Etkisini merkezi sinir sisteminde gösteren bir baklk sistemi hastal olan Multipl Skleroz (MS), tüm aratrmalara ramen hala gizemini koruyor. Özellikle son 20 yl içinde pek çok ipucu yakalanmasna ramen MSe yol açan nedenlerinin henüz tam olarak anlalamadn söyleyen Prof. Dr. Aye Saduyu Kocaman, belli genetik özelliklerin yan sra, D vitamin eksiklii, virüs enfeksiyonlar, alar, sigara, stres, ar tuz tüketiminin MS in ortaya çkmasnda tetikleyici nedenler arasnda yer aldn anlatyor. Genç erikin çada ortaya çkmas ve erken dönemde tan konularak tedavi edilmemesi durumunda özürlülüe neden olmas hastaln önemi ve ciddiyetini artryor. Ancak, özellikle son 10 ylda gelien yeni tedavi alternatifleriyle tedavide önemli yol kat edilmesi, MS in gelecekteki tedavisi konusunda umut veriyor.
Hastalarn yüzde 85inde aniden ortaya çkyor
Dünyada 2,3 milyon MS hastas olduu düünülüyor ve epidemiyolojik çalmalar görülme sklnn ekvatordan uzaklatkça arttn gösteriyor. çalmalardan yola çklarak, ülkemizde de yaklak 35 bin MS hastas olduu tahmin ediliyor. 2013 ylndan bu yana MSin Atakl MS ya da Progresif MS olmak üzere 2 tipte ele alnmaya balandn söyleyen Prof. Dr. Aye Saduyu Kocaman, hastalarn yüzde 85-90nda MS in bir anda ortaya çkan ve ataklarla seyreden tipinin görüldüünü belirtiyor. Belirtilerin daha yava gözlendii, balangçtan itibaren de ilerleyici özellikteki grup ise hastalarn yüzde 10-15ini oluturuyor.
Kadnlarda daha fazla görülüyor
MS, hastalarn üçte ikisinde 20-40 ya arasnda ortaya çkarken, üçte birinde 40 ya üstünde ya da 20 ya altnda balyor. 55 yan üzerinde ise risk belirgin olarak azalyor. Krk ya altnda balayan ataklar ve düzelmelerle giden atakl MS, kadnlarda erkeklere oranla yaklak 2,5-3 kat daha sk görülüyor. 40 ya sonras balayan progresif MS ise kadn ve erkek oranlar benzerlik gösteriyor.
Belirtilerin kendiliinden geçmesi tany geciktiriyor
MSin kiiden kiiye deiken belirtileri özellikle hastaln balangç dönemlerinde kendiliinden de düzelebiliyor. Bu nedenle hastalarn hekime bavurmadna ve dolaysyla da tannn gecikebildiine dikkat çeken Prof. Dr. Aye Saduyu Kocaman, MS hastalarnda görülebilecek bulgular öyle sralyor: Balca belirtileri arasnda vücudun çeitli bölgelerinde özellikle gövdede, yüzde, kollar ya da bacaklarda uyuukluk, karncalanma, güçsüzlük, görme keskinliinin azalmas ya da çift görme, ba dönmesi, dengesizlik, beceriksizlik, idrar kaçrma ya da idrar yapamama, dklama sorunlar ve yorgunluk bulunuyor. Nadiren bellek sorunlar, duygu durum deiiklikleri, cinsel ilev bozukluklar, konuma bozukluklar, ba ars, uyku bozukluklar ya da epileptik nöbetler de gözlenebiliyor.
24 saatten uzun süren belirtilere dikkat!
Ataklar ve düzelmelerle seyreden yaygn formunda belirti ve bulgularn 24 saatten uzun sürdüü dönemler atak dönemi olarak tanmlanyor. Prof. Dr. Aye Saduyu Kocaman, Atak dönemlerde gözlenen bulgular kendiliinden ya da kortizon tedavisiyle tam ya da tama yakn düzeliyor. Ancak hastalarn bu belirtileri dikkate almalar ve 24 saatten uzun sürmesi durumunda da mutlaka bir hekime bavurmalar gerekiyor. çünkü, bu dönemde hastaln seyrini etkileyen tedavilere balanmas ve düzenli kullanlmas, yakn doktor izlemi gelecekte özürlülük oluumunun engellenmesi açsndan son derece önemlidir diyor.
Ar stres riski artyor
çok sk viral enfeksiyon geçirenlerde, özellikle Epstein Barr virüs enfeksiyonuna maruz kalanlarda, D vitamin eksiklii olanlarda, ar stres altnda yaayanlarda MS gelime riskinin arttn söyleyen Prof. Dr. Aye Saduyu Kocaman, MS kaltsal bir hastalk deildir ancak ailesel yatknlk gözlenebilir. Bu nedenle göreceli olarak risk altnda olabileceini düündüümüz kiilerde MS geliim riskini azaltmak için D vitamini eksikliinden, ar stresden kaçnmalarn, sigara içmemelerini, ar tuz tüketmemelerini, salkl beslenmelerini, spor yapmalarn öneriyoruz diyor.
lk 10 yl hastaln seyrini belirliyor
MSnin tansnda hastada ortaya çkan belirtileri çok iyi dinlemek yani ayrntl öykü almak çok büyük önem tayor. Tany kesinletirmek amacyla da beyin ve omuriliin kontrast madde vererek Manyetik Rezonans (MR) görüntüleme ile deerlendirilmesi gerekiyor. Baz vakalarda, kesin tan için beyin omurilik svsnn (BOS) incelenmesi, kan testleri ve elektrofizyolojik çalmalar da gerekebiliyor. Hastaln seyrinin nasl devam edeceini gösterdii için tan konduktan sonraki ilk 10 yln çok önemli olduunu belirten Prof. Dr. Aye Saduyu Kocaman, çevresel faktörlere bal olarak ikinci hatta üçüncü 10 ylda da hastaln seyrinde deime ihtimali olsa da yakn hekim izlemi ile hastalk kontrol altnda tutulabiliyor diyor.
MS tedavisi, sabr ve kararllk gerektiriyor
MS tedavisinde, hastaln aktivitesini mümkün olan en erken dönemde kontrol altna almak, ataklarn önüne geçmek ve özürlülüü engellemek amaçlanyor. Geçtiimiz son 10 ylda çkan yeni ilaçlarla bu konuda önemli yol kat edildiine iaret eden Prof. Dr. Aye Saduyu Kocaman, tedavi baarsnda, tannn erken evrede konmas ve hastalarn tedaviye uyumunun çok önemli olduuna iaret ederek öyle konuuyor: Günümüzde tedavi açsndan pek çok seçenee sahibiz. Her hasta için, hasta özelinde karar verilerek uzun dönem kullanlmas gereken tedaviye balanabiliyor. Özellikle erken dönemlerde atak geçirilip, belirtilerin ortadan kalkmasyla hastalar rahatladklar için tedavilerini aksatabiliyor ya da brakabiliyor. Ancak, gelecekte özürlülük olumamas için bu dönemde tedavilerini sürdürmelerinin son derece önemli olduunun unutulmamas gerekiyor.
Düzenli ve salkl yaam ataklarn önüne geçiyor
MS ataklarn kontrol etmenin en önemli yolunun ataklar öneyici tedavilerin düzenli olarak uygulanmas olduuna iaret eden Prof. Dr. Aye Saduyu Kocaman, Ayrca düzenli uyumak, Akdeniz tipi beslenmek, egzersizin yapmak, yorgunluk, stres ve sk viral enfeksiyonlardan kaçnmak, sigara içmemek ve hekime danmadan canl virüs as yaptrmamak da ataklardan korunmada önem tayor diyor.