Kompulsif Biriktirme Hastal (Dispozofobi) halk arasnda istifçilik olarak bilinen hastalk kiinin deerli olsun veya olmasn eya, atk, ambalaj vb. maddeleri atamama durumu olarak tanmlanyor. Altnba Üniversitesi çocuk Geliim Program Bakan Uzman Klinik Psikolog Dila Özçelik, istifçiliin sebepleri ve tedavi yollar hakknda bilgi verdi. Özçelik, Bireylerin özellikle sosyal yaantsna önemli ölçüde etki eden istifçilik, ayn zamanda hem kiiye hem de yakn çevresine duygusal, fiziksel ve maddi anlamda zararlar veriyor. Hastann istifçi olarak deerlendirilmesi için yararl ya da yararsz tüm eyalarn elde tutulmas ve atlmamas için kiide youn bir dürtüsel durum meydana geliyor diye konutu.
stifçilik probleminin görülme sklnn Türkiyede ve dünyada küçümsenmeyecek bir oranda olduuna dikkat çeken Özçelik, Türkiyede nüfusun yüzde 3ünde rastlanan istifçilik problemi dünya genelinde yüzde 6 olarak seyrediyor. Bununla birlikte kiilerin istifçilik durumunu mümkün olduunca gizledikleri için verilen bu rakamlarn gerçek deerlerin altnda kald da düünülüyor dedi.
TERK EDLME KORKUSU HASTALIIN SEBEB OLABLR
stifçiliin sebeplerini ve hastaln altnda yatan önemli etkenleri sralayan Uzman Klinik Psikolog Dila Özçelik, istifçiliin temelinde genetik faktörlerin yattna deinerek, Travmalar, erken çocukluk dönemlerinde maruz kalnan aile tutumlar, ayrlk anksiyetesi olarak da bilinen terk edilme korkusu gibi sebepler hastaln sebebi olarak görülebiliyor dedi.
stifçilik probleminin yaratt belirtilerin artt dönemlerin hemen öncesinde genellikle kiilerin stresli veya travmatik bir durum yaad görülebiliyor diyen Özçelik, sözlerine öyle devam etti:
Bu durum da bize, aslnda istifçilik durumunda kiinin yaantsal faktörlerinin ne denli önemli olduunu gösteriyor. Travmaya maruz kalan kiilerin gerçek stres faktörleriyle yüzlememek ya da bunlarn bir ekilde üzerini kapamak için istifçilii bir ba etme yöntemi olarak gelitirdikleri görülüyor. Ayn zamanda, günümüzde yaplan aratrmalar gösteriyor ki, istiflemenin hafza ve dikkate dayal problemlerle, kategorilendirme ve karar verme zorluklar ile de ilikisi var. Bu noktada kiilerin ellerinde tuttuklar eyalarla ba kurarak, güvenli ortam ihtiyaçlarn karladklar ve kiisel olarak yaadklar olaylar hatrlamalarn salayacak balantlar kurduklar düünülüyor.
TEDAV çN K PROBLEMN KABUL ETMEL
stifleme hastalnn tedavisi hakknda konuan Özçelik, Her türlü psikolojik rahatszln tedavisinde olduu gibi istifçilikte de ilk olarak gerekli olan, kiinin problemini kabul edecek iç görüye sahip olmas ve tedavi olmay istemesidir. Ancak istifleme problemi olan kiilerin yardan fazlasnda durumlarndan rahatsz olmama hali görülür. Bu sebeple tedaviye uyumlar düüktür. Ancak son yllarda yaplan aratrmalarla birlikte, kanta dayal terapilerden biri olarak kabul edilen bilisel davranç terapi ile birlikte bireylerin istifleme davrannn tedavisinde önemli admlar atld. Bu noktada bilisel davranç terapi uygulayan uzmanlar, istifleme davrannn altnda yatan nedenleri aratrarak öncelikle bu sebepleri ortadan kaldrmaya ve bununla birlikte karar alma becerilerini güçlendirmeye odakl çalyorlar dedi.
Psikoterapi kapsamnda amaç, istifleyen kiinin istifledii eyalardan önemli ölçüde kurtulmasn salamak ve belli bir miktar eya ile yaam becerilerini sürdürebilmesini salamak diye konuan Özçelik, Özellikle son yllarda gelien nörobilimsel çalmalarla birlikte, istifleme problemi yaayan kiilerin beyninde salkl kiilere oranla farkl nöral aktiviteler görüldüü tespit edildi. Yaplan çalmalar sayesinde elde edilen bulgular istifçiliin tedavisi için de çarpc etkiler tayor. Güncel çalmalara göre, istifçilik problemi yaayan kiilerin beyinlerinin karar verme, dikkat ve duygusal regülasyonla alakal bölgelerinde ilevsel bozukluklar görüldüü saptand ifadelerini kulland.
HJYENE DAYALI VE FZKSEL RAHATSIZLIK YAANABLR
Dila Özçelik, hastaln hijyen açsndan önemli ve riskli fizyolojik hastalklara da yol açabildiini dile getirdi.
Özçelik, Eyalarna balanarak yaam alanlarn bu eyalarla dolduran istifçilerin hareket kabiliyeti git gide kaybolur. Temelde fiziki açdan ciddi biçimde etkilenen yaam alan, ayn zamanda hijyenik açdan da etkilenmeye balar. Yaam ortam içerisinde istiflenen eyalar tozlanmaya ve küflenmeye yüz tutar. Bu sebeple ev içi böcek ve fare istilas kaçnlmaz olur. Bu durum ise kiinin çok sayda hijyene dayal fiziksel rahatszlk yaamasna sebep olabilir diye konutu.
PROBLEM YAAYAN KYE SEVG VE EFKAT GÖSTERMEK GEREKYOR
stifçi kiilerin yaknlarna nasl davranmalar gerektii konusunda tavsiyelerde bulunan Uzman Klinik Psikolog Dila Özçelik, sözlerine öyle devam etti:
stifleme davran gösteren kii yakn çevresiyle problemler yaamaya balar. Arada oluan en net skntlardan biri istiflemenin ev ya da i ortamn paylaan kiiler için yaam alanlarn olabildiince kstlamas ve hijyenik açdan etkilemesidir.Bu noktada istifçi kiinin yakn çevresindekilerin tutumlar problemin gidiat açsndan büyük önem tar. lk etapta yakn çevrede bulunan kiilerin istiflemenin bir psikolojik problem olduunu kabul etmesi ve doasn anlamaya çalmalar gerekiyor. Bununla birlikte yakndaki kiilerin duruma kar olan duygularn yönetme becerisini edinmeleri de önemli. stifleme durumunun temelinde duygusal problemlerin olduunu kabul edersek, özellikle ailenin problemi yaayan kiiye sevgi ve efkat göstermesi gereklidir. Burada en önemli faktörlerden biri ise istifçiyi deimeye zorlamamak ve durumun düzelmesi için kiiye yeterli zaman tanyarak destek olmaktr.