Karacier yetmezlii çocuklarda kaltmsal ya da annesinin hamilelii srasnda yaad baz skntlar nedeniyle ortaya çkabilmektedir. Doutan safra yollar yokluu ve karacierin günlük ilevlerini gerçekletiren baz maddelerin eksikliinden kaynaklanan metabolik hastalklar, çocuklarda karacier yetmezliine sebep olmaktadr. Önlem alnmad takdirde çocuklarn bir yana gelmeden hayatn kaybetmesine sebep olan hastaln tek çözümü karacier naklidir. Yetikinlerde görülen karacier yetmezliklerinin önlenmesi için u noktalara dikkat edilmelidir.
Hepatit asn ihmal etmeyin:
Karacier yetmezliklerinin en önemli sebeplerinden birisi olan hepatit virüslerinin bulama riski a sayesinde önlenebilir. A yaptrarak bulac hepatit virüslerine kar kendilerini koruma altna almayan kiiler, farknda olmadan Hepatit B ve C virüslerine yakalanabilir. Virüsler, kuaförlerde tra olurken, di tedavisinde, çeitli tedaviler srasnda temizliine özen gösterilmeyen aletlere bulaan kan aracl ile kiilere hiç tanmadklar insanlarndan bulaabilir. Hepatit B ve C virüsleri uzun vadede yava yava ilerleyerek siroza, siroz ise karacier ilevini bozarak kronik karacier yetmezliine neden olabilir.
Alkolden uzak durun:
Ar alkol tüketimi modern çan en önemli karacier hastalklarnn sebeplerinin banda gelmektedir. Dünya Salk Örgütünün limitini belirledii alkol oran ald andan itibaren karacier zarar görmeye balamaktadr. Alkol, zamanla kiinin yaam kalitesini de bozarak siroza ve karacier yetmezliine neden olmaktadr. Sirozun neden olduu karacier yetmezliinin tek tedavisi de organ naklidir.
Beslenme bozukluuna dikkat edin:
nsanlar salklyken karacierini nasl koruyacan ya da nasl zarar verdiini düünmemektedir. Ne zaman ki karacier deerleri yükselmeye balar o zaman mucize yiyecekler ya da ilaçlar aranarak karacierler korunmaya çallr. Oysa kiiler salklyken düzenli beslenerek ar kilo almadan karacierlerini koruyabilirler. çünkü düzensiz beslenme ar kilolara neden olarak karacier yalanmasna, bu da ilerleyen dönemlerde karacier yetmezliine neden olabilmektedir.
Zehirli mantarlara dikkat edin:
Bilinçsiz tüketilen mantar her insanda karacier yetmezliine neden olabilir. Her yl çok sayda insan mantar zehirlenmesi nedeni ile hayatn kaybetmektedir. Zehirli mantar dierlerinden ayrt etmek zor olduu için kültür mantar dnda doadan toplanan mantarn tüketilmemesi gerekmektedir.
Doutan gelen hastalklar ihmal etmeyin:
Genç yata ortaya çkan karacier yetmezlikleri doutan gelen demir, bakr ve metabolizma bozukluklardr. Genetik bozukluk gibi nedenlerle erken yata ortaya çkan karacier yetmezliklerine kar erken tehis hayati önem tamaktadr. Bu nedenle bu tür genetik hastalklar olanlarn hastalklarn kontrol altnda tutarak ihmal etmemesi gerekir.
Nakil için karacier yetmezliinin son evresi beklenmemeli
çeitli hastalklar nedeniyle büyük bir bölümünün geri dönüümsüz hasara uramas ile ortaya çkan karacier yetmezlii hayati risk yaatarak, kiinin yaam kalitesini bozmaya balamaktadr. Bu nedenle karacier yetmezliinin son evresini beklemeden önce nakil yaplmas gerekir. Karacier hastas olduunu bilen ve karacier hastal nedeniyle yaad günlük problemleri alglayan kii, en ksa zamanda bir organ nakli merkezindeki uzmanlar ile beraber durumunu deerlendirerek uygun zamanda geç kalmadan canldan ya da kadavradan nakil yaptrmaldr.
Organ saylar hasta saylarn karlayamyor
Karacier yetmezlii hasta says net olarak bilinmese de, 20 binin üzerinde insann kadavradan nakil bekledii bilinmektedir. Türkiyede bir ylda kadavradan, canldan toplam 1200 ile 1500 aras karacier nakli yaplmaktadr. Nakille erken tanm tüm ülkelerde bu rakamlar 3000- 5000 arasnda sabitlenmi görünmektedir. Organ saylar hasta saylarn karlayamaz durumda olduu için her ülkede nakil saylar belli rakamlarda sabitlenerek bir doygunluk noktasna ulamaktadr. Dier ülkelerde nakiller kadavra organlarla yaplrken, Türkiyede tam tersi bir durum söz konusudur. Kadavra organ sknts nedeniyle nakillerin %80ni canl donörlerden alnan organlarla yaplmaktadr. Türkiye, organ nakli says konusunda gelimi ülkelerle yaklak rakamlara ulam durumdadr. Bu orann salanmasnn esas nedeni canl vericili operasyonlardr. Canldan organ nakli yaplmyor durumda olunsayd bugüne kadar birçok hasta kaybedilebilirdi. Organ bann artrlmas devletin ve toplumun önemli görevlerinden biridir. Bu konuda bilinçlendirme çalmalar çocukluk çandan itibaren balamal ve her birey bu sorumlulukla yetitirilmelidir.