statistikler, dünya nüfusunun yüzde 30dan fazlasna karlk gelen yaklak 2,5 milyar insann demir eksiklii anemisi olduunu gösteriyor. Görülme sklnn çocuklar ve kadnlarda daha yüksek olduuna iaret eden çocuk Sal ve Hastalklar ve çocuk Hematolojisi Uzman Prof. Dr. Sabri Kemahl, gelimekte olan ülkelerde okul çandaki çocuklarn yüzde 40nda, gebelerin ise yaklak yarsnda demir eksiklii olduunu söyledi. Basit bir sorun zannedilen demir eksikliinin yaamsal önemi bulunduunun altn çizen Prof. Dr. Kemahl bu nedenle eksikliin mutlaka tedavi edilmesi gerektiinin altn çizdi.
BESLENME EKSKLNDEN KAYNAKLANABLR
Demir organizmada bata hemoglobin ve myoglobin olmak üzere baz proteinlerin önemli bir yap tan oluturuyor. Ayrca birçok metabolik olayda görevi olan çok saydaki enzimin yapsnda yer alan demir eksiklii bu nedenle önemli birçok salk sorunun ortaya çkmasnda da neden oluturabiliyor. Yeditepe Üniversitesi Kouyolu Hastanesi çocuk Hematolojisi Uzman Prof. Dr. Sabri Kemahl, Demir eksiklii sanayilemi ülkelerde de önemli bir salk sorunu olan tek beslenme eksikliidir diye konutu.
EKSKLNN YAAMSAL ÖNEM BULUNUYOR
Demir, oksijenin akcierlerden dokulara tanmasn salayan hemoglobinin en önemli yap talarndan birini oluturuyor. Bu nedenle de eksikliinin yaamsal önemi bulunduunu söyleyen Prof. Dr. A. Sabri Kemahl, bu duruma bal olarak yaanabilecek dier salk sorunlar konusunda unlar anlatt:
Demir eksikliinin en bilinen ve önemli sonucu kanszla (anemiye) yol açmasdr. Kanszla bal solukluk, halsizlik, yorgunluk, itahszlk görülebilir. Ar anemi olduunda soluk darl, çarpnt ve zamanla büyüme gerilii geliebilir. Anemi dnda baklk sistemini etkileyerek enfeksiyonlara direncin azald gösterilmitir. Ayrca bilisel bozukluklara da neden olarak okul baarszl gibi sonuçlar olabilir. Enfeksiyonlar demir eksikliine yol açmaz ancak demirin kullanmn etkileyerek enfeksiyon anemisine yol açabilir.
ALELER TARAFINDAN FARK EDLMYOR
Demir eksiklii ve demir eksiklii anemisi vücuttaki demir depolarnn tükenmesiyle zaman içinde geliiyor. Bu nedenle de çocuklarda aileler tarafndan hemen fark edilmediine dikkat çeken Prof. Dr. A. Sabri Kemahl, süreçle ilgili u bilgileri verdi:
Demir eksikliinin ilk aamasnda depo demiri olan ferritin düzeyi düer ancak anemi bu aamada görülmez. Bu aamaya pre-latent demir eksiklii denir. Daha sonraki aama gizli (latent) demir eksiklii olarak adlandrlr. Serum demiri düer, plazma demir balama kapasitesi ve transferrin düzeyleri yükselir. Son aamada bunlara ek olarak hemoglobin düzeyinin de dümesiyle demir eksiklii anemisi yerleir. Kanszlk ancak bu dönemde fark edilebilir. Kan saymlarnn dikkatli biçimde incelenmesi demir eksiklii tansna yardmc olur. Kesin tan ferritin ve serum demiri deerlerinin düüklüü ile konur.
Prof. Dr. A. Sabri Kemahl, demir eksikliinin talassemi ile kartrlabileceini belirterek, Bunun nedeni, her ikisinde de hemoglobin düüklüü yannda ortalama alyuvar hacmi ve ortalama alyuvar hemoglobininin düük bulunmasdr. Ancak ayrntl bir öykü yannda uygun laboratuvar incelemeleri ile ikisinin ayrm kolayca yaplr dedi.
PREMATÜRE BEBEKLERDE EKSKLK DAHA YOUN
Beslenmeye bal demir eksiklii en sk 9-24 aylar arasndaki çocuklarda görüldüünü anlatan Prof. Dr. A. Sabri Kemahl yenidoanlar bir miktar demir deposuyla doduklar için ilk haftalarda ve aylarda demir verilmesi gerekmediini belirtti. Bu noktada anne sütünün önemine deinerek unlar anlatt:
Anne sütündeki demirin emiliminin inek sütündeki ve dier besinlerdekinden daha yüksek olmas bebei demir eksikliinden korur. Zamannda doanlarda ilk 5-6 aydan sonra bebee ek demir verilmesi gerekir. Bu, demir damlalar ya da uruplar ile verilebilir; demirle zenginletirilmi mamalar da bu gereksinimi karlayabilir. Prematürelerde ise depolar daha düüktür ve ek demirin daha erken balanmas gerekir.
Anne sütünün en az 6 ay sürdürülmesinin demir dengesi bakmndan da önem tadna dikkat çeken Prof. Dr. A. Sabri Kemahl, inek sütündeki demirin emilimi anne sütüne göre daha düüktür Ayrca baz çocuklarda inek sütüne bal barsaktan kanamalar görülebilmesi nedeniyle inek sütü 1 yana kadar bebeklerde önerilmez diye konutu.
DEMRDEN ZENGN BESLENME GEREKYOR
Yaplan deerlendirmeler sonrasnda demir eksiklii tans konan kiilerde uygun dozda demir verilerek tedavi edildiini belirten Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri çocuk Sal ve Hastalklar, çocuk Hematolojisi Uzman Prof. Dr. A. Sabri Kemahl tedavi konusunda unlar anlatt:
Demirin az yoluyla (damla, urup ya da tablet) verilmesi tercih edilir. Ancak azdan alamayacak hastalarda damar yoluyla demir verilerek tedavi olana da vardr. Demir eksikliini önlemenin yolu besinlerle yeterli miktarda demirin alnmasdr. Bu nedenle demirden zengin besinlerin alnmas önemlidir. Demirden en zengin besinler krmz et, tavuk eti, yumurta, balk ile karides ve deniz kabuklulardr. Baklagiller ile spanak, brokoli gibi sebzelerde de demir bulunmasna karn bunlarn biyoyararlanm daha düüktür.