Dünya Salk Örgütü (DSÖ), gerekli önlemlerin alnmamas halinde dünya genelinde her 4 kiiden birinin yaamlarnn herhangi bir döneminde ruhsal ya da nörolojik rahatszlklardan etkilenebilecei uyarsnda bulunuyor.
Halen ülkelerin yüzde 40ndan fazlasnda ruh sal politikas, yüzde 30undan fazlasnda ruh sal program, yaklak yüzde 25inin de ruh sal mevzuat bulunmadna iaret eden DSÖ, halihazrda yaklak 450 milyon kiinin ruhsal rahatszlklardan biri veya birkaçyla mücadele ettiine, gelecekte de her 4 kiiden birinin ruhsal ya da nörolojik bir hastalktan etkilenme riski tadna dikkati çekiyor.
Ruhsal hastalklardan muzdarip kiiler arasnda çocuk ve ergenler de yer alyor.
DSÖ, dünya genelinde çocuk ve ergenlik çandaki gençlerin en az yüzde 10unun bir çeit ruhsal hastalktan muzdarip olduuna iaret ediyor.
DSÖ verileri, dünyada çocuk ve ergenlerin yüzde 10 ila 20sinde ruhsal hastalklardan birinin görüldüünü ve bu hastalklarn yaklak yarsnn 14 yandan önce baladn ortaya koyuyor. Dier yandan vakalarn çounda tehis ve tedavinin yaplmad belirtiliyor.
Tüm bölgelerde, nöropsikiyatrik rahatszlklarn, gençlerde balca yetersizlik nedeni olduu ifade ediliyor.
Veriler, ruhsal hastalklarnn, 10-19 ya grubunda küresel hastalk ve yaralanma yükünün yüzde 16sn oluturduunu gösteriyor.
ntihar, 15-19 ya aras kzlarda ikinci, ayn ya grubundaki erkeklerde üçüncü, 15-29 ya aras kiilerde de ikinci ölüm nedeni olarak gösteriliyor.
- Küresel hastalk yükünün yüzde 10unu oluturuyor
DSÖ verilerine göre, ruhsal ve nörolojik hastalklar ile madde kullanm bozukluklar, dünya genelinde ölümcül olmayan hastalk yükünün yüzde 30unu, küresel hastalk yükünün de yüzde 10unu oluturuyor.
Dünyada 2005-2015 yllar arasnda, ruh sal hastalklarnn görülme sklnn yaklak yüzde 16 orannda artt ifade ediliyor.
Birçok ülkede çatma ve göç gibi bir takm olumsuzlarn artmasyla bu orann daha da yükselebilecei deerlendirmesi yaplyor.
- çatma bölgeleri ruhsal hastalk riskini artryor
çatmadan etkilenen bölgelerde yaayan her 9 kiiden birinde orta ya da ar düzeyde ruhsal hastalk görülüyor.
DSÖ, son 10 ylda ülkelerinde sava veya çatmaya tank olan her 11 kiiden birinin gelecekte orta ya da ar düzeyde ruhsal rahatszlk yaayabilecei uyarsnda bulunuyor.
Uzmanlarn 39 ülkede yürüttüü 129 çalma, bu kiilerin depresyon, endie bozukluu, travma sonras stres bozukluu, bipolar bozukluk veya izofreni riski tadn ortaya koyuyor.
- Bugün 350 milyon kiinin depresyonda olduu tahmin ediliyor
DSÖnün 2017 tahminlerine göre, depresyondaki kii says dünya genelinde 322 milyon. Bugün ise bu rakamn 350 milyon civarnda olduu tahmin ediliyor.
Dünyada depresyonda olan kiilerin çounluu, nüfus younluuyla balantl olarak çin ve Hindistann yer ald Güneydou Asya ve Bat Pasifik bölgesinde yayor.
Depresyon, kadnlar arasnda erkeklerden daha yaygn görülüyor, hem depresyona hem de endie bozukluuna, ya ilerledikçe daha fazla rastlanyor.
Dünya genelinde endie bozukluu yaayan kii says da 264 milyon. Endie bozukluu en fazla Güneydou Asya bölgesinde ve Amerika ktasnda görülüyor.
Örgütün 2018 tahminlerinde de dünyada 23 milyon kiinin izofreniden ve 60 milyonunun da bipolar bozukluktan etkilendii kaydediliyor.
Ayrca dünyada bilisel ve zihinsel yetilerde bozulma eklinde kendini gösteren demans (bunama) hastas 50 milyon kii bulunuyor.
- 2017de yaklak bir milyar kii ya ruhsal hastalk ya da madde kullanm bozukluu sorunu yaad
statistiksel veriler sunan Our World in Data internet sitesine göre, 2017de dünya genelinde yaklak 970 milyon kiide ya ruhsal hastalk ya da madde kullanm bozukluu görüldü.
Sitede Global Burden of Disease verilerine dayanarak hazrlanan interaktif haritada, depresyon, endie bozukluu, bipolar bozukluk, yeme bozukluklar, alkol veya ilaç kullanm bozukluklar ve izofreni dahil herhangi bir ruhsal hastal ya da madde kullanm bozukluu olan kiilerin ülke nüfusundaki pay gösteriliyor.
Haritaya göre, 2017de ruhsal hastalk ve madde kullanm bozuklar en fazla yüzde 18,71 ile Yeni Zelanda, yüzde 18,38 ile Avustralya, yüzde 17,73 ile ran, yüzde 17,7 ile Grönland, yüzde 17,34 ile ABDde görülüyor.
- Hastalardan üçte ikisi yardm istemiyor
çou ruhsal hastaln tedavisi olmasna karn bu tür sorun yaayanlarn neredeyse üçte ikisi uzmanlara asla bavurmuyor.
DSÖ, utanlacak bir durum olarak görülmesi, ayrmcla maruz kalma kaygs ve ihmalin, ruhsal hastalklar bulunan kiilerin bakm ve tedavisini engellediine dikkati çekiyor.
lerlemi ruhsal hastal olan kiilere yönelik ayrmcln, bu kiilerin tedavi hizmetlerine erimelerini engellemenin yan sra erken ölüm ve sakatlk risklerini de artrd kaydediliyor.
DSÖye göre, ar ruhsal hastal bulunan kiiler, genel nüfus ortalamasndan 10 ila 20 yl daha erken hayatn kaybediyor.
- Düük ve orta gelirli ülkelerde, ruhsal hastal olan kiilerin yüzde 76 ila yüzde 85i tedavi görmüyor
Dünya genelinde uygulamaya konulan salk sistemleri, ruhsal hastalklarn getirdii yüke henüz yeterince cevap veremiyor.
Tedaviye duyulan ihtiyaç ile bu ihtiyacn karlanmas arasndaki uçurum tüm dünyada açlm durumda.
DSÖ 2018 verilerine göre, düük ve orta gelirli ülkelerde, ruhsal hastal olan kiilerin yüzde 76 ila yüzde 85i rahatszlklar için tedavi görmüyor.
Yüksek gelirli ülkelerde de bu kiilerin yüzde 35 ila yüzde 50si tedavi olmuyor.
- Küresel ekonomi her yl verimlilikte yaklak bir trilyon dolar kaybediyor
Birçok ülkede i görememezlik halinin ve erken emekliliin ana nedeni olan ruh sal sorunlar, ekonomilere de büyük finansal yük getiriyor.
Dünya Bankasna göre, dünya nüfusunun en az yüzde 10unun ruhsal ve nörolojik hastalk ile madde kullanm bozukluklarndan etkilendii tahmin ediliyor.
Bu rahatszlklarn, bireylerin, ailelerin ve toplumlarn sosyal ve ekonomik refah üzerindeki etkisi büyük olsa da çou zaman hafife alnyor ve gözard ediliyor.
Ekonomik Kalknma ve birlii Örgütü (OECD) ülkelerinde ruhsal hastalklar, herhangi bir zamanda, çalan nüfusunun yaklak yüzde 20sini etkiliyor.
Küresel ekonomi, her yl depresyon ve kayg bozukluu nedeniyle verimlilikte yaklak bir trilyon dolar kaybediyor.
Geçen yl yaplan bir aratrma, dünyann her ülkesinde ruh sal bozukluklarnda art gözlendiini, önlem alnmazsa bunun 2010 ile 2030 arasnda küresel ekonomiye maliyetinin 16 trilyon dolar bulabileceini ortaya koydu.
- Her 40 saniyede bir kii intihar ediyor
DSÖ, 10 Eylül Dünya ntihar Önleme Günü dolaysyla da rapor yaymlad.
Rapora göre, her 40 saniyede bir kii intihar ediyor ve tüm önlemlere ramen ylda 800 bin kii intihar nedeniyle yaamn yitiriyor.
Dünya genelindeki intiharlarn yüzde 79u düük ve orta gelirli ülkelerde kaydediliyor.
Raporda, küresel bazda ortalama her 100 bin ölümden 10,5inin, yüksek gelirli ülkelerde de her 100 bin ölümden 11,5inin sebebinin intihar olduu aktarlyor.
Düük gelirli ülkelerde kadn-erkek intihar oranlar neredeyse eitken, yüksek gelirli ülkelerde erkeklerin intihar orannn kadnlara göre neredeyse üç kat daha yüksek olduu kaydediliyor.
DSÖnün bu yl Dünya Ruh Sal Günü temas, intiharn önlenmesi olarak açkland.