ODTÜ, KTÜ gibi üniversitelerin yan sra çok sayda yüksekokul, enstitü ve akademi bu dönemde kurulurken, Türkiye, sivil örgütlenmenin ciddi ölçüde artt yllara yine Demokrat Parti iktidarnda ahitlik etti. Ezann Arapça okunmasna izin verilmesi, imam hatiplerin yeniden açlmas gibi uygulamalarla inanç üzerindeki basklar kaldrlarak özgürlüklerin önü açld
Eitimden sosyal politikalara kadar pek çok alanda ülkeyi farkl bir noktaya tayan Demokrat Partinin, Adnan Menderesin 1950de balayan ve 1960 darbesiyle idam edilmesine kadar süren iktidar yllar, Türkiyenin ça atlad döneme öncülük etti.
Türkiyede çok partili hayata geçiin ilk iktidar Demokrat Parti döneminde ülke, ekonomiden siyasete kadar her alanda önemli bir deiim sürecine girdi. Deiim rüzgar, eitim, özgürlükler ve sosyal politika alanlarna da yansd.
Adnan Menderesin babakanl dönemindeki hükümet programlarnda eitim, öncelikli konular arasnda yer alrken, gençlerin güçlü milli ve manevi deerlerle yetitirilmesi düüncesine arlk verildi.
Benimsenen bu eitim politikas, hükümet programna, Gençliini milli karakterine ve ananelerine göre manevi ve insani kymetlere teçhiz edemeyen bir memlekette ilmin ve teknik bilginin yaylm olmas, hür ve müstakil bir millet olarak yaamann teminat saylamaz. Gençliimizin Vatan ideali etrafnda toplanmasn hareket noktas olarak alyoruz. ifadeleriyle yansd.
Menderes döneminde eitime verilen önem, rakamlara da yansd. O dönemin Devlet statistik Enstitüsü verilerine göre, 1950de 17 bin 428 olan ilkokul says 21 bin 429a, ilkokul öretmeni says ise 35 bin 871den 54 bin 49a yükseldi. Ortaokullarn says 364ten 641e, öretmen says 3 bin 871den 9 bin 725e, lise says 60tan 129a, lise öretmenlerinin says da 1424ten 2 bin 825e çkt. Ayn dönemde mesleki ve teknik okullarn says 326dan 503e, öretmen says 4 bin 488den 7 bin 382ye ulat.
Demokrat Parti zamannda yaplan bir dier yenilik cumhuriyet döneminde ilk olan yeni akademilerin açlmas oldu. Ankara ktisadi ve Ticari limler Akademisi 1954 ylnda, Eskiehir ktisadi ve Ticari limler Akademisi ise 1958de eitime balad.
1955te Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Ege Üniversitesi, 1957de Orta Dou Teknik Üniversitesi, 1958de Erzurum Atatürk Üniversitesi ile çok sayda enstitü, yüksekokul ve akademi de Menderes hükümetleri döneminde açld. Yüksekokul ve fakültelerde öretim üyesi says 1950den 3 bin 911e, örenci says 24 bin 815ten 54 bin 69a çkt.
mam hatip okullarnn yeniden açlmas da Menderes hükümetleri döneminde gerçekleti. Bu dönemde ilk olarak stanbul, Ankara, Adana, Isparta, Kayseri, Konya ve Marata imam hatip okullar açld. mam hatip okularnn says 1958de 19a yükseldi. lahiyat fakültesinin bu okullarn öretmen ihtiyacn karlamada yetersiz kalmas üzerine 1959da Yüksek slam Enstitüsü kuruldu.
Demokrat Parti ayrca, köylüye okul yapma zorunluluu getiren yasay da deitirerek, köy okullarnn özel idare bütçesi ve genel bütçeden ayrlacak ödeneklerle yaplmasn kararlatrd ve okul yapmann devletin asli görevleri arasnda olduunu ortaya koydu.
Menderes hükümetleri, bütün ilkokul öretmenlerinin ayn program içinde yetitirilmesini temel ilke olarak benimsedi ve bu amaçla Köy Enstitüleri, lköretmen Okullar ile birletirildi.
EZANIN ARAPçA OKUNMASINA DÖNÜ
Menderes hükümetleri özgürlükler alannda da ülkeyi farkl bir noktaya tad. Hükümet programnda, hükümetin din ve dünya ilerinin ayr tutulmas prensibini benimsedii, bununla birlikte vicdan özgürlüünün demokrasinin temel ilkelerinden olduu ve her türlü baskya son verilecei vurguland.
Türkçe okunmas 1932 ylnda zorunlu klnan ezann yeniden Arapça okunmasna yönelik düzenleme ve din üzerindeki kstlamalarn kaldrlmas gibi uygulamalar özgürlük konusunda atlan admlar olarak dikkati çekti.
Ayrca, 7 Temmuz 1950den itibaren ramazan aynda sabah ve akam, her biri 10 dakika olmak üzere günde iki defa, dier aylarda ise haftada bir defa cuma sabahlar olmak üzere radyodan dini yayn yaplmasna izin verildi.
DERNEK SAYILARINDA ARTI YAANDI
Menderes dönemi, sivil örgütlenmenin de ciddi ölçüde artt bir dönem oldu. Daha önceleri siyaset alannda muhatap alnmayan toplumsal gruplar çok partili hayata geçile birlikte ve seçimler araclyla siyasi hayatta kendilerine yer edinmeye balad.
Kurulan dernek saylarnda da bu dönemde ciddi art görüldü. 1950de 2 bin 11 olan dernek says 1960da 18 bin 958 olarak kaytlara geçti.
Dini derneklerin saysndaki hzl art da dikkati çekti. Buna göre, 1946da dini derneklerin says 11 iken 1960da 5 bin 104e ulat. Bu saynn toplam dernek saylarna oran yaklak yüzde 30 olarak gerçekleti.
Ayrca, Demokrat Parti iktidara gelirken sosyal güvenlik ve içi haklarna da önem verdi. Hükümet programnda, Ulusumuzun ekonomik ve toplumsal alanlarda da hzla örgütlenmesi ve daha bilinçli bir birliin olumas için içilerin, çiftçilerin, tüccar ve sanayicilerin, serbest meslek mensuplarnn, memur ve öretmenlerin, yüksek öretim örencilerinin mesleksel, toplumsal ve ekonomik amaçlarla dernekler, kooperatifler ve sendikalar kurmalarn gerekli buluyoruz. ifadeleriyle sivil toplum örgütlenmesine verdii önemi ortaya koydu.
Demokrat Parti iktidarlar döneminde sendika ve sendikal içi saysnda ciddi artlar yaand. En büyük içi konfederasyonlarndan Türk- 1952de kuruldu. 1958e gelindiinde Türkiyedeki içi sendikas says 394, içi sendikas birlii says ise 18e ulat.
Sosyal politikalar desteklemek üzere, Yllk Ücretli zin Kanunu, Sosyal Hizmetler Enstitüsü Kurulmasna Dair Kanun, Basn Mesleinde çalanlarla çaltranlar Arasndaki Münasebetlerin Tanzimi Hakknda Kanun, Deniz Yasas, Öle Dinlenmesi Kanunu gibi düzenlemeler hayata geçirildi.