Fitalatlar, polivinil klorür (PVC) yapmnda plastiklerin esnekletirilmesinde kullanlmaktadr. Dünyada 75 yldr kullanlyor olmasna ramen, son yllarda insan salna olan olumsuz etkileri tartlmaktadr. Sanayide birçok alanda kullanlan fitalat maddesi oyuncaklarda, kozmetik ürünlerinde, tbbi cihazlarda, alveri torbalarnda, eldivenlerde, ayakkab malzemesinde, inaat malzemelerinde, kablo ve çat izolasyonunda, alüminyum folyolarda, deterjanlarda ve krtasiye ürünlerinde yaygnca kullanlmaktadr. Bu sebeple insanlara bulamas solunum, az yolu ya da cilt temas ile olabilir. Fitalatlar; endokrin sistemi bozarak, ksrln artmasna ve dourganln azalmasna sebep oluyor.
GELEN BLASTOSSTLERN KALTESN BOZUYOR
Op. Dr. Seval Tademir, yurt dnda bu konuda yaplm bir çalmay da paylat: Amerikadaki Massachusetts Üniversitesinde yaplan bir çalmada gdalarda ve hijyen ürünlerinde bulunan kimyasal maddelerden fitalatn gelecekte baba olacak kiiler üzerindeki etkisi deerlendirilmek üzere 50 çift takip edilmi. Tüp bebek tedavisi altndaki 50 çiftin sperm ve yumurtalarnda ve ayn gün idrarlarnda bu maddelerin varl tespit edilmi. Toplanan 761 yumurtadan 5. veya 6. günde gelien blastosistlerin kalitesinde de belirgin bir azalma olduu gözlenmitir.
ERKEKLERDE ÜREME YETENE AZALIYOR
Op. Dr. Seval Tademir, Bu çalmada çevresel faktörlerin üreme sisteminin salkl çalmasn nasl olumsuz etkileyebilecei ortaya konmutur. Yaplabilecek farkl analizler ile normal hayatta maruz kaldmz birçok masum gibi görünen kimyasaln, aslnda insan üreme saln nasl olumsuz etkileyebilecei de böylelikle ortaya konulabilecektir. Endokrin bozucular, vücuda alndklarnda hormonlar taklit ederek veya engelleyerek vücudun normal ileyiini bozan sentetik veya doal kimyasal maddelerdir. Üreme ve geliimsel süreçlerin dengesi için gerekli hormonlarn sentez, salg, tanma ve atlmn etkileyen ajanlardr. Bu ajanlar küçük, genellikle fenol yapsnda dokulardaki estrojen reseptörlerine balanan, immünojenik olmayan maddelerdir. Fitalatlar vücutta estrojen reseptörlerine baland için erkeklerde üreme yeteneinin azalmasna, meme bezinin büyümesi nedeniyle fiziksel açdan kar cinse benzeme gibi birtakm etkilere neden olabilen bir maddedir. Ayrca dikkat eksiklii, astm ve kanserlere yol açabilir diyerek durumun önemini bir kez daha vurgulad.