Doç. Dr. Atay, günümüzde uyku sorunlarnn önemli ölçüde arttn ifade ederek, kapal ortamlardaki yapay k nedeniyle beyne uyku zamannn geldiini gösteren ipuçlarndan en önemlisi olan aydnlk-karanlk farknn büyük oranda ortadan kalktn, bunun da uyku-uyanklk ritmini olumsuz yönde etkilediini anlatt.
Özellikle 70li yllardan sonra modern toplumlarda yaayan insanlarn doal uyku ritminin bozulmasyla daha az uyumaya balandn belirten Atay, tüm bu gelimelerin yan sra uyku apnesi gibi uyku kalitesini bozan hastalklarn artmasnn da sorunu kronikletirdiinin altn çizdi.
- Uyku süresi büyük ölçüde doutan bellidir
Yeterli uyku süresinin ne kadar olduu yönünde sorular aldklarn belirten Atay, Uykuya ihtiyaç duyulan süre yaa göre deimektedir. Yeni doan bir bebek, günde 16-18 saat uyur, sadece fizyolojik gereksinimleri için uyanr. Uykularnn da yars rüya döneminden oluur. Buna karlk yallarda gece uykusu süresi azalr ve gündüz yaplan ekerlemelerle 24 saat içine rastgele dalr. Erikinde ise rüya dönemi, toplam uyku süresinin yaklak dörtte birine denk gelir. dedi.
Atay, uykunun tekdüze bir süreç olmadn ve dört farkl fazdan olutuunu belirterek, uykunun süresinden öte bir de iç mimarisi olduunu, bu düzenin korunmasnn, yani uykunun kalitesinin de en az süresi kadar önemli olduunu aktard.
Ne kadar uzun süre uyunursa uyunsun eer uykunun kalitesi kötüyse güne dinlenmi ve tazelenmi olarak balamann, günlük ilevleri eksiksiz veya uygun biçimde sürdürmenin mümkün olmayacan belirten Atay, unlar kaydetti:
Uykusu bölünen kiinin yapmas gereken
Nitekim uykuyu bölen, derinlemesini veya uyku fazlarnn yeterli oranlarda uyanmasn engelleyen uyku hastalklar, uyku süresinden bamsz olarak hastalarn kendilerini sürekli uykulu ve yorgun hissetmesine neden olmaktadr. Erikinler için genel olarak kabul gören 7,5-8 saatlik uyku süresi ise tüm toplum göz önüne alndnda en fazla rastlanan ortalama süredir ancak kiiden kiiye farkllk gösterebilir. Ne kadar süreyle uyunmas gerektii aslnda büyük ölçüde doutan belirlenmi durumdadr. Baz kiiler, uyku kaliteleri iyi olmak kouluyla 9-9,5 saat uyumadan kendilerini dinlenmi hissetmezler, bazlar ise 6 saatlik uykuyla pekala idare edebilirler. Demek ki tek bana süre kesin ve belirleyici deil. Doru tanm öyle olmaldr, kiinin sabah uyandnda kendini dinlenmi, güne balamaya hazr hissettii, kolayca yataktan kalkabildii, ayrca gün içinde kendini hiçbir dönemde yorgun, uykulu hissetmedii ve günlük ilevlerini aksatmadan yerine getirebildii uyku miktar, o kii için uygun olandr.
Doç. Dr. Atay, uykusuzluun gerginlie, tahammül gücünün azalmasna, çabuk sinirlenme ve öfkeye, motivasyon eksikliine, günlük ilev ve ödevleri yerine getirmede isteksizlie, hatta ciddi depresyona yol açabileceini, ayn zamanda mental ilevlerin de yavalamasna neden olabileceini anlatt.
Ayrca, problem çözmede baarszlk, yeni durumlara uyum salayamamak, soyut düünmenin zayflamas, hareketlerde koordinasyonsuzluk, dil ilevlerinde bozulmann da uyku bozukluklarnn en sk rastlanan belirtileri arasnda yer aldn aktaran Atay, uykunun bellek üzerinde ciddi etkisi olduunu belirterek, öyle devam etti:
Salkta olumsuzluklar yaratyor
Öyle ki hemen her ya grubundan, hele orta ve ileri yatan pek çok kii, gittikçe daha fazla oranda unutkanlk yaknmasyla ve alzaymr hastal korkusuyla hekimlere bavuruyor. Biraz ayrntl soruturulur veya üphelenilerek uyku incelemesi yaplrsa, bu unutkanlklarn hatr saylr bir bölümünün altnda, uyku sorunlarnn yatt anlalyor. çocuklarda veya gençlerde okul baarsnn aniden dümesi, ebeveynlerini uyku ile ilgili bir sorun olup olmad konusunda üphelendirmeli. çocuklarda uykusuzluk, okul baarsnda düme yannda kendisini ayrca sinirlilik, öfke, yaramazlk ve ar hareketlilik eklinde de gösterebiliyor. Yetersiz uykuya bal dikkat ve konsantrasyon eksiklii ya da gündüz yorgunluk ve uykululuk hali, trafik ve i kazalarna da neden oluyor. Gelimi ülkelerde trafik kazalarnn neredeyse yars, uyku bozukluklarndan veya yetersiz uykudan kaynaklanyor. Bu kazalar, daha çok olay yerinde fren izinin olmad kafa kafaya çarpmalar veya yoldan çkmalar eklinde görülüyor.
Doç. Dr. Atay, Uyku süresi ve kalitesi, insan ömrü ve hayati tehlikesi olan hastalklar açsndan da önemli. 5-6 saatten ksa uyuyanlarn dierlerine göre birkaç yl daha az yaadn ya da gece vardiyasnda çalmann kalp hastalklarna yakalanma riskini üç misli arttn gösteren çalmalar mevcut. Yine kronik uykusuzluun ya da uyku kalitesini bozan uyku apne sendromu gibi hastalklarn hipertansiyon, diyabet, obezite, felç, kalp hastal, kolesterol yüksekliine neden olduunu artk iyi biliyoruz. dedi.
Uykusuzluun baklk sistemini de bozduunun kantlandn vurgulayan Atay, souk algnl ve gribe de yol açan uykusuzluun vücudun her türlü enfeksiyona kar mücadelede yetersiz kalmasna neden olduunu söyledi.
Baklk sistemindeki zayfln, kanserin ilk aamalarnda vücudun direncini düürerek, kanser hücrelerinin yok edilmesini engellediini ve hastaln yaylmasn kolaylatrdn dile getiren Atay, hormonlarn salglanmasnn da uyku-uyanklk ritmiyle ilikili olduunu, baz hormonlarn derin uyku srasnda salglandn ifade etti.
Uykunun yetersiz olduu ya da sk üst solunum yolu enfeksiyonu geçirdii için burnu tkal, bademcikleri büyümü, horlayan çocuklarn fiziksel geliimlerinin yatlarna göre geride kalmasnn buna örnek verilebileceini kaydeden Atay, çevremizden skça duyduumuz çocuk bademcik ameliyat geçirdi, birdenbire serpildi gözlemi ite tam da buna bal. Büyüme hormonunun, ya ve kas düzeyini kontrol etmede de rolü var. dedi.
Obezitede de uykusuzluun katks olduunu bildiren Doç. Dr. Atay, sözlerini Yetersiz uyku göbeklenme sürecini hzlandryor. Yine çalmalara göre en az iki gece üst üste uykusuz kalndnda kortizol düzeyi yükseliyor, bu da yüksek tansiyona neden oluyor. diye tamamlad.