çocuklarda görülen ani davran deiikliklerini sadece çocuk olmalaryla açklamak doru bir yöntem deil. Günümüzdeki çok sayda çocuk hayatta ilk admlarn büyük bir güvensizlikle atyor. Peki çocukluk ça depresyonu nedir? çocuunuzun depresyonda olduunu nasl anlarsnz? Bu tip durumlarda anne ve babalara ne gibi görevler düüyor? Bu ve buna benzer tüm merak edilen sorularn yantlarn Psikolog Duygu Baak Gürtekin veriyor:
ANNE-çOCUK LKS TEMEL BELRLEYC
Dünyaya gelirken her birimiz çevreyi alglamak ve etkileime girmek için temel baz yetilerle donatlm bir ekilde geliriz. Aslnda bu donanm bebein henüz birkaç haftalkken dahi yüz yüze etkileime olan ihtiyacna ve bu ihtiyacnn özellikle ebeveyn ile ilikisindeki yerinin önemine iaret eder. Geliimine devam eden bir bebek, erken çocukluk ve çocukluk dönemlerinde balanma, uyumlanma ve etkileim ihtiyac ile büyür. Bu etkileimler srasnda anne ile bebek arasndaki iliki çocuun ilk bakm verenleri ve ebeveynleri ile kurduu güvenli temas, çocuun en önemli duygusal ihtiyaçlarna dair temel talarn oluturmada çok önemli bir rol oynar.
çocuun geliimsel sürecinde anne ile arasnda olumas beklenen bu temel ba, çocuun d dünyaya kar güven duygusunun olumasnda da oldukça büyük bir yere sahiptir.
Bu ban ve beraberinde temel güven duygusunun gelimedii durumlarda çocuun beklenen seyirdeki duygu durum tablosu deiime urar. çocuun geliimsel dönemlerine göre gözlemlendiinde, beklenmeyen duygu durum deiimlerinin olmas ve beraberinde iletiim problemleri, olumsuz davranlar, depresif ruh hali gibi görünür belirtiler yaanmas bize çocukluk ça depresyonunu iaret eder.
HANG BELRTLERLE ORTAYA çIKAR?
çocukluk ça depresyonunun temel belirtileri geliimsel dönemlere göre farkllk göstermekle beraber genel hatlar ile u ekilde özetlenebilir; çocuun sosyal hayattan, çevresinden, arkadalarndan ve ailesinden belirgin ekilde uzaklamas, itah ve kilo kayb yaamas, uyku probleminin ortaya çkmas, sürekli yorgun hissetmesi ve oynamaya dahi ilgisinin azalmas, akademik baarsnda düü, ölümden sk sk bahsetmeye balamas, stres ve üzüntüye bal gelien ba ve mide ars gibi fiziksel semptomlar.
Dikkat edilmesi gereken dier noktalar ise; daha önce holand eyleri yapmaya dair isteinin belirgin ekilde kaybolmas, geliimsel sürece bal kazanlan yetilerin kaybolmas, umutsuzluk, çaresizlik ve mutsuzluk gibi duygularn ön plana çkmas, bunlarn beraberinde gelen alama krizleri, nedeni bilinmeyen öfkelenme ve etrafa zarar vermei isteidir. Fakat bu belirtilerin her çocukta farkl ekillerde görülebilme olasln unutmamamz ve yolunda gitmeyen eyler olduunu gözlemlediimiz anda bir uzmana danmamz gerekir.
DEPRESYON çOCUKLUK DÖNEMLERNDE FARKLI BELRTLER GÖSTERR
Depresyon tpk erikinlerde olduu gibi çocuklarda da her yata ve farkl geliimsel dönemlerde meydana gelebilir. Bu konuda yaplan aratrmalar özellikle 0-18 ay süresince oluan anne bebek ilikini takiben çok farkl semptomlarn görülebilecei yönünde bulgular sunmaktadr. çocukluk ça depresyonu 4 yanda bir çocukta farkl belirtilerle gözlemlenirken, 15 yanda bir ergende çok farkl belirtilerle kendini gösterebilir. Bu noktada tan koyabilmeyi ve belirtileri gözlemlemeyi kolaylatrmak adna bulgular 3 farkl geliimsel dönem olarak ayrmak mümkündür.
Bunlar okul öncesi (0-6 ya), okul ça (6-12 ya) ve ergenlik dönemi (12-18 ya) olarak adlandrlabilir. Bu evreler arasndaki belirleyici farkllklara bakldnda özellikle okul öncesi dönemi bebeklikten itibaren ele almak gerekir. Bebeklik depresyonu diye de adlandrlan anne ile bebek arasnda gelimekte olan ban herhangi bir nedenle urad duygusal kayp, bebekte huzursuzluk, beslenme bozukluklar, ar alama ve dier fiziksel semptomlar olarak karmza çkabilir. Daha sonra erken çocukluk olarak adlandrdmz dönemde en belirgin belirtiler ilgisizlik, üzüntülü ruh hali, itah ve kilo kayb, uyku bozukluklar olarak özetlenebilir.
ERGENLK DÖNEMNDE çOCUUNUZLA LETM KURUN
Okul çanda olan bir çocua dair düünüldüünde, hem çocuun kendisinden hem de ailesinden bilgi almak çok önemlidir. Özellikle ailede yaananlarn çocuklar üzerinde dorudan etki ettii ve sistemik olarak etkisi altnda kalnan konularn bazen umutsuzluk ve üzüntü hissinin ar younluu ile intihar düüncelerine doru evrildii gözlemlenebilir. Bu nedenle bu dönemde hem ailenin hem de çocuun kendisinin verecei bilgilerin dikkatle dinlenilmesi, çocuun okul, sosyal ve aile yaamnn bilinmesi çok önemlidir. Son olarak, ergenlik dönemindeki depresyonun dier geliimsel dönemlerden farkl olarak daha riskli olabilecei ve yetikin depresyonuna benzer özellikler tayabilecei unutulmamaldr.
Ergenlikte sklkla karmza çkan tablolar, alkol ve madde kullanm veya risk barndran faktörlerin olduu durumlardr. Bunlarn beraberinde iddeti yükselebilecek olan depresif mood ve davran bozukluklarnn dikkatle gözlemlenmesi ve en ksa sürede ele alnmas gerekir. Bu dönemde depresyona, kayg bozukluklar ve uyum problemleri sklkla elik edebilir. Her bir geliimsel dönemde çocuklarmz dinlemeye ve anlamaya açk bir ekilde iletiim kurmak bu konuda en önemli koruyucu faktörlerden biridir, bu nedenle çocuklarmzla kurduumuz ilikinin kalitesi her yata çok deerli ve çok önemlidir.
EBEVEYNLERDEK DEPRESYON çOCUKLARI DA ETKLYOR
Aile aslnda küçük bir sistemdir, bu açdan bakldnda iç içe geçmi bir ekilde dönen çarklarn sadece birinde yaanan küçük bir aksaklkta dahi bütün sistemin etkilendii örneini vermek yerinde olacaktr. Elbette erikin depresyonu yaayan ebeveynlerin hem davransal hem de ilikisel problemlerinin evin içerisinde görünmez klnmas mümkün deildir. Bu konuda hem genetik yatknlk hem de yaplan aratrmalarda elde edilen sonuçlar bize, anne ve babada depresyon deneyimi olduu bilinen ailelerin çocuklarnda, depresyon görülme orann yüzde 50 olduunu söylüyor.
Biyolojik, sosyal ve psikolojik faktörlerin beraberinde gelien depresyon aile içerisindeki tek bir bireyde görüldüünde dahi, sonrasnda dier üyeler üzerinde de iz brakan bir noktaya ulaabiliyor. Bu nedenle durumu deerlendiren uzmann aile görümeleri yapmas ve konuyu sistemik bir yaklamla ele almas depresyon tedavisi ve sonrasnda önemli bir rol oynamaktadr.
HANG TEDAV YÖNTEMLER UYGULANABLR?
Aslnda depresyonun iddetine ve türüne göre pek çok farkl yöntemle tedavi uygulanabilir. Bu süreçte en çok dikkat edilmesi gereken husus etik duyarllkla hizmet verebilecek doru uzmanlarla çallmasdr. Bu tedaviler, etkinlik düzeyi ve etki alan açsndan danann bulunduu ya grubu ile özel olarak çalan çocuk-ergen psikiyatristi, uzman klinik Psikolog ve Pedagog destei ile bütüncül bir bak açs ile yürütülmelidir. Depresyonun iddeti ve deneyimlenirken çocuun yaad özel durumlar göz önünde bulundurularak pek çok farkl yöntemle tedavi kolaylkla sonuç verebilir.