Türkiyede Belediye Kanununda 1963 yılında yapılan düzenlemeyle belediye başkanının halk tarafından seçilmesi kararlaştırıldı. 17 Kasım 1963 Mahalli İdareler Genel Seçimi, belediye başkanının halk tarafından seçildiği ilk yerel seçim oldu.
Halk tarafından seçilmesi bakamından 12. yerel seçimini geride bırakan Türkiye, 31 Mart Pazar günü sandığa gidecek. Seçimlerde 61 milyonu aşkın vatandaş oy kullanabilecek. İHA Muhabiri, geçmişten günümüzde Türkiyedeki yerel seçimlere ait bilgileri derledi.
BELEDİYE BAŞKANINI HALKIN SEçTİĞİ İLK SEçİM
1963 yılında Belediye Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 19.7.1963 Tarihli ve 307 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile belediye başkanlığı seçiminde değişikliğe gidildi. Bu kanundan önce belediye başkanı, belediye meclisi tarafından seçilip, vali ya da Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmaktaydı.
Söz konusu kanunla yapılan düzenlemelerle birlikte, belediye başkanının tek dereceli çoğunluk usulüne göre, doğrudan halk tarafından seçilmesi kararlaştırıldı.
17 Kasım 1963 Mahalli İdareler Genel Seçimi ise 1961 Anayasasının kabulünden sonra yapılan, belediye başkanlarının ise halk tarafından seçildiği ilk yerel seçimdir.
3 milyon 62 bin 423 oyun geçerli sayıldığı seçimde Genel Başkanlığını Ragıp Gümüşpalanın yaptığı Adalet Partisi (AP), il, ilçe ve belde belediye başkanlığı dahil olmak üzere 505, İstem İnönünün liderliğindeki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 335, Ekrem Alican başkanlığındaki Yeni Türkiye Partisi 58, Ahmet Tahtakılıç başkanlığındaki Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi 9, Osman Bölükbaşı liderliğindeki Millet Partisi ise 8 başkanlık kazandı.
Seçimlerde 306 bin 405 oy alan bağımsızlar ise belde belediye başkanlıkları dahil 113 başkanlık kazanırken 17 bin 136 oy alan Mehmet Ali Aybar idaresindeki Türkiye İşçi Partisi başkanlık elde edemedi.
2 HAZİRAN 1968 MAHALLİ İDARELER GENEL SEçİMLERİ
Seçim takvimine göre 17 Eylül 1967 tarihinde yapılması gereken bu seçim, yapılan değişiklik sonucu 2 Haziran 1968e ertelendi. Yapılan seçimlerde Süleyman Demirel liderliğindeki Adalet Partisi, Ankara, İstanbul ve İzmirin de aralarında bulunduğu ilçe ve belde belediye başkanlıkları olmak üzere 693 başkanlık kazandı.
İsmet İnönü başkanlığındaki Cumhuriyet Halk Partisi 21 il olmak üzere toplam 292 belediye başkanlığı kazandı. Bu seçimlerde 8 ilde (Balıkesir, Bursa, çankırı, Elazığ, Kırklareli, Kırşehir, Nevşehir, Niğde) toplam 438 bin 233 oy alan bağımsız adaylar belediye başkanlıklarını kazanarak dikkati çekti.
Turhan Feyzioğlunun başkanlığı yaptığı Güven Partisi 23, Osman Bölükbaşının yönettiği Millet Partisi 12, Yusuf Azizoğlunun başkanı olduğu Yeni Türkiye Partisi 9 ve Alparslan Türkeşin başkanı olduğu Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ise 7 belediye başkanlığı kazandı.
MHPNİN İLK YEREL SEçİMİ
12 Mart Muhtırasından sonra yapılan ilk yerel seçim olan 9 Aralık 1973 Mahalli İdareler Genel Seçimlerinde birinci olan Bülent Ecevitin başkanı olduğu Cumhuriyet Halk Partisi, Ankara, İstanbul ve İzmirin de aralarında bulunduğu 32si il olmak üzere toplam 554 belediye başkanlıklarını kazandı.
Süleyman Demirelin yönettiği Adalet Partisi 643, bağımsızlar 246, Demokratik Parti 104, Cumhuriyetçi Güven Partisi 37, Milli Selamet Partisi ise 31 belediye başkanı kazandı.
Seçimlere ilk kez giren Alparslan Türkeş başkanlığındaki Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 34 bin 923 oy alarak belediye başkanı kazanamadı.
ECEVİT, DEMİREL VE ERBAKANLI YEREL SEçİM
11 Aralık 1977de gerçekleştirilen seçimlerde seçime katılan partilerden yalnızca Cumhuriyet Halk Partisi, Adalet Partisi ve Milli Selamet Partisi tüm illerde aday gösterdi.12 milyonu aşkın seçmenden 6,4 milyonu sandığa gitti.
5 milyon 871 binin geçerli sayıldığı seçimlerde Bülent Ecevitin CHPsi 2 buçuk milyonu aşkın oy alarak 707, Süleyman Demirelin APsi 708, bağımsızlar 175, Türkeşin yönettiği MHP 55, Necmettin Erbakanın başkanlığı yaptığı Milli Selamet Partisi (MSP) 51, Cumhuriyetçi Güven Partisi 9, Demokrat Parti 4 ve Türkiye Birlik Partisi ise 1 belediye başkanlığı kazandı.
İSTANBUL, İZMİR VE ANKARA BÜYÜKŞEHİR BAŞKANINI İLK KEZ SEçTİ
1980 darbesinden dolayı 25 Mart 1984te yapılan seçimlerde Turgut Özalın yönettiği Anavatan Partisi (ANAP) birinci parti oldu. Bu seçimlerin bir diğer özelliği ise ilk kez büyükşehir belediye başkanı seçildi.
1984 yılı Ocak ayında çıkarılan 2972 sayılı yasa ve Mart ayında çıkarılan 195 sayılı kanun hükmünde kararname uyarınca üç şehir (İstanbul, İzmir, Ankara) büyükşehir olarak seçildi.
3 büyükşehri de alan ANAP, toplam 871 belediye başkanlığı kazandı. Erdal İnönünün başkanı olduğu Sosyal Demokrasi Partisi 280, Doğru Yol Partisi (DYP) 233, Milliyetçi Demokrasi Partisi 105, Halkçı Parti 92, Rehaf Partisi ise 16 belediye başkanlığı kazandı.
Seçimlerde 317 bin 871 oy alan bağımsız adaylar ise 106 belediye başkanlığı kazandı.
BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE SAYISI 8E YÜKSELDİ
26 Mart 1986 Mahalli İdareler Seçiminden önce 1986-1988 arası dönemde beş şehir (Adana, Bursa, Gaziantep, Konya ve Kayseri) daha büyükşehir statüsüne eklendi. Böylelikle büyükşehir belediyesi sayısı 8e yükseldi.
Erdal İnönünün başkanı olduğu Sosyaldemokrat Halkçı Partisi 6sı büyükşehir olmak üzere toplam 658 belediye başkanlığı kazandı. Süleyman Demirelin DYPsi 1i büyükşehir toplam 551, Turgut Özalın ANAPı ise 570 belediye başkanlığı kazandı.
Necmettin Erbakanın lideri olduğu Refah Partisi Konyada büyükşehir belediyesini alarak toplam 75 belediyeyi kazandı.
Ecevitin partisi Demokratik Sol Parti (DSP) 37, Alparslan Türkeşin Milliyetçi çalışma Partisi 24 ve Islahatçı Demokrasi Partisi ise 7 belediye başkanlığı aldı. Bağımsız adaylar ise 176 bini aşkın oyla 70 belediye başkanlığı kazandı.
RECEP TAYYİP ERDOĞAN, İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI SEçİLDİ
27 Mart 1994 Mahalli İdareler Genel Seçiminden önce 7 il daha (Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Kocaeli, Mersin ve Samsun) büyükşehir statüsüne geçirildi. Böylelikle Türkiyedeki büyükşehir sayısı 15e yükseldi.
6 milyonu aşkın oy alan Tansu çiller yönetimindeki Doğru Yol Partisi 3ü büyükşehir olmak üzere 889 belediye başkanlığı kazandı. Mesut Yılmazın ANAPı 3ü büyükşehir toplam 796, Murat Karayalçının başkanı olduğu Sosyaldemokrat Halkçı Parti 2si büyükşehir 438, Necmettin Erbakanın Refah Partisi 6sı büyükşehir 335, Türkeşin MHPsi 118, Deniz Baykalın başkanı olduğu CHP 1i büyükşehir 65, Muhsin Yazıcıoğlunun başkanı olduğu Büyük Birlik Partisi ise 11 belediye başkanlığı kazandı.
154 bin 379 oy alan bağımsız adaylar ise 44 belediye başkanlığı aldı.
Bu seçimlerde Refah Partisi 15 büyükşehir ilden biri olan İstanbulda Recep Tayyip Erdoğanı aday göstermişti. Erdoğan, 973 bin 704 oy alarak belediye başkanı seçildi.
MHP 21 İLDE BELEDİYE BAŞKANLIĞINI KAZANDI
18 Nisan 1999da yapılan seçimler ise genel seçimlerle birlikte yapıldı. Milliyetçi Hareket Partisi 21 ilde, Fazilet Partisi 16 ilde, Anavatan Partisi 13 ilde, Cumhuriyet Halk Partisi 11 ilde, Demokratik Sol Parti 9 ilde, Halkın Demokrasi Partisi 7 ilde, Doğru Yol Partisi 3 ilde seçimleri kazandı.
2004 YEREL SEçİMLERİNDE AK PARTİ ZAFERİ
28 Mart 2004 yerel seçimlerinden önce 2000 yılında Sakarya ili de büyükşehir statüsüne alındı. Büyükşehir sayısı 16ya yükseldi. 14 Ağustos 2001 kurulan ve Recep Tayyip Erdoğanın başkanlığındaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) bu seçimlerde 13 milyonu aşkın oy olarak birinci parti oldu. AK Parti 12si büyükşehir olmak üzere 1762 belediye başkanlığı kazandı.
Deniz Baykalın CHPsi 2 büyükşehir olmak üzere 468 belediye başkanlığı aldı. Mehmet Ağar başkanlığındaki Doğru Yol Partisi 388, Devlet Bahçeli liderliğindeki MHP 247 belediye başkanlığı, ANAP 100, Karayalçının başkanlığındaki SHP 1i büyükşehir 64, Saadet Partisi 63, Ecevitin başkanlığındaki Demokratik Sol Parti 1 büyükşehir 30, Cem Uzanın Genç Partisi 13 ve Muhsin Yazıcıoğlu liderliğindeki Büyük Birlik Partisi 10 belediye başkanlığı kazandı.
AK PARTİNİN İKİNCİ YEREL SEçİM ZAFERİ
29 Mart 2009da yapılan seçimlerde AK Parti yine 15 milyonu aşkın oy alarak birinci parti oldu. Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki AK Parti, 10u büyükşehir olmak üzere 1432 belediye başkanlığını kazandı.
Seçimlerde ikinci parti olan Baykalın CHPsi 3ü büyükşehir 506, Bahçeli liderliğindeki MHP 1i büyükşehir 484 belediye başkanlığı kazandı.
Ahmet Türk başkanlığındaki Demokratik Toplum Partisi 1i büyükşehir 97, Zeki Sezer yönetimindeki DSP 1i büyükşehir 61, Süleyman Soylu dönemindeki Demokrat Parti 148, Numan Kurtulmuş yönetimindeki Saadet Partisi 80 ve Yalçın Topçu liderliğindeki BBP ise 20 belediye başkanlığı kazandı.
AK PARTİ ÜçÜNCÜ KEZ YEREL SEçİMLERDE LİDER
12 Kasım 2012 yılında Büyükşehir yasa tasarısı, Meclis Genel Kurulunda kabul edildi. Böylece 14 il daha büyükşehir statüsüne alınırken bu sayı 30a yükseldi. 30 Mart 2014te gerçekleştirilen seçimlerde AK Parti 19 milyonu aşkın oyu alarak yeniden birinci parti oldu.
Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki AK Parti 18i büyükşehir olmak üzere 818 belediye başkanlığını kazandı.
Seçimlerde ikinci parti olan Kemal Kılıçdaroğlunun CHPsi 6sı büyükşehir 232 belediye başkanlığı, Bahçeli liderliğindeki MHP 3ü büyükşehir 169, Selahattin Demirtaş ve Gültan Kışanak eşbaşkanlığındaki Barış ve Demokrasi Partisi 2si büyükşehir 97, Saadet Partisi 27 belediye başkanlığı kazandı. Mardinde büyükşehir belediye başkanlığına bağımsız olarak aday olan Ahmet Türk ise 206 bin oy alarak başkan seçildi.
CUMHUR İTTİFAKI SEçİMLERİ KAZANDI
31 Mart 2019da gerçekleştirilen yerel seçimlerine ise AK Parti ve Milliyetçi Hareket Partisinin kurduğu Cumhur İttifakı, CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi ve Demokrat Partisinin birleştiği Millet İttifakı ile gidildi. Bu seçimlere göre Cumhur İttifakı 5i büyükşehir olmak üzere 980 belediye başkanlığını kazandı.
Millet İttifakı ise 5i büyükşehir olmak üzere 269 belediyeyi kazandı. Halkların Demokrat Partisi ise 3ü büyükşehir, 59 belediyeyi kazandı.
61 MİLYONU AŞKIN SEçMEN OY KULLANABİLECEK
Türkiye 31 Mart 2024 Pazar Günü yeniden seçime gidecek. Seçimde 81 il, 973 ilçe ve 390 belde belediye başkanı ile 50 bin 336 muhtar belirlenecek, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği seçimleri yapılacak. 61 milyonu aşkın seçmenin oy kullanabileceği seçimlerde vatandaşlar belediye başkanlarını seçecek.