lk bata çin ve çevresini etkileyen epidemi (yerel veya bölgesel salgn) olarak alglanan Kovid-19, sonraki günlerde snrlar ap halk saln dünya çapnda tehdit eden pandemiye (küresel salgn) dönütü.
Dünya, yl boyunca virüsle ilgili gelimelere kilitlendi, salgnn kontrol altna alnmasna yönelik tedbirler tüm ülkelerin ana gündemi oldu.
Hastalk, ilk kez çinin Hubey eyaletine bal Vuhan kentindeki deniz ürünleri gda pazarn ziyaret eden kiilerde görüldü.
Sebebi anlalamayan solunum rahatszl ikayetiyle ilk hasta 17 Kasmda hastaneye bavurdu. Akcier iltihaplanmasna yol açan hastala bilinmeyen yeni bir virüsün sebep olduu anlalacakt.
Virüs, sonraki aylarda Vuhandan çinin dier ehirlerine yaylmaya devam ederken dünya, bu gelimeden uzun süre haberdar olmad.
VUHANDAK YETKLLERN VRÜSÜN VARLIINI GZLED DDASI
New York Times gazetesi, 20 Austosta ABD Kamu Güvenlii Bakanlnn hazrlad rapora dayandrd haberinde, salgnn ortaya çkt Vuhan kenti ve bal olduu Hubey eyaletindeki çin Komünist Partisi (çKP) yöneticilerinin, virüsün yayldna ilikin erken iaretleri merkezi yönetimden gizlediini iddia etti.
Haberde Vuhandaki yetkililerin, ocak banda kentte düzenlenen yerel çKP Toplantsnn programn aksatabilecei düüncesiyle salgna dair merkeze bilgi aktarmaktan kaçnd, bu yüzden Pekindeki yöneticilerin ancak ocak ortasnda durumun aciliyetini kavrayabildii öne sürüldü.
Merkezi yönetim, 23 Ocakta 11 milyon nüfuslu Vuhan kentine giri çklar durdururken milyonlarca çinlinin 24 Ocakta balayan yeni yl tatili için ülkenin dört bir yanna seyahat etmesini ise engellemedi.
ABDDE ARALIKTA VRÜSÜN ZNE RASTLANDII ORTAYA çIKTI
Sonraki aylarda yaplan aratrmalarda, bu karanlk evrede virüsün dünyaya yaylmaya balam olabileceine dair kantlara rastland.
ABD Hastalk Kontrol ve Önleme Merkezinden (CDC) aratrmaclar, Amerikan Kzlhaçnn 13 Aralk-17 Ocakta 9 eyalette toplad kan balarnda yaptklar tahlillerde Kovid-19a kar üretilen antikorlar buldu.
Avrupada Fransa ve talyada da hastaln aralkta yaylmaya baladna dair benzer bulgulara ulald.
YEN TP KORONAVRÜS
DSÖ, 7 Ocakta gizemli hastaln yeni tip bir koronavirüsten kaynaklandn açklad.
Yarasalardaki betakoronavirüsün insana geçerken mutasyona uram hali olduu düünülen bu koronavirüse 2019-nCov ad verildi.
çin dndaki ilk vaka 13 Ocakta görüldü. Taylandda bir kadn hastada yeni tip koronavirüs tespit edildi. 16 Ocakta Japonyada Vuhandan gelen bir kiide Kovid-19 bulunduu saptand. 21 Ocakta ise ABDde ilk vaka görüldü.
Virüs, seyahat eden yolcular araclyla birçok ülkeye yayld. Sonraki günlerde Hong Kong, Tayvan, Singapur, Güney Kore, Avustralya, Malezya, Vietnam ve Nepalde yeni tip koronavirüs tespit edilen kiiler tedavi altna alnd.
Avrupada ilk vakalar ortaya çkt. Fransada 24 Ocakta çinden gelen 2 kiide ve bir akrabalarnda yeni tip koronavirüs tespit edildi.
DSÖ, 30 Ocakta Kovid-19 nedeniyle küresel acil durum ilan etti, 11 ubatta yeni tip koronavirüse Kovid-19 ad verildiini duyurdu.
GÜNEY KORE, RAN VE TALYADA SALGINLAR
Kovid-19 ilk bata çin ve çevre ülkelerde yaylmaya balad. Güney Korede 22 ubatta bir günde 229 vaka görülmesi ülkeyi alarma geçirdi.
Orta Douda ran, Avrupada talya virüsün Asya dndaki yaylma sahalar oldu. 19 ubatta randa ilk vakalar ve can kayplar meydana geldi.
21 ubatta talyann Lombardiya bölgesinde ilk kez yerel kaynakl bula görüldü. Büyük bir tekstil endüstrisine ev sahiplii yapan Milano ehrinin, çinli mevsimlik içilerin youn çalt bir yer olmas bölgeyi yaylma alan haline getirmiti.
KARANTNA TEDBRLER
Salgnn küresel boyut kazanmasnn ardndan çok sayda ülke, virüsün yaylmasn durdurmak üzere kitlesel hareketlilii azaltmaya yönelik tedbirlere bavurdu.
Okullar ile üniversitelerin tatil edilmesi, kafe, bar, restoran, elence ve alveri merkezlerinin, kütüphaneler ve ibadethaneler gibi insanlarn toplu olarak bulunduu mekanlarn geçici süreyle kapatlmas, kamuya açk etkinliklerin iptal edilmesi virüsün yaylmasn önlemek amacyla alnan balca tedbirler oldu.
Vatandalara Evde kal çarlar yapld, sosyal temastan kaçnmalar, ofise gitmek yerine mümkünse evden çalmalar tavsiye edildi, kamu kurumlar ve özel irketler, bu yönde tedbirler ald.
Ülkelerde sokaa çkma yasaklar ve karantina tedbirleri uyguland, ehirler ve ülkeler aras ulam kstlamalar getirildi.
EKONOMK DARBOAZ
çok sayda ülke, sokaa çkma kstlamalarnn odakta olduu tedbirleri mart ortasndan haziran bana dek uygulad. Fakat virüse kar tedbir olarak uygulanan kapanma, üretim, ticaret ve hizmetlerin aksamasna, buna bal ekonomik daralmaya ve istihdam kayplarna yol açt.
Ekonomik Kalknma ve birlii Örgütü (OECD) verilerine göre, mart, nisan ve mays kapsayan yln 2. çeyreinde, dünyann en büyük 20 ekonomisi, önceki yln ayn dönemine göre ortalama yüzde 9,1 küçüldü.
Bu dönemi en az hasarla atlatan çinde gayri safi yurtiçi hasla (GSYH) yüzde 3,2 büyürken karantina tedbirlerinin arln en fazla hisseden Hindistanda yüzde 23,5 küçüldü.
LKBAHAR VE YAZ AYLARI
Mays banda istatistikler, dünyada salgnn merkez üssünün ABD ve Avrupa ülkeleri olduunu gösteriyordu.
Kovid-19 görülen ülke ve bölgelerdeki verilerin derlendii Worldometers internet sitesine göre, vaka, ölüm ve tedavi gören hasta saylarnn ktalar arasndaki dalmnda Avrupa ve Kuzey Amerika, açk arayla salgndan en fazla etkilenen bölgelerdi.
Mays bana kadar dünya genelindeki vakalarn yaklak yüzde 76s, ölümlerin yaklak yüzde 86s Avrupa ve Kuzey Amerikada görüldü. Virüs nedeniyle tedavi gören hastalarn yüzde 81i de bu iki ktada bulunuyordu.
Yaz aylarnda ise bata Brezilya olmak üzere Güney Amerika, Hint alt ktas ülkeleri ve Rusyada görülen vaka artlar, bu bölgeleri virüsün yeni yaylma sahalar haline getirdi.
Asya ve Güney Amerika ktalarndaki vaka saylar, 4 Maysta dünyadaki toplam vaka saysnn srasyla yaklak yüzde 15,6sn ve yüzde 5,9unu tekil ederken temmuz banda bu oranlar yüzde 22,4 ve yüzde 21,7ye çkt.
Yaz aylarnda ABD, Brezilya, Hindistan ve Meksika, Kovid-19a bal ölümlerin en fazla görüldüü ülkeler oldu.
SONBAHAR VE KIIN BALANGICI
Dünya, sonbahara Kovid-19 salgnnn artan etkisiyle girdi.
Kuzey Yarm Kürede havalarn soumaya ve mevsimsel hastalklarn artmaya balad dönemde salgn, bata vakalarn en youn görüldüü ülkeler olmak üzere yeni bir ivme kazand.
Eylül, Hindistan için Kovid-19 salgnnn en kötü ay oldu. Ülkede 4 Eylülde tek günde kaydedilen 87 bin 115 yeni vaka says, Kovid-19un ortaya çkt çinde Aralk 2019dan o güne kadar tespit edilen toplam 85 bin 146 vakay geride brakt.
Ülkede günlük vaka says, 5 Eylülde 90 bin eiini at. Ardndan 9 Eylülde 95 bin 529a, 10 Eylülde 96 bin 760a, 11 Eylülde 97 bin 654e ve 16 Eylülde 97 bin 859a ulaarak yeni tepe noktalarn gördü.
Salgndan en fazla etkilenen ABD ve Brezilyada da sonbaharda vaka ve ölüm saylar yeniden artt.
K aylar baladnda ise özellikle Kovid-19un mutasyon urayarak daha hzl yaylan bir tipinin ortaya çkmasyla vaka saylarnda yeni art gözlendi. Dünyada günlük vaka says 2 Aralkta 600 bin, 11 Aralkta da 700 bin eiini at.
2020nin sonuna gelindiinde dünya genelinde 83,5 milyon Kovid-19 vakas tespit edilirken virüs nedeniyle 1,8 milyondan fazla kii hayatn kaybetti.