Kadnlar yumurtlama fonksiyonunun sona ermesiyle birlikte yaadklar bu doal süreçte, eksilen hormon düzeyleri sonucunda birçok sistemi ilgilendiren önemli sorunlarn çkabileceini belirten Kadn Hastalklar ve Doum Uzmanlar Doç. Dr. Fatih Güçer ile Op. Dr. Nuri Ceydeli, Menopoz bir hastalk deil ancak artk östrojenin koruyucu etkisi olmad için kalp hastalklar, kemik erimesi ve dier salk problemleri ile kar karya kalma riski daha yüksek. Dolaysyla bu özel döneme hazrlkl olmak ve yarataca zorlu etkileri azaltmak gerekiyor. Menopoz döneminde tbbi destein yan sra kadnlarn bu doal sürece bilinçli bir ekilde hazrlanmas çok önemli diyerek menopoz dönemine dair en önemli konulara k tutan 10 temel soruyu kadnlar için yantlad.
Menopoz bir hastalk deilse tbbi destek neden önemli?
Bu dönem hayatn normal saylan bir süreci olmakla beraber, eksilen hormon düzeyleri nedeniyle ate basmas, huzursuzluk, uykusuzluk, ellerde ve ayaklarda karncalanma gibi yaam kalitesini düüren etkiler, daha ileri dönemde kemik erimesi (osteoporoz), kalp ve damar hastalklar riskinde, meme ve jinekolojik kanser riskinde art, idrar yollar ile ilgili problemler, ciltte görülen krklk ve sarkma gibi problemleri beraberinde getiriyor. Bu noktada alnacak tbbi destek kadnn yaam kalitesini olumlu yönde etkiler. Ayrca adet düzensizlikleri veya düzensiz kanamalar menopoza giriyorum düüncesiyle normal karlanmamal, bu dönemde jinekolojik kanserlerin de sk görülebilecei göz önünde tutularak hekime bavurulmal ve ylda bir defa jinekolojik muayene olunmal.
Menopozun olumsuz etkileri nasl tedavi edilir?
Her kadnn farkl ihtiyaçlar olduundan standart bir menopoz tedavisinden bahsetmek mümkün deil. Kiiye özel olarak düzenlenmesi gereken tedavide örnein; kadn aktif olarak çalyorsa ve gece ate basmas nedeniyle uykusunu iyi alamyorsa bu durum i hayatn olumsuz etkiler. Bir baka kadnn ailesinde erken dönem kemik krklar sksa menopozu bu yönde ele almak gerekir. Meme dokusu youn, fibrokistik olan veya ailede meme kanseri görülenler varsa tedavide bu göz önüne alnmal. Tüm bu noktalar bireysel olarak iyice irdelenmeli ve hastann menopoz sonrasnda ortaya çkabilecek salk sorunlar için rutin kontroller yaplarak risk faktörleri belirlenmeli.
Menopozla birlikte cinsellik sona m eriyor?
Menopoz sonrasndaki kadnlarda cinsellie ait üç önemli deiiklik meydana geliyor. Bunlardan birincisi, vajende salglanan svnn miktarnda görülen azalma, ikincisi, vajenin yüzeyini oluturan mukoza ad verilen dokunun incelmesi, dieri de vajeni saran kaslarda görülen elastikiyet kaybdr. Bütün bunlar tpta disparoni denilen arl cinsel birlemenin bu ya grubunda en sk görülen nedenini tekil ediyor. Tedavi edilmeyen kadnlarda cinsel birleme srasnda bir kuruluk ve vajende darlk hissi oluur, yanma ve tahri görülebilir. Vajinal yolla kullanlacak ilaçlar sayesinde kadnlar yeniden salkl bir vajene kavuabilir ve cinsel olarak aktif kalabilirler. Bu amaçla kullanlabilecek ilaçlarn ayn zamanda idrar yollar enfeksiyonlarn önledii ve bu ya gurubunda sklkla gözlenen idrar kaçrma ikayetlerini de azaltt gösterilmitir.
Menopoz ile jinekolojik kanserlerin görülme riski artar m?
Menopoz döneminde belirli tip kanserlerde yala birlikte art görülüyor. Menopoz döneminde progesteron hormonunun az salglanmas ve östrojen düzeyinin rölatif olarak artmas nedeniyle rahim içinde deiimler olmaya balyor. Bu dönemde ya progesteron salgsndaki azalma ya da dardan östrojen hormonu verilmesi sonucu rahim kanseri oluuyor. Bu nedenle menopoz sürecinde hastaya hormon replasman verilen ilaçlarda hem östrojen hem de progesteron dengede tutuluyor. Böylece rahim kanseri olumas ihtimali azaltlm oluyor. Rahim az kanseri smear testleri ile vaktinde yakalanabilirse tedavileri ve ameliyatlar kolay olup hastalarn yaam kalitelerini düürmüyor. Bu noktada tümörlerle mücadele adna hastalarn düzenli kontrole gitmesi elbette çok önemli.
Hormon replasman tedavisi (hrt) riskli mi?
Menopoz dönemindeki skntlarn giderilmesi için eksilen hormonlarn yerine konmas amacyla yaplan HRTde geçmite olduu kadar özgür davranlmyor. Özellikle meme kanseri riskini artrmas ve kardiyovasküler sistem üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle bu tedavi yöntemine biraz daha üpheyle bakldn söylenebilir. Ancak bu risk artk hiçbir kadna hormon tedavisi verilmemeli denecek kadar yüksek deil. Bu noktada fayda/zarar denkleminin iyi yaplarak kadnlara HRT uygulanmasna karar verilebiliyor.
Menopoza girme ya nedir?
Türkiyede kadnlar ortalama 47, Avrupada ise 51 yanda menopoza giriyor. Menopoza girme ya kaltsal olarak belirlenmi ve ilk det kanamas ya, emzirme, doum kontrol hap, rk, eitim, boy ya da son gebelik ya gibi deikenlerden etkilenmez. Ancak sigara kullanm yumurta hücrelerinin ölümüne neden oluyor ve özellikle günde 20 adet ve daha fazla sigara içenlerde menopoza girme ya 1-2 yl öne geliyor.
Erken menopoz nedir?
Yumurtalk rezervinin sona ermesiyle ortaya çkan menopozun, 40 yandan önce olmas durumuna erken menopoz deniyor. Yaklak 15-29 yalarndaki 1000 kadndan 1inde, 30-39 yalarndaki 100 kadndan 1inde erken menopoz görülüyor. Erken menopoz iyi bir analizle kolayca anlalabiliyor; psikolojik deiiklikler, uykusuzluk, ani terlemeler, odaklanamama ya da agresif tavrlar en dikkat çekici belirtiler arasnda yer alyor. Erken menopozda genetik yap daha etkili ancak; beslenme, yaam ekli, sigara alkanl ya da stres gibi faktörler de menopoza girme yan etkileyebiliyor. Bu anlamda ailesinde erken menopoz hikayesi olan herkesin gerekli tbbi kontrolleri aksatmadan yaptrmas önemli.
Erken menopoz nasl tedavi edilir?
Erken menopozda uygulanacak en etkili tedavi östrojen tedavisidir. Herhangi bir nedenle hastann rahmi alnm ise tek bana, dier durumda ise progesteron eklenerek uygulanyor. Tedavi ardk ya da devaml uygulanabiliyor azdan ya da cilde yaptrma eklinde olabiliyor. Östrojen ile menopoz tedavisi yaplan kadnlarda; Alzheimer hastalnn, kolon kanserinin, karpal-tünel sendromunun, romatoit artiritin ve fibromyaljilerin daha az görüldüüne dair bilimsel yaynlar mevcut. Östrojenin meme kanseri riskini artrdna ilikin tartmalar varsa da yaplan çalmalar bu riskin çok düük olduunu gösteriyor. Ayrca östrojen tedavisi alan kadnlar alt ayda bir ayrntl bir kontrolden geçtikleri için olas hastalklarda erken tan ve tedaviler daha baarl gerçekleiyor.
Hormon tedavisi dnda doal takviyeler kullanlabilir mi?
Fitoöstrojen denilen doal, bitkisel östrojenlere olan eilim gittikçe yaygnlayor. Bitkisel östrojenlerin molekül yaplarnn vücutta bulunan östrojen molekülüne çok benzemesi, insan vücudunun bu molekülü kendi östrojen molekülü olarak alglamasn salyor. Doal fitoöstrojenlerin içinde en önde gelen isoflavanlar kimyasal olarak östrojenlere benzer özellikler gösterirler ancak daha hafif etkilidirler. En önemli fitoöstrojen kaynaklarndan biri ise soya. Son yllarda gözde olan bir dier ürün de black cohosh isimli bitki extresidir. Ylan otu olarak da adlandrlan bu bitki ekstresi hafif östrojen etkilidir. Menopozal ikayetlerin azalmas için önerilen dier bitkiler: Ginseng, yeil çay, valerian (kedi otu) gibi bitkilerdir. Bu bitkisel ürünlerle ilgili hekimler iyi sonuçlar bildirse de daha fazla çalmaya ihtiyaç olduunu da söylemeliyiz.
Menopoz döneminde kadnlara neler önerilebilir?
Kadnlar için bu dönemde en önemli iki faktör egzersiz yapmak ve hayat tarzn düzenlemektir. Kadnlar menopozun olumsuz etkilerinden koruyan hayat tarz için önerileri ise u ekilde sralayabiliriz:
Bol bol spor yapn. Haftada en az 3 gün spor yapmaya gayret edin. Gün içinde asansör kullanmak yerine merdiven kullanmay tercih edin.
Vücut kitle indeksinizi hesaplayn. Ne çok zayf ne de kilolu olun.
Zararl kimyasal maddelerden uzak durun.
Stresten kaçnn.
Sigara kullanmayn. Pasif içicilikten uzak durun.
Balk, ceviz, fndk, brokoli, domates, biber, havuç, üzüm, çilek gibi yüksek antioksidan besinler tüketin.
Kalsiyumu yüksek gdalar tüketin. Günde 200 ml. süt, yourt ve dondurma yiyin.
Bol bol günelenin ve D vitaminini eksik etmey