Gastroentroloji Uzman Prof. Dr. afak Kzlta, migren, depresyon, kemik erimesi, infertilite, huzursuz barsak sendromu gibi birçok hastaln temelinde yatan çölyak hakknda doru bilenen yanllar anlatt.
çÖLYAK MODERN çAIN HASTALIIDIR!
Hayr, aksine kökeni milattan öncesine dayanan bir hastalktr. Dünyann en yaygn genetik hastal olan çölyak, ince barsa ve birçok organ tutan, baklk sistemini etkileyen bir hastalk. Eski Yunancada karn anlamna gelen coeliaca kelimesinden adn alan hastaln izlerine M.Ö. 1. yüzylda bile rastlanyor. Arkeolojik kalntlar insanolunun Mezopotamyadaki ilk slah edilmi budayla beslenmeye baladndan itibaren bu hastala yakalandna gösteriyor. lk tan ise 1888de ngiliz patolog Samuel Geenin hastaln histolojik bulgularn ince barsak biyopsilerinde göstermesiyle konuldu. Hastala yol açan etken maddenin budaydaki glüten olduu da 1950lerde kesinleti.
YAYGIN BR HASTALIK DELDR!
Aksine, dünyada en yaygn görülen hastaldr. Hastaln tanmland ilk ylarda görülme sklnn 4 bin ila 5 bin kiide bir olduu düünüldüünü belirten Gastroentroloji Uzman Prof. Dr. afak Kzlta Oysa bugün yaplan çalmalar, birçok toplumda ve ülkemizde çölyak hastalnn her 100 kiiden birinde gözlendiini ortaya koyuyor. Bu oran Kuzey Avrupada 60-70 kiide bire, Bat Avrupada da yüzde 5-6ya çkyor. Tanmlanan hastalarn saysna bakldnda, bunun buzdann su üstündeki bölümü olduu benzetmesi yaplabilir. Saptanamayan hastalarn çok daha büyük bir kitle olduu düünülüyor diyor.
çÖLYAK, GENETK BR HASTALIK DELDR!
Hayr! Bu hastalk genetik geçilidir. çölyak, tek yumurta ikizlerinden birinde varsa dierinde de yüzde 75 orannda görülüyor. Birinci derece akrabalarda yüzde 20, ikinci derece akrabalarda da yüzde 5 orannda rastlanyor.
çOCUKLUKTA ORTAYA çIKAR!
Bu hastaln ortaya çk bulgular çok farkl olabilir. Süt çocukluu, oyun çocukluu gibi erken dönemlerde ortaya çkabildii gibi, 70 ve 80 yalarda tanmlanabilen geç olgular da bulunmaktadr. Yani çölyak, her yata görülebilen bir hastalktr.
TEK BELRTS LK VE KARIN ARISIDIR
çölyakn birçok belirtisi vardr. Klasik bulgular karn ars, ishal, kanszlk, kilo alamama, boy ksal, fiziksel ve ruhsal gelime gerilii, di minesinde sorunlar ve kemik erimesidir.
çÖLYAK YALNIZCA SNDRM SSTEMNDE HASTALIK YAPAR
Aksine, çölyak tüm vücut sistemlerinde çeitli hastalklara neden olabilir. Kadnlarda adet düzensizlii, ksrlk, hamilelikte sk düükler çölyaktan kaynaklanabildiini belirten Gastroentroloji Uzman Prof. Dr. afak Kzlta, çok farkl hastalklara yol açabileceini vurgulayarak u bilgileri veriyor: çölyak, karacier fonksiyonlarnda sorun, kalp kas bozukluu, D ve B grubu vitamin eksiklii, folik asit eksiklii, dermatit, azda aft, ülser, nörolojik bozukluklar, depresyon, böbrek ve eklem hastalklar gibi farkl sorunlara neden olabilir.
HUZURSUZ BAIRSAK SENDROMUNUN NEDEN çÖLYAKTIR
Huzursuz barsak sendromu, farkl bir hastalktr. Ancak çölyak görülme sklnn, dispepsi (karnda ar, gerginlik, erken doyma, itahszlk, bulant, geirme) ve huzursuz barsak sendromu sorunu olan hastalarda yüzde 2-3 e çkt bilinmektedir.
GLÜTEN AZALTMAK çÖLYAKI TEDAV EDER
Bir çay kann sekizde biri kadar un tüketilmesi halinde bile, alnan glüten hastal tetikliyor. Mekanizma öyledir: Yiyeceklerin barsaklardaki emilimi srasnda vücudun savunma mekanizmas glütene kar sava açar ve antikorlarn ince barsaktaki frçams yüzeye saldrmasyla barsak duvarnda hasar olur. Bu hasar nedeniyle besin maddeleri emilmeden sindirim sistemi yoluyla atlr. Glütenli besinlerin az tüketilmesi sorunu bir parça hafifletse de tedavi etmez. çölyak hastalar bu sorunla karlamamak için içinde hiç glüten barndrmayan yiyecekler yemelidir.
TANI çN KAN TETKK YAPTIRMAK YETERLDR!
Yalnzca kan tetkiki yeterli deldir. Tan için en önemli yöntem, hekimin muayenesi, hastann öyküsünün iyi dinlenmesi ve hekim farkndaldr. Kan tetkiklerinde çölyak antikorlarna baklldn belirten Gastroentroloji Uzman Prof. Dr. afak Kzlta çölyak antikorlarnn (Anti-EMA IgA, Anti-ttg IgA ) pozitiflii oran hastalkta yüksek olduuna dikkat çekerek ince barsak biyopsilerinin alnmas gerektiini belirtiyor.
Bazen ince barsak biyopsileri de yeterli gelmeyebilir. Bu gibi durumlarda doku tipi tayininin yaplmas ( HLA DQ2-HLA DQ8 ) önerilmektedir. çölyak hastalarnn yüde 95inde bu doku tipleri pozitiftir, bu nedenle çölyak hastalnn olup olmadn göstermede önemli rol oynar.
GLÜTEN çEREN YYECEKLERDEN UZAK DURMAK YETERLDR
çölyakn tedavisinde en etkin yöntem, glüten içeren yiyecekleri yememek olsa da, yine glüten içeren temizlik ve kozmetik ürünlerinden de uzak durulmas gerekir.
GLÜTENSZ YYECEK DYETNE ZAMAN ZAMAN ARA VERLEBLR
Bu hastaln tedavisinde en önemli adm, glüten tüketimine son verilmesidir. Üstelik bu diyet, hiç ara verilmeden ömür boyu sürdürülmesi gerekir. Diyetine özen gösteren kiilerin ince barsanda 6-12 haftada düzelme balar. Bir yln sonunda da hastalarn yüzde 70inde tam iyileme salanr. Bir ylda düzelmeyen hastalarda baklk sistemini basklayan baz ilaçlar kullanlr.