Ylmaz YAAR/sa PEK
DYARBAKIR-ç Hastalklar Uzman Doç. Dr. Murat Köse Bir yldr yaadklarmz bize gösterdi ki; Covid-19 enfeksiyonunun akcier dnda neredeyse tutmad organ ve sistem yok. Bu yüzden hastalk sonrasnda da devam eden çok çeitli kalc semptomlar olan ve saylar giderek artan hastalarla karlayoruz. Bu nedenle Covid sonras baz önlemleri mutlaka almak gerekiyor diyor. ç Hastalklar Uzman Doç. Dr. Murat Köse, Covid sonras ortaya çkabilen hastalklar anlatt, iyiletikten haftalar hatta aylar sonra bile dikkat edilmesi gereken, ihmale gelmez önlemleri sralad, önemli uyarlar ve önerilerde bulundu.
Bir yl önce ülkemizde görülmesiyle birlikte topyekun seferberlie yol açan, günlük yaam alkanlklarmz kökünden deitiren yüzyln salgn hastal Covid-19 enfeksiyonu bugün hala en büyük endie kayna olmaya devam ediyor. Maske, mesafe ve hijyenin yan sra Covid-19 as yüzyln salgn hastalndan korunmada bir umut olsa da, tüm bu önlemlere ramen hastalk kapy çalabiliyor! Üstelik Covid-19 geçirip iyilemek de sorunu bitirmiyor; hastaln yol açt tahribat iyiletikten sonra da fiziksel ve psikolojik olarak etkisini youn ekilde farkl biçimlerde gösterebiliyor. ç Hastalklar Uzman Doç. Dr. Murat Köse Son bir yldr yaananlar Covid-19 enfeksiyonunu geçirmekle sorunun bitmediini, iyiletikten günler, haftalar hatta aylar sonra da çok çeitli skntlar yaanabildiini ortaya koyuyor derken, o hastalklar öyle sralyor;
Covid-19 bu hastalklara yol açabiliyor!
Santral sinir sistemini etkileyerek: Ba dönmesi, ba ars, sersemlik hissi, kas ars, tat ve koku kayb ve felç gibi semptomlar.
Gastrointestinal sistemi etkileyerek: Bulant, kusma, karn ars, itahszlk, ishal, mide kanamas, karacier hasarna bal akut hepatit.
Hematolojik ve kalp tutulumu yaparak: Kann beyaz hücrelerinde düüklük, ritim bozukluu, kalp kasnda iltihap, bacak damarlarnda phtlama, akcier damarlarnda pht, kalp krizi gibi çeitli klinik tablolar.
Üriner sistemi etkileyerek: drarda kan ve protein kaça, böbrekte hasar ve elektrolit bozukluu.
Endokrin sistemde özellikle pankreas etkileyerek: Kan ekeri yükseklii ve eker komasna kadar gidebilecek insülin salglanmasn basklayabilir.
Göz ve deri tutulumuyla beraber konjoktivit ve döküntülere neden olur.
6 ay sonra en sk görülen ikayetler!
Covid-19 sonras sürecin, hastalk öncesi risk faktörlerine ve hastaln ciddiyetine bal olarak deitiini vurgulayan Doç. Dr. Murat Köse Covid-19 hastalarnn üçte birinden fazlas birden fazla kalc semptom yaar. Hastalarn kontrollerinin 6. Aynda bile her 5 hastann biri hala inatç ve karakteristik semptomlardan muzdaripti derken, bu inatç belirtileri psikolojik ve nörolojik olarak ikiye ayrarak öyle anlatyor:
Fiziksel ikayetler: Halsizlik, nefes darl, göüste huzursuzluk ve öksürüktür. 6 aydan daha uzun süre hastalar bu ikayetler ile hekime bavurabilirler ve genelde yaplan testler sonucunda altta bir neden bulunamaz. Daha az gördüümüz fiziksel semptomlar; eklem ars, ba ars, gözya kuruluu, itahszlk, ba dönmesi, kafada sersemlik hissi, kas ars, uyku bozukluu, saç dökülmesi, terleme ve ishaldir. Özellikle bu ikayetler hastann yaam kalitesini bozduundan semptomlara yönelik ilaç verilerek tedavisinin düzenlenmesi önemli.
Psikolojik ve Nörolojik ikayetler ise; post-travmatik stres bozukluu, anksiyete, depresyon, konsantrasyon bozukluu ve hafza güçlüü hastalarn Covid-19 sonras yaad yaam konforunu, i hayatn, aile hayatn ciddi etkileyen antidepresan kullanmnn hatr saylr seviyede olduu bir durum oluturur.
Covid sonras bu 5 önleme dikkat!
Fazla kilolardan kurtulun: Salkl bir vücut için ideal kiloda olmak üphesiz çok önemli. Ancak özellikle Covid-19 enfeksiyonu geçirenler için çok daha kritik rol oynuyor. Fazla kilo; yüksek tansiyondan diyabete, damarlarda ya birikiminden inmeye dek birçok hastala yol açabilirken, Covid-19 enfeksiyonunun vücutta yaratt tahribat da eklendiinde risk artyor.
Düzenli egzersiz yapn: Hareketsizlik salmzn en büyük dümanlarndan biri ve Covid-19 enfeksiyonu nedeniyle ypranan vücudumuzun özellikle haftada üç gün tempolu en az 45 dakika yürüyü ile yeniden toparlamas mümkün. Aksine hareketsiz yaama devam edildiinde tahribat artyor.
Salkl diyete özen gösterin: Covid sonrasnda da güçlü bakl hem hastaln tekrarlanma ihtimalini engelliyor hem de enfeksiyonun vücutta yol açt ykmn onarlmas için çok büyük önem tayor. Bu nedenle özellikle ar ve yal yiyeceklerden, kzartmalardan, arküteri ürünlerinden, ar tuzdan uzak durmal ve mevsim sebzelerine soframzda mutlaka yer vermeli, haftada iki gün balk tüketmeyi ihmal etmemeliyiz.
laçlarnz aksatmayn: Özellikle diyabet, tansiyon, astm, KOAH gibi kronik hastalnz varsa ilaçlarnz mutlaka zamannda ve yeterli dozunda almaya özen gösterin.
Rutin kontrolleri ihmal etmeyin: Covid-19 geçirenlerin mutlaka hekimlerinin önerdii belirli aralklarla düzenli rutin muayeneye gitmeleri, pandemi sürecinde hastaneye gitme korkusu nedeniyle ikayetlerini ertelememeleri çok önemli.