Psikiyatri Uzman Prof. Dr. Mustafa Sercan k depresyonu hakknda en çok merak edilenleri cevaplad.
K depresyonu neden olur?
Sonbahar ve k aylarnda günnn azalmasna beynin verdii tepki ile tetiklendiini düünülmektedir. K depresyonunun serotonin ve melatoninin kan düzeylerindeki deiikliklerle ilikili olduu gösterilmitir. Bu iki kimyasal madde insanda uyku ve uyanklk döngüsünün, enerjisinin ve ruh halinin düzenlenmesinde etkilidir. Sonbahar ve k mevsimlerinde günlerin ksalmasyla günnda geçen sürenin azalmas ve karanlk saatlerin uzamasyla melatonin düzeylerinde art ve serotonin düzeylerinde azalma olmaktadr. Bu da depresyonun olumas için gereken biyolojik koullar yaratabilir.
K depresyonu kapda m? Grip gibi herkes risk altnda m?
Grip virüsü bile herkeste deil, bakl zayf olanda hastalk yapar. Mevsimsel depresyon da öyle, yatkn olan kiilerde risk yüksektir. In azalmasna tepki olarak da ortaya çkabilir.
Her kendini mutsuz hissedenin aklna depresyon mu gelmeli?
Elbette hayr. Depresyondaki kiiler çounlukla mutsuzdur ama her mutsuz kii depresyonda demek deil bu. Panie kaplmamak gerekmesi de bundan.
Mutsuz kii kendindeki durumu nasl ayrt edebilir?
Önce sradan mutsuzluktan daha çok yaknmas olduunu ayrt etmeli. Depresyon hem bedensel hem de ruhsal çökkünlük halidir. Mutsuzluk ise elimizdekilerin beklentimizin gerisinde kalmas ya da beklemediimiz olumsuzluklarla ortaya çkan bir ruh halidir. Mutsuzlukla oluan olumsuz duygu zamanla azalr, kii normalize olur. Olumsuz duygulara bedensel belirtiler elik ediyorsa, bu belirtiler artma eiliminde ise ya da azalmyor ve süre iki haftay geçmise depresyon olasl beliriyor demektir.
Mevsimsel depresyon belirtileri nelerdir, kendinde gören kii ne yapmaldr?
Depresyon ille de kiinin olumsuz bir yaam olayna tepki olarak olumaz. Olumsuz yaam olaylar tetikleyicilerden yalnzca biridir? Depresyon biyolojik yapmzn bir sonucu da olabilir, mevsimsel depresyon gibi doa olaylarnca da tetiklenebilir.
Kii bir neden olmadan da üzgün hisseder ve sevinemediini fark eder. Bu bazen kolay alama, kolay sinirlenme ya da hiçbir ey hissetmeme eklinde de gerçekleir. Keyif alma duygusunun kayb, sosyal ilikilerden uzaklama. Sknt, kayg hissi olabilir tam bir duyarszlk (dünya yansa umursamaz) eklinde de kendini gösterir. Uyku ve itah deiiklikleri belirgindir. Enerji azl, çabuk yorulma, halsizlik, çaresizlik duygusu, umutsuzluk. Dikkat younlamasnda azalma ve güçlük, okul ya da i yaamnda baarnn dümesi. Cinsel isteksizlik. Bunlarn bazlar iki haftadan uzun süredir kiide varsa depresyon akla gelmeli ve bir hekime bavurmal.
K depresyonuna özgü belirtiler neler?
Genel depresyon belirtileri kiide var olmakla birlikte bazlar özel görünüm tar. Halsizlik duygusu kol ve bacaklarda kurun arl varm eklinde hissedilir. Uyku bozukluu çok bazen de ar uyuma biçiminde görülür. tah deiiklii de art yönündedir ar yemeye kadar gidebilir. Karbonhidratlara dükünlük artar, kilo alm belirgindir. Mevsimsel depresyon kararn belirtilerin (en az iki yl arka arkaya) mevsim içinde yalnzca birkaç ay sürmesi, dier mevsimlerde olmamasna göre veririz.
Kimlerde olur?
K depresyonunun toplumda yaygnl % 5 6 olarak tahmin edilmektedir ve bu oran yaanlan bölgenin ekvatora uzaklna bal olarak yükselmektedir. Kukusuz her yata olabilse de ilk görülmesi genç erikin yalarndadr ve kadnlarda erkeklerden dört kat sk görülmektedir. Ailevi geçi özellikleri göz önüne alndnda ailesinde mevsim depresyonu olanlarda risk daha yüksektir.
Mevsimsel Depresyonun Tedavisi Nedir?
Mevsimsel depresyonun tedavisinde ilaç tedavisi, psikoterapi ve k tedavisi kullanlabilmektedir.
Korunmak için gün ndan en çok yararlanmann yollarn bulmakta yarar var. Sabah erken uyanmak, gündüz saatlerinde açk havada, gün nda yürümek. Hava kapal bile olsa bunun yararl olduunu bilmekte yarar var. çevrede kar varken gün nn daha etkili olduunu bilmekte de yarar var. Akam saatlerinde de olabildiince aydnlkta olmak yararldr. Uyku saatlerinin düzenli olmas ve uyku süresinin de artna da, azalmasna da meydan vermemek önemlidir.