Beyin Hastanesi Psikiyatri Uzman Yrd. Doç. Dr. Mahir Yeildal, vicdan kavramnn psikiyatrideki yerini deerlendirdi.
Sosyal medyada dolaan Vicdan, Tanrnn tatl bir fsltsdr sözünün çok anlaml olduunu belirten Mahir Yeildal, Her zaman tatl bir fslt deil ama vicdan kiinin içinde var olan bir ey. Ahlak, davranlara yansyan yönüdür, ahlak eer kiinin d ilikileri ve d ileriyle sorumlu bir kavramsa vicdan da daha ziyade kiinin iç ileriyle iç dünyasyla alakaldr. Normalde vicdan kavram kiinin kendi iç dünyasnda yapt hareketlerin kendi deerlerine, dünya görüüne ya da evrensel ahlak yasalarna uygun olup olmadn test eden ve kiiyi doru yönde karar alma konusunda yönlendiren bir pusuladr. Vicdanla ilgili önemli metaforlardan biri de kiinin iç pusulas derler. Mekanik bir tanm olduu için her pusula gibi onun da ama ihtimali var diye konutu.
SOSYAL VE BREYSEL VCDAN BRBRNDEN çOK FARKLI
ki tür vicdan olduunu ve her ikisinin de birbirinden farkl olduunu belirten Yeildal, unlar söyledi:
Bir sosyal vicdan, bir de kiinin bireysel vicdan, buna baz kaynaklarda çekirdek vicdan deniyor. Sosyal ve bireysel vicdan ayrm urada çok önemli: kinci dünya savanda Enola Gay uçayla Hiroimaya bomba atan pilot, 92 yanda öldü. O tarihten sonra 60 yl yaad, o 60 yl boyunca her verdii röportajda vicdannn çok rahat olduunu söylüyordu oysa bombay att ve Hiroimann 600 metre kadar üstünde bomba infilak etti. Sabah 08:00 sularnda insanlar ie gidiyordu. Yaklak 65 bin kii ki bunlardan çok büyük bir bölümü dardayken yanarak can verdiler ve bu bombay atan pilot ömrünün sonuna kadar vicdanen çok rahat ve müsterih olduunu söyledi.
SOSYAL VCDAN BRAZ TRBÜNLERE OYNUYOR
Bu durum az önceki vicdan tanmyla çelikili bir durum gibi görünüyor ama aslnda öyle deil. Sosyal vicdan biraz da toplumsal normlarla belirlenen ve aslnda daha sahte olan bir vicdandr. Biraz daha sekülerdir. Mesela Suriyeli mülteciler konusunda herkes vicdann çok szladn onlara üzüldüünü söyler ama hiç kimse kredi kart ekstresinin binde biri kadar ya da maann on binde biri kadar bir katky yapmay aklndan geçirmez. Bu sosyal vicdan ya da sraille ülke olarak aramz kötü olur kola içmeyiz. Her içtiimiz kolann Filistinli Müslüman kardelerimize bir kurun olarak döndüü gibi saçma sapan bir düünce ile aslnda o sosyal vicdan besleyen bir ey yaparz. Tabi sosyal vicdan her zaman böyle deildir ama seküler yönü çok güçlü bir yapdr, biraz daha tribünlere oynar ve kiinin içsel dünyasyla balants zayftr.
çEKRDEK VCDAN çOK FARKLI
çekirdek vicdan böyle deil, mesela Hiroimaya bomba atan bir pilot tek tek 65 bin kiiyi öldürebilir miydi ve yakarak öldürebilir miydi? Sanrm öldüremezdi. çok ulvi ve yüce bir amaca inanm olsa bile muhtemelen 100-200 kiiden sonra o kendi içsel mekanizmas, büyük bir patoloji yoksa onu bir yerde durdururdu. Dolaysyla bu yönüyle sosyal vicdan toplumsal vicdan aslnda çou noktada koca bir balon ama iç vicdan öyle deil. Yani kiinin çekirdek vicdan öyle deil.
SÜPER EGO, DÜRTÜLERN VCDAN SÜZGECNDEN GEçMESN SALAR
Süper egonun ksmen vicdan diyebileceimiz bir kavram olduunu ifade eden Mahir Yeildal, unlar söyledi:
Freud kiilii daha dorusu ruhsal aygt tanmlarken ego ve süper egodan söz eder. Yani kabaca alt benlik ve üst benlik eklinde snflandrma yapar. Freuda göre alt benlik id, sürekli haz peindendir ve o hazz yerine getirmek için her eyi yapabilir. Süper ego ise bizim ksmen vicdan diyebileceimiz kavramdr. dden gelen dürtülerin bir süzgeçten geçmesini salar. Mantk ve muhakeme süzgecinden en önemlisi de vicdan süzgecinden geçmesini salar. Ego da benlik de tüm bunlarn dengeye vard yerdir. Süper ego, çocukluk döneminde 3-6 ya arasnda oidipal dönemde çocuun anne ve babasyla kurduu ilikilerle çok yakndan alakal.
VCDANIN BEYNDEK YER FRONTAL KORTEKSTR
Vicdan kavramnn biyolojik yönü olduunu da belirten Mahir Yeildal, Anterior singulat girus dediimiz bölgedeki hasarlarn kiinin empati yeteneini, duygusal kapasitesini bozduu tespit edilmi. Dolaysyla vicdann beyinde bir yeri varsa bu muhtemelen frontal kortekstir. Bu frontal kortekste de prefrontal korteks ve anterior sinsulat girus vicdann yeri olarak tarif edilebilir dedi.
VCDAN AZABI GELN ÖNCEDEN HABER VERMYOR
Vicdan azabn kiinin bir his olarak yaadn belirten Mahir Yeildal, Vicdan azabn psikiyatrik problem olarak deerlendirmek mümkün deil. Eer siz bir suça, bir günaha yanla ya da toplum açsndan normal olarak görülen ama kendi iç dünyanzda o kat süper ego nedeniyle sizi rahatsz eden bir eyleme imza attysanz ömrünüz boyunca halk arasnda ban yasta rahat koyma diye bir tabir vardr ya banz yasta rahat koyamazsnz. Ya da her an sözlüye kaldrlacak örenci pozisyonunda diken üstünde olursunuz çünkü vicdan azab denilen ey geliini önceden haber vermiyor. Sizi hazrlamyor ve herhangi bir yerde tutup boaznza sarlabiliyor. ç dünyanzda hissettiiniz bu ac, psikiyatrik bir anksiyete, depresyon ya da kederle açklanamayacak kadar ar bir ac çünkü bu, kiinin kendisine yönelttii ve kendi düüncelerini duygularn ve varln kendi vicdannn o ar çarklar altnda ezdii bir durum diye konutu.
Vicdan azabyla ömür boyu yaayan kiiler olduunu ancak buna yaamak denilemeyeceini ifade eden Yeildal, Bu kiiler genelde hayatlar boyunca kendi iç dünyalarnda hissettikleri gerginlii ve gerilimi atamadklar için trnak içinde rahat mutlu ve huzurlu bir hayat yaayamazlar. Yaamalar için beynin ön bölgesinde çok ciddi bir patolojinin olmas gerekiyor mesela çok ciddi bir antisosyal kiilik bozukluu olmas gerekiyor. Kiide antisosyal kiilik bozukluu varsa yapt eyle ilgili vicdani bir muhasebeye gerek duymaz. Öldürdüü, tecavüz ettii insanlar ya da hayvanlarla ilgili kendi iç dünyasnn onu ezmesine izin vermez dedi.
Psikiyatrist Mahir Yeildal, vicdan azabnn bir zaman geçtikten sonra beyinde kimyasal bir deiiklie neden olabileceini, bununla ilgili çalmalar bulunduunu söyledi.
tirafn kiinin vicdan azabndan kurtulmas ve bireysel içsel huzura kavumak için ataca ilk adm olduunu da belirten Mahir Yeildal, en önemli yöntemlerden birinin psikoterapi olduunu söyledi.
PSKOTERAP SONRASI TRAFLAR ORTAYA çIKABLYOR
Mahir Yeildal, uzun yllar depresyonda kalm, anksiyete bozukluu, kayg bozukluu yaam insanlarn küçük bir ksmnda terapinin bir döneminde ikinci ya da üçüncü ylnda bu tip bir itirafla karlatklarn belirterek unlar söyledi:
ki üç yl depresyonla mücadele ediyorsunuz, ilaçlar kullanyorsunuz, ok tedavisi yapyorsunuz ama kiinin depresyonuyla bir türlü ba edemiyorsunuz. Terapi sürecinde çeitli psikolojik teknikler kullanlarak yaplan teknik görümelerde bir yerden sonra kii, artk acsna dayanamadnda ya da artk size tamamen güvendiinde içini döker; Aslnda ben 20li yalarda öyle bir olay yaamtm, birine zarar vermitim ya da bir yerden hrszlk yapmtm, kz arkadamla rzas dnda birlikte olmutum gibi bir itiraf görebiliyoruz. Aslnda kii o itiraf ömrü boyunca onu yannda tayor.