Tp biliminde yaanan gelimeler ve salk alanndaki farkndalk çalmalar yaam sürelerinin artmasn salyor. Dünya Salk Örgütünün son raporu dünya genelinde ortalama yaam süresinin 5 yl arttn gösterirken salkl bir yallk için atlacak admlar daha da önem kazanyor. nsanlarn genellikle yalanmay bir ini dönemi olarak gördüünü söyleyen Dr. Alicia I. Arbaje, kaliteli bir yaam ve yallk için önce hayata bak açsnn deitirilmesi gerektiini söyledi. Geriatri yani yallk hekimlii konusunda uzman olan Dr. Arbaje, zinde bir yallk dönemi için ipuçlarn paylat.
Mutlaka bir hobi edinin
leri yataki yetikinlerin sosyal balarndan kopmamas gerektiini belirten Dr. Arbaje, Hounuza giden bir hobi edinin. Bir amaç dorultusunda yaayn. Hedef ve deerlerinize uygun etkinliklere katln. Bu hem ruhunuzu iye gelir hem de beyninizin ekil ve fonksiyonunu olumlu etkiler dedi ve sigara kullanmnn yalanmay hzlandran bir numaral etken olduunu hatrlatt.
Bitkisel ve sebzemeyve arlkl beslenme tarzn benimseyin
Beslenmenin salkl yalanmada büyük önem tadn anlatan Dr. Arbaje, lemden geçmemi, bitkisel, sebze-meyve arlkl bir beslenme tarz benimseyin. Bu sayede barsaklarnzda yaayan bakteriler olumlu etkilenir, kronik hastalk riski azalr ve yaam süresi uzar. Örnein meyve suyu yerine meyve, ekmek ve makarna yerine tam tahllar, beyaz pirinç yerine kahverengi pirinç tüketilebilir diye konutu.
Hayvansal gdalar beslenmenin yüzde 10unu amamal
Genel bir prensip olarak her öünde taban yarsnn protein, kalan yarsnn ise meyve ve sebze ile doldurulmas gerektiini anlatan Dr. Arbaje, Her gün yeillik, fasulye, soan, mantar, da meyveleri ve tohum tüketmeye çallmal. Hayvansal ürünler beslenmenin yüzde 10unu geçmemeli dedi. Stres yönetiminin önemine deinen Dr. Arbaje, Stres, yürüyü ve meditasyon ile yönetilebilir. Dua etmek, derin düüncelere dalmak ve günlük tutmak da faydal olur diye konutu.
htiyacnz olmayan bakmdan kaçnn
Sosyal izolasyon, çok fazla ilaç kullanm ve çok fazla salk hizmeti almaktan kaçnlmas gerektiini anlatan Dr. Arbaje Her ne kadar hastaneye yatlar engelleyemesek de kendimize iyi bakarak, iyi beslenerek, spor yaparak ve düzenli olarak genel kontrol için doktora görünerek hastaneye gitme ihtiyacmz azaltmak mümkün dedi.
Kullandnz ilaçlar ylda 2 kez gözden geçirin
Ylda en az iki defa, kullanlan ilaçlarn gözden geçirilmesi ve hekime danlmas gerektiini anlatan Dr. Arbaje, laçlar yalanmaya atfedilen baz belirtilere yol açabilir. En yakn takibe alnmas gereken ilaçlar ise kan incelticiler, uyku ilaçlar, alerji ilaçlar, diüretikler, tansiyon ilaçlar, ar kesiciler ve antidepresanlardr dedi. Dr. Arbaje, ilaç kullanm ile herkesin kendine u sorular sormas gerektiini belirtti:
Hala bu ilaca ihtiyacm var m?
Hala ayn dozu almam gerekiyor mu?
Bu ilacn bir alternatifi var m? (Mesela hayat tarz deiiklii gibi)
Yallk döneminiz ile ilgili plan yapn
Salkla ilgili bir sorunun meydana gelmeden önce aileyle konuulmas gerektiini belirten Dr. Arbaje, Kendinize Ya hastalanrsam? Ya partnerim hastalanrsa? Ona kim bakacak? Bana kim bakacak? Ve en önemlisi, Ben karar veremez duruma gelirsem, kim benim adma karar verecek? sorularn sorun dedi.
Salk sisteminde yolunuzu armayn, plannz yapn
Hastann kendi bana karar veremeyecek duruma gelirse adna kimin karar vereceini de belirlemesi gerektiini anlatan Dr. Arbaje Yal sal ile ilgilenen Geriatri uzmanlarna danmanzda yarar var. Geriatri uzman hafza, duygudurum, kullanlan ilaçlar ve hareket kabiliyeti durumlarn deerlendirir ve ileri yataki yetikinlerin evlerinde yardma muhtaç duymakszn yaayabilmelerine yardmc olur dedi. leri yalarda doktor randevularna bakm plann anlayabilecek biriyle beraber gitme önerisinde bulunan Dr. Arbaje, Salk kaytlarnz saklayn. Sizin ya da baka bir aile üyenizin hasta olmas durumunda ne yaplacana dair acil durum planlar hazrlayn diye konutu.
Salkl yalln kriterleri
ç Hastalklar ve Geriatri Uzman Prof. Dr. çaatay Öktenli salkl yalln 5 kriterini öyle açklad:
Fiziksel iyilik: Bilinçli ve dengeli beslenme alkanlklar gelitirmek, düzenli fiziksel aktivite yapmak ve zararl alkanlklardan uzak durmaktr.
Zihinsel iyilik: Beynin sürekli olarak okuyarak, izleyerek, dinleyerek uyarlmas, problem ve bulmaca çözme ile zihinsel aktivitenin canl tutulmas ve dier el becerisi ve sanatsal yeteneklerle üretici bo zaman etkinlikleri gelitirilmesidir.
Sosyal iyilik: Akrabalar ya da çevremizdeki dier insanlarla iyi iletiim ve ilikiler kurulabilmesi, topluma ve çevreye pozitif katkda bulunabilmek için çaba gösterilmesidir.
Manevi iyilik: Hangi yata olursa olsun, kiinin sürekli yaamdan beklenti ve amaçlarnn olmas, güçlü etik deerlere ve ahlaka sahip olmasdr.
Duygusal iyilik: Bakalarna ve kendisine kar olan hislerini ve düüncelerini anlayabilme ve onlar paylama, duygusal açdan dengede olabilmeyi baarmaktr.