Yalnz yaayan, hekime ulamada sknt çeken ve ilaç kullanmn reddetme potansiyeline sahip izofreni hastalar için, her gün azdan alnan ilaçlarn yerine enjeksiyon yöntemiyle 15-30 gün ya da 3 ay gibi uzun etkili ürünler çare oluyor.
izofreni Dernekleri Federasyonu Bakan Doç. Dr. Haldun Soygür, Dünya Ruh Sal Günü dolaysyla AA muhabirine yapt açklamada, izofreninin düünce, alglama, duygu ve davranta bozuklua yol açan, belirti, bulgu, gidi, sonlanm ve tedavi bakmndan çeitlilikler gösteren, hastalar ve yaknlar için ar yükler oluturan bir ruhsal hastalk olduunu ifade etti.
izofreninin, bireysel ve toplumsal maliyeti yüksek hastalk olmas nedeniyle, dünyada ciddi bir halk sal sorunu olarak kabul edildiini, insan ruhunun en karmak ve en gizemli hastal olma özelliini sürdürdüünü belirten Soygür, hastalk ve tedavi sürecinin hem hasta hem da hasta yaknlar için zor olduunu söyledi.
Soygür, izofreni hastasnn gereksinimlerinin karlanmas ve toplumda hak ettii yeri alabilmesi için atlacak her admn deerli olduunu vurgulayarak, Psikiyatriye düen, tan ölçütlerinin dar snrlar içinde skp kalmak deil, hasta ve ailesine bir iliki içinde ulamak ve mevcut tüm tedavi ve iyiletirim olanaklarn salamaktr. çünkü izofreni ile uramak sevgi, bilgi, sabr ve emek gerektirir. dedi.
- izofreni tansnn klinik belirtileri
izofreni tansnn klinik belirtiler ve hastalk süreci ile konulduunu aktaran Soygür, u bilgileri verdi:
Bunlardan birisi sanrlardr. Kii, gerçek bir temeli olmayan, mantk d, allmam, garip inanç ve düüncelere sahiptir. Kendini peygamber, babakanla aday görebilir ya da büyük bir bulu yaptna inanr. Benim hakkmda konuuyorlar, Radyo ve televizyonda bana laf atyorlar, Evime gizli araçlar yerletirmiler, beni gözlüyorlar diye düünebilir. Düünce yolu ile gizli güçlerle bakalarnn davranlarn yönettiine inanabilir ya da Düüncelerimi olduu gibi okuyorlar diye düünebilir. Herkesin kendisine ak olduuna inanabilir ya da Ben yokum, ben ölmüüm, kalbim, midem, barsaklarm çürümü, erimi yok olmular gibi düüncelere sahip olabilir. çevresindekilerin deimi olduunu sanabilir.
Hastann hareket ve davranlarnda ar hzlanma, çevresel uyaranlara kar tepkisinde artma, duygu durumunda hzl deimeler olabilir. letiim kurma amacyla kulland el kol hareketlerinde azalma da olabilir. Hasta sürekli bo ya da heykellemi gibi bir ifade içinde olabilir. Haz alma, zevk alma yetisini yitirebilir. Hasta yanndaki kiiye kar tamamen ilgisiz kalabilir, tamamen kaytsz olabilir, sözel ve sözel olmayan iletiim kurmaktan kaçnabilir. e balama, sürdürme ve sonlandrma yetisi ortadan kalkabilir.
izofrenide, özellikle hastaln alevlenme döneminde, bireyin kendine ya da bakalarna zarar verme riskini ortaya çkartan dürtü denetiminde bir sorun geliebileceini belirten Soygür, hastann bu dönemde cinsel taknl da içeren çeitli davranlarda bulunabileceini, depresyon ortaya çkabileceini kaydetti.
Soygür, izofrenide en önemli sorunlardan birinin, hastann kendini hasta olarak kabul etmemesi olduuna dikkati çekerek, Hasta o srada kendi iç gerçeklii içinde yaamakta ve onun kendi iç gerçekliindeki dorularla bizim dorularmz çelimektedir. Bu durumda hasta tedaviyi, dolaysyla ilaç kullanmn da kabul etmeyecektir. dedi.
Bu süreçte, ikna çabalarnn hastay öfkelendirdiini belirten Soygür, Bu, hastann yaknna düman olmasna neden olur. Böyle durumlarda ya hastann ilaç kullanmasn salamak üzere özel bir psikoterapi teknii olan motivasonel görüme uygulanr ya da hukuk çerçevesinde hasta kendi istei dnda hastaneye yatrlarak tedavi edilir. Psikoz belirtileri gösteren kii yaptklarnn ayrdnda deildir, böyle durumlarda uzun etkili olarak uygulanan ilaçlarn kullanm çok deer kazanmaktadr. diye konutu.
- laçsz izofreni tedavisi olmaz
Soygür, izofreni tedavisinde ilaç kullanmnn en önemli bileeni olduunun altn çizerek, laçsz izofreni tedavisi olmaz. Ancak bu sadece ilaç tedavisinin yeterli olabilecei anlamna da gelmez. Sonuçta hiçbir ilaç insana yaamla nasl baa çkacan öretemez ve iki insan arasndaki ilikinin yerini hiçbir ilaç dolduramaz. dedi.
Psikozlarn tedavisinde kullanlan ve antipsikotik olarak isimlendirilen ilaçlardan ilkinin izofreni tedavisinde kullanlmaya balamasndan bu yana 60 yl geçtiini ve söz konusu ilaçlarn pozitif belirtiler üzerindeki etkisinin açk olarak kantlandn anlatan Soygür, Tipik antipsikotik ilaçlarla tedavinin olgularn bir bölümünde yetersiz kalmas ve hastalarn yaamlarn kstlayabilen önemli yan etkilerinin olmas, yan etkisi daha az yeni ilaçlarn aranmasna yönelik çabalar hzlandrmtr. diye konutu.
Kullanmdaki ilaçlardan bir ksmnn klasik ya da birinci kuak olarak tanmlanan ürünler olduunu belirten Soygür, unlar kaydetti:
Öncelikle belirli bir süre ilaç kullanan hastann içgörüsü geliir ve tedavi mutabakat artar. Klasik ilaçlarn ortak özellii, merkezi sinir sisteminde dopamin D2 reseptörlerini bloke etmeleri ve kaslarda kaslma, titreme, sallanma, hareketlerde yavalama gibi yan etkilerinin fazla olmasdr. Bu ilaçlar, akut alevlenme döneminin tedavisinde hem de sürdürüm tedavisinde etkilidir. Bu ilaçlarn uzun süreli kullanmnn izofrenide alevlenme orann yaklak üçte iki orannda azaltt ve alevlenme ortaya çksa dahi iddetini hafiflettii, tehlikeli davran ve istem d hastaneye yat orannn azald gösterilmitir. Bu ilaçlar, hastann genellikle duygusal açdan kendisini donuk hissetmesi, tepkisiz olmas, motivasyon kayb, kendini toplumdan soyutlama gibi negatif belirtiler üzerinde etkili bulunmamtr.
Yeni olan ikinci kuak ilaçlar ise etki düzenekleri açsndan farkllklar tar fakat ortak özelikleri kaslarda kaslma, titreme, sallanma, hareketlerde yavalama gibi yan etkiler olmaz ya da daha az olur. Bu ilaç da sanrlar, hezeyanlar, düünce bozukluu gibi pozitif belirtiler üzerinde klasik ilaçlar kadar etkilidir ve baz çalmalarda negatif belirtiler üzerinde de dier ilaçlardan daha üstün bulunmutur.
- Doktorunu görmekte zorluk yaayanlar için avantaj
Uzun süreli ilaç kullanmnn gerektii durumlarda, hastann yaam kalitesini artrmak ve ilaç almn kolaylatrmak amacyla azdan alnan ilaçlarn dnda alternatif ürünlerin kullanlabileceini belirten Soygür, son jenerasyon ilaçlarn hap yerine enjeksiyon eklinde uygulanan 15 günde, ayda ya da 3 ayda bir kas içine yaplan ilaçlar olduunu anlatt.
Soygür, Bu ilaçlarn 15 günde bir, ayda bir kullanlanlar ülkemizde de kullanlmaktadr ve devlet tarafndan karlanmaktadr. Üç aylk uygulanan uzun etkili bir ilacn da geri ödemesinin yaplmas gerekli görünmektedir. dedi.
Kas içine yaplan uzun etkili ilaçlarn, hastaln kabul etmekte zorlanan, ilaç kullanmn reddeden, iç görüsü olamayan ve özellikle yalnz yaayan hastalarda rahatszln nüksetmesini önlemek, belirti ve bulgular kontrol etmek ve kiinin yaam kalitesini artmak için kullanlabileceini belirten Soygür, uzun süreli ilaç kullanmnn izofrenide nüksleri ve alevlenmeleri kontrol altna aldna iaret etti.
Haldun Soygür, hastann ilaç kullanmn sonlandrmas halinde rahatszln tekrarlama orannn çok yüksek olduunu, uzun etkili ilaçlarn ilaç kullanmnda sknt yaayan, doktorunu görmekte zorluk yaayanlar için avantaj saladn sözlerine ekledi.