Böylece bir rahatlama ve açlmann zemini ortaya çkmtr. Bu süreç içerisinde yaanan çeitli hadiseler de slami STKlarn siyaset ile mesafesinin daha da ksalmasna yol açmtr. Özellikle 2007den itibaren ard ardna dardan siyasete yaplan müdahaleler slami STKlarn gündelik siyasetle yaknlamasna yol açmtr. Bugün gelinen noktada slami STKlar bir bask ve kamusal bir meruiyet korkusu yaamakszn faaliyetlerini gerçekletirebilmekte ve devlet ile yakn bir iliki ve i birlii içinde bulunabilmektedirler.
- Son 20 ylda slami STKlyar kurumsal yaplara doru geçi yapt
Türkiyede slami STKlarn en önemli toplumsal kaynann geleneksel slami cemaatler olduuna dikkati çeken Sunar, kökenleri bir tarikata ya da bir dini gruba dayanan, belirli bir metin, anlat veya lider etrafnda bir araya gelen bu cemaat oluumlarnn, Türkiyedeki dini kamusal hayatn önemli unsurlarndan birisi olduunu aktard.
Pek çok dini grup ve cemaatin, resmi i ve ilemlerini yürütebilmek üzere çeitli tiplerde STKlar kurduunu aktaran Sunar, Zamanla gerçekletirdii faaliyetler çeitlendikçe bu kurulularn says ve çeitlilii de artmtr. Aslnda cemaatsel yap ile temsil eden STK arasndaki bu ikilik uzun dönemde örgütsel yaplarda baz yönetimsel ve ilemsel sorunlarn ortaya çkmasna neden olmutur. dedi.
Son 20 ylda slami STKlarn gittikçe daha açk kurumsal yaplara doru bir geçi yaadklarn aktaran Doç. Dr. Sunar, öyle devam etti:
Bunda özellikle sahip olduklar kaynaklarn deiimi önemli bir etken olarak karmza çkyor. Bu çerçevede slami STKlarn yaad deiimin en önemli boyutu devlet ile girilen ilikinin snrlarnn deiimidir. Bu deiimler slami STKlarn toplumsal taban ve ilikilerinin de farkllamasna yol açar niteliktedir. Artk eskinin kapal cemaatsel yaplarnn yerine gittikçe yeni açk kamusal formlar öne çkmakta ve belirleyici olmaya balamaktadr.
Sunar, sonuç olarak slami STKlarn girmi olduklar formelleme, odaklama, uzmanlama ve profesyonelleme eiliminin devam edeceinin öngörüldüünü dile getirerek, Buna bal olarak ortaya çkacak imkan ve zaaflarn, frsat ve tehditlerin dikkatli bir biçimde izlenmesi gerekmektedir. Yaanan hzl deiimin yönetilmesi, yönlendirilmesi ve olumsuz yönlerinin bertaraf edilip olumlu yönlerinin artrlmas için gerçekletirilecek aratrma, izleme ve planlama çalmalarnn sürdürülmesi gerekmektedir. deerlendirmesini yapt.